Coneissença

La coneissença (var. coneishença, conoissença) es una nocion de sens multiples al còp utilizada dins lo lengatge corrent e objècte d'estudi avançat de la part dels filosòfs contemporanèus.

Definís totas « las causas sabudas » via la consciéncia mentala. Es l'informacion intellectualizada, la representacion d'una percepcion pel mental que la transforma en donada.

Las coneissenças, lor natura e lor varietat, lo biais que s'aquerisson, lor procèssus d'aquisicion, lor valor, e lor ròtle dins las societats umanas, son estudiats per una diversitat de disciplinas, coma la filosofia, l'epistemologia, la psicologia, las sciéncias cognitivas, l'antropologia e la sociologia.

La nocion de coneissença

La coneissença es, d'una banda, l'estat d'aquel que coneis o sap quicòm, e d'autra banda, las causas sabudas o conegudas. Per extension, se nomena « coneissença » tot çò que cal saber o conéisser per un individú o una societat donats. Las sciéncias son una de las principalas formas de coneissença, e la sciéncia en general es un ensemble de metòdes sistematics per aquerir de coneissenças. Existisson pasmens fòrça formas de coneissenças que, sens èsser scientificas, mentretant perfèitament adaptadas a lor objècte: le saber far (l'artesanat, saber nadar, etc.), la coneissença de las lengas, la coneissença de las tradicions, legendas, costumas o idèas d'una cultura particulara, la coneissença qu'an los individús de lor pròpria istòria (conéisser son pròpri nom, sos parents, son passat), o encara las coneissenças comunas d'una societat donada o de l'umanitat (saber a que servís un martèl, o que l'aiga apaga lo fuòc).

En antropologia

Per l'antropologa, la primièra coneissença es aquela que los òmes an d'espereles e de lor environament, e que, dins las societats primitivas, assegura lor subrevida quotidiana. Es tanben aquela coneissença qu'estructura lo grope uman. Se constituís coma un ensemble de practicas, de comportaments e de règlas admesas par la comunautat. La practica de la caça collectiva supausa al meteis còp la coneissença de sos congenères, aquela de las presas, aquela del terren e un saber far partejat. Gérard Mendel, creator de la sociopsicanalisa, ne fa lo punt de despart de las societats umanas dins son òbra la caça estructurala.

Dins lo contèxte geografic pròpri a cadun se forman atal de culturas especificas. Es çò qu'estudièt l'antropologia estructurala e en particular Claude Levi-Strauss. Longtemps devesida entre culturalistas e naturalistas, la comunautat scientifica tempta d'aver a l'ora d'ara una apròcha pus complèxa del rapòrt de las culturas umanas amb lor environament natural (vejatz Philippe Descola, Per delà natura e cultura).

La societat tradicionala es pas plan portada cap a l'innovacion: las règlas establidas son dificilament transgressablas; en mai s'apuèjan sus una representacion del monde e un univèrs mental ont lo sacrat es omnipresent.(vejatz Lo sacrat e lo profane de Mircea Eliade)

La coneissença a alara un caractèr religiós. Al contrari, la religion apareis, a l'origina, coma l'unic mejan de conéisser lo monde. Dins las societats «modèrnas», la coneissença ven tanben un enjòc de poder, e son «evaluacion» autoriza a diferenciar una vertadièra competéncia d'un nivèl insufisent fins a l'impostura. Es pas certan que las proceduras mesas en plaça dins las disciplinas scientificas permetan de distinguir de segur los uns dels autres. Es tan plan definiment averat que las institucions «cognitivas» daissan pas totjorn se manifestar liurament l'estudi innovator: fins a se demandar, amb Thomas Kuhn o Maurice Allais, se l'actitud pus comuna dins las grandas organizacions, es pas de preferir las intervencions qu'empachan tota novèla la critica dels dògmas en vigor.

Dins las tecnicas

Article detalhat: Coneissença tecnica.

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

En economia

Article detalhat: Economia del saber.

Lo nuclèu de l'economia de la coneissença es ligat a l'apropriament de las coneissenças e a la produccion continuala d'innovacion. Totes los sectors de la vida sociala que ensemble capitan de produire de coneissenças seràn los novèls centres del capitalisme cognitiu.

Articles detalhats: Societat de la coneissença e Proprietat intellectuala.

Qualques economistas e sociologs e expèrts en gestion de coneissença nomenan « societats de la coneissença » las societats de granda difusion e flux d'informacions e de saber.

Se parla de Patrimòni Oral e Immaterial de l'Umanitat per designar l'ensemble de las tradicions, lengas e culturas, saber far artisanals e expressions artisticas vivents, en particular quand apartenon al domeni de la transmission orala.

L'UNESCO, aprèp pendent longtemps aver pas tengut en compte del patrimòni material, s'i interessèt tardièrament, a la fin dels ans 1990, e adoptèt una convencion, lo 17 d'octobre de 2003, que reconeis entièrament la valor d'aqueles sabers.

Dempuèi 1950, lo govèrn de Japon atribuís lo titre de « Tresaur nacional vivent » als individús o gropes reconeguts coma portadors d’un saber far cultural immaterial important. Aquel títol es atribuit a de mèstres de mestièrs coma la pintura sus fusta, la fabricacion de papièr o de sabres, la banastariá e la terralha, coma los actors e musicians d'espectacles tradicionals.

En gestion

Article detalhat: Gestion de las coneissenças.

En gestion de las coneissenças, se fa la diferéncia entre :

• una donada, en general mesurabla (exemple: « fa 15 °C dins aquela pèça. »),
• una informacion correspondent a una donada contextualizada (exemple: « fa fred dins aquela pèça. ») e
• una coneissença correspondent a l'apropriament e l'interpretacion de las informacions per los òmes (exemple: « Per aver caud, cal montar lo calfatge. »).

Atal, aquò que se nomena "coneissença", "informacion" o "interpretacion" depend entièrament d'una decision de limitar lo "contèxte semantic", aquela decision podent dependre a son torn dels actors qu'an lo poder d'organizar la conversacion sus las coneissenças "pertinentas". La dificultat principala encontrada per informatizar las coneissenças a per causa la quasi impossibilitat de mestrejar las interferéncias entre contèxtes e lor caractèr arborescent. La causida de prendre solament en compte lo sens dels tèrmes utilizats par la ierarquia de l'organizacion conten una part d'arbitrari estrategic. De negligir aquel aspècte es coma de transformar la "coneissença" en una cresença indiscutibla.

Dins las entrepresas, la coneissença (al sens limitat, aquela qu'es pertinenta per l'organizacion) correspond a un capital de competéncias qu'an los òmes e las femnas dins diferents domenis professionals (exemples : marketing, R&D, engenhariá, produccion, logistica, aprovesiments, comerciala, juridica, ...) constituissent çò que l'entrepresa nomena son "còr de mestièr"(exemple : « Constructor d'automobilas » per Renault). Aquelas competéncias devon èsser geridas e capitalizadas per melhorar l'eficacitat globala de l'entrepresa. De modèls metodologics de Gestion de las coneissenças, coma lo KnoVA, lo MKSM, o lo MASK, pòdon distinguir fins a sièis tipes de desconeissença per descriure una competéncia de mestièr, representativa d'un saber far professional particular d'une entrepresa :

• las coneissenças contextualas, descrivent la cultura mestièr del saber far amb los contèxtes ja reconeguts,
• las coneissenças operatòrias, descrivent lo procèssus mestièr del saber far amb las activitats presas en compte,
• las coneissenças comportamentalas, descrivent l'expertisa mestièr del saber far amb las règlas impausadas,
• las coneissenças terminologicas, descrivent lo vocabulari mestièr del saber far amb los tèrmes decidits,
• las coneissenças singularas, descrivent l'experiéncia mestièr del saber amb de cases causits,
• las coneissenças evolutivas, decrivent l'evolucion mestièr del saber amb los retorns d'experiéncia causits.

En filosofia

Articles detalhats: Coneissença (filosofia) e Filosofia de la coneissença.

En filosofia, s'estúdia abans tot la coneissença al sens de l'estat d'aquel que coneis o sap quicòm. Se nomenan tanben coneissenças las causas conegudas esperela, mas aquela segonda nocion es pas çò qu'interèssa los filosòfs. E mai, se nomenan tanben coneissença, per extension, las causas qu'un individú o una societat donat pensa per èsser coneissenças; mas aquela nocion tanben interèssa los filosòfs, levat dins los debats concernent qualques formas de relativisme.

Los filosòfs distinguisson tradicionalament tres tipes de coneissenças :

• la coneissença proposicionala es lo fach de saber qu'une proposicion es vertadièra, per exemple, saber que la Tèrra es redonda,
• la coneissença objectuala, aussi appelée es lo fach de conéisser una causa particulara, per exemple, de conéisser París,
• lo Saber far es lo fach d'èsser capable de capitar una accion

La definicion de la coneissença proposicionala es aquela que movèt lo mai los filosòfs. S'acòrdan generalament per dire qu'una coneissença es una cresença qu'es vertadièra, mas tanben qu'es pas solament una cresença vertadièra. Encara cal que la cresença e la vertat (o lo fach) sián d'un biais connectats fòrça plan, mas los filosòfs son en desacòrdi sus la natura d'aquel ligam. Per uns cal que la cresença siá certana o infalhibla, per d'autres, que siá justificada o fins a una justificacion pas encara desfacha, per d'autres, que siá lo resultat d'un procèssus fisable, o per d'autres encara que siá pas vertadièra par accident. Son sus aquelas condicions suplementàrias per la coneissença que los debats pòrtan.

Diferents tipes de coneissença

Coneissenças tacitas e explicitas

Las coneissenças tacitas son las coneissenças qu'apartenon al monde dels objèctes mentals, de representacions mentalas, sovent relativas al viscut personal; regropan las competéncias innadas o aqueridas, lo saber far e l'experiéncia se sonan tanben « coneissenças implicitas », son generalament de mal verbalizar o « formalizar » al contrari de las coneissenças explicitas

Las coneissenças explicitas, per oposicion a las coneissenças tacitas, son las coneissenças clarament articuladas sus un document escrich o dins un sistèma informatic ; aquelas coneissenças son transferiblas fisicament, perque apareisson sos una forme tangibla dins un document dossièr papièr o un dossièr electronic.

Aquela distincion es subretot desvolopada per Michael Polanyi.

Coneissenças exclusivas e non exclusivas

La nocion de proprietat literària e artistica es anciana. La Convencion de Bèrna ne fixèt un nombre de règlas al plan internacional en 1886. Mas la nocion de proprietat intellectuala, inicialament puslèu ligada al domeni artistic, s'alarguèt dins las annadas 1950 per integrar totes los espleches de proteccion de la proprietat industriala : brevets, marcas, dessenhs e modèls industrials... L'Organizacion Mondiala de la Proprietat Intellectuala (OMPI) foguèt creada en 1967.

Aquel aspècte es un enjòc important de las discussions que se fan a l'Organizacion Mondiala del Comèrci (OMC), fòrtament incitada pels Estats Units d'America que lor economia ne ven de mai en mai dependenta. Se sonan ADPIC (fr) Aspèctes dels dreches de proprietat intellectuala que tòcan al comèrci ; en anglés TRIPS (Agreement on Trade-Related Aspects of intellectual Property Rights). L'Acòrd suls ADPIC a per but d'integrar los dreches de proprietat intellectuala (dreches d'autor, marcas de fabrica o de comèrci, brevets, etc.) dins lo sistèma GATT/OMC. S'agís d'una partida de mai en mai importanta del comèrci internacional.

La transmission de la coneissença

Las coneissenças son aquerida per una varietat de procèssus cognitius: percepcion, aprendissatge, rasonament, memòria, experiéncia, testimòni. Aqueles procèssus son estudiats per las sciéncias cognitivas, per l'antropologia de la coneissença, par la filosofia, per las sciéncias de l'educacion, quin que sián lors principis d'explicacion. A aqueles s'apondon los metòdes emplegats especificament per las sciéncias, que son estudiats per l'epistemologia e l'istòria de las sciéncias.

L'importància acordada a la coneissença distinguís l'umanitat de las autras espècias animalas, pasmens que la primatologia mòstra l'existéncia de sabers aquerits e transmés pels grands monins. Totas las societats umanas aquièron, presèrvan e transmeton un nombre substancial de sabers, notablament mercé al lengatge. Dins las civilizacions, l'acumulacion e la difusion de las coneissenças se multipliquèt per mejan de l'escritura. Dins l'istòria, l'umanitat desvolopèt una varietat de tecnicas destinadas a preservar, transmetre o elaborar de coneissenças, coma l'escola, las enciclopèdias, la premsa escricha, o los ordinators.

Aquela importància va amb una interrogacion sus la valor de la coneissença. Plusors societats e movements religioses, politics o filosofics considerèron o considèran que l'acreissement de las coneissenças, o lor difusion, foguèt o es pas una bona causa d'esperela, o deuriá èsser limitada; al contrari, d'autras creèron las institucions visant a lor preservacion, lor acreissement o lor difusion. Existís tanben los debats sus las valors respectivas de diferents tipes o domenis de coneissença.

Dins las societats contemporanèas, que sián democraticas o pas, la difusion o al contrari la retencion de las coneissenças, mas tanben de falsas coneissenças (o desinformacion) a un ròtle politic major e es una font de poder. Aquel ròtle explica perqué la propaganda e las pseudosciéncias, que son de temptativas de presentar coma coneissenças de causas que ne son pas, son espandidas. Aquel dona una importància particulara sus las fonts supausadas de coneissenças coma los mèdias e a lors veïculs coma Internet.

L'aquisicion de coneissença participa a la mobilitat sociala. Quand, amb de coneissenças qu'auriá aqueridas, un individú d'una categoria sociala inferiora capitèt a s'auçar dins la societat par la reconeissença professionala e personala que ne profeitèt.

Per l'antropologia sociala, la construccion de las societats umanas poirián pas se far sens la transmission e doncas sens un lengatge. Una societat umana met en comun las experiéncias de sos individús per lo biais del lengatge que li permet de desfisar al còp l'espaci e lo temps.

Cal fin finala evocar que l'aquisicion de las coneissenças es pas infinida, e s'acompanha plan segur d'oblits, e benlèu se tòrna descobrir. Las civilizacions, quitament las pus avançadas, pòdon regressar e èsser pas mai capablas d'activitats que sabián abans. Atal coma, qualques letrats grècs e romans poguèron legir l'escritura egipciana, que sa compreneson foguèt totalament perduda fins a Joan Francés Champolion. Autre exemple: se pòt que la modernizacion de l'agricultura a l'ora d'ara mene a l'oblit complet de las tecnicas tradicionalas.

La transmission orala

Pasmens la preeminéncia actuala de l'escrit, l'essencial de la transmission e de la comunicacion dins l'istòria de l'umanitat se faguèt per l'oralitat. Los recits mitics foguèron transmés oralament. Es fòrt probable qu'Omèr per l'Iliada e l'Odissèa, transcriguèt los recits orals ancians.

Mas d'un biais pus general, es l'ensemble de las coneissenças e dels sabers far tecnics que faguèron l'objècte de transmission orala fins encara un periòde recent.

Lo rapòrt amb lo sacrat evocat çai subre n'es una causa. Los pitagoricians coma los druides celtas donavan un ensenhament estrictament oral e secret e la practica de l'iniciacion. Las escòlas dels companhons eissidas dels bastidors de catedralas ne son los eretièrs. Los maistres obrièrs an pas lors sabers dels libres.

L'oral e la memòria son gaireben pus poderoses per transmetre al delà l'espaci e lo temps que tota escritura e tot supòrt material alterable. (Vejatz Fanch Postic, Los passadors de memòria).

L'escrit

L'escritura pasmens permetèt de s'afranquir de la relacion interindividuala, aquela del mèstre e de l'aprendís, e de multiplicar las possibilitats de transmission e de conservacion de las coneissenças. La celèbra bibliotèca d'Alexàndria es la representacion quasi mitica de la coneissença de l'umanitat a l'epòca de l'Antiquitat. Tot cercaire del monde antic podiá alà menar sas recèrcas dins la lenga grèga ont los obratges foguèron tradusits. Aquel tresaur inestimable malurosament dispareguèt.

L'imprimeriá constituiguèt una novèla estapa importanta en multiplicant lo nombre de còpias d'una meteissa òbra e en donant l'accès a las coneissenças possiblas a un nombre totjorn pus grand de personas.

A l'ora d'ara, lo supòrt electronic, la numerizacion de las òbras e l'Internet, van cap a donar un accès universal a las coneissenças.

Bibliografia

• (fr) Moritz Schlick, Théorie générale de la connaissance, trad. Christian Bonnet, Éditions Gallimard, coll. « Bibliothèque de philosophie », Paris, 2009, 551 p. (ISBN 978-2-07-077185-1)