Memòria (psicologia)

La memòria es una facultat de l'organisme de recobrar una informacion d'en primièr emmagazinada a partir de las donadas de l'experiéncia, la capacitat d'aver de remembres dempuèi las sinapsis e Neurònas. La memòria es objècte d'estudi de las neurocièncias e de la psicologia de la memòria. Se la pòt tanben definir coma la foncion generala que l'èsser uman emmagazina, conserva e, mai tard, realiza o utiliza aquelas informacions qu'aviá integrat pendent son existéncia.

Procediments

La memòria a tres fasas o de procediments successius: la codificacion de l'informacion, lo sèu emmagazinatge e lo recobriment dins un moment posterior. A comptar de l'emmagazinatge, se produsís un oblit progressiu se lo cervèl recèp pas d'estimulacions novèlas per activar lo sovenir, quitament se l'oblit absolut arriba pas jamai (e mai se al subjècte li paréis aital).

Tulving (1995) considèra que la codificacion es seriala (los elements s'aprenon de biais lineari amb lo temps passar e sovent se cal passar d'un cap a l'autre per se remembre), mas l'emmagazinatge es parallèl, de bias qu'un mèsme concèpte pòt èsser cachat a l'encòp en diferents luòcs (segon las connexions que se fa dins la ment). Per se remembrar un element, cal cercar dins la zòna corrècta, procès que pòt prene mai o mens de temps que lo cervèl percep plan ont li cal cercar segon l'estimulacion extèrna. La metamemòria seriá la capacitat de se remembrar aquela distribucion, que cambia amb l'intrada de donadas novèlas e l'alteracion o lo desinterés de las ancianas (que alara pòdon se veire mai dificilas de se remembrar). Doncas, l'oblit es pas una desapareisson de la donada, mas lo fach d'i accedir pas mai, de la recobrar.

Modèls explicatius

La psicologia, faguèt de teorias donent diverses modèls explicatius sus cossí foncionan los procediments qu'intervenon sus la memòria de las personas. Coma la memòria es pas una qualitat exclusiva dels umans, las diversas teorias se basan sus l'estudi del cervèl d'autres animals, subretot los cercopitècs, e tanben observant las activacions del cervèl d'umans mercés d'imatges d'escanèr, entre autres metòdes.

Modèls de malhum

Las primièras teorias, atal, se basèron pas dins pas cap d'aquels biais d'estudi mas sus la programacion d'ordenadors. Allan M. Collins e M. Ross Quillian (1968) donèron un modèl de memòria que prepausava lo foncionament en forma de malhum, que los concèptes s'emmagazinan sus la basa de las quitas relacions semanticas. Aqueles autors precican un modèl explicatiu que de per abans, Robert F. Simmons E M. Ross Quillian (1963), emplegats de l'entrepresa System Development Corporation, avián utilizat l'informatica. Lo modèl foguèt abandonat mai tard per que insufisent, mas ne demora l'importància indiscutibla qu'an las paraulas e lo seu sens al subjècte de la memòria.

Modèl d'Atkinson-Shiffrin

Unes autors (1968) prepausèron un modèl de memòria que foncionava a tres nivèls: la memòria sensoriala, memòria de cort tèrme e la memòria a long tèrme. Dins la memòria sensoriala, sorgisson los concèptes de memòria auditiva e la memòria visuala.

Modèl de memòria associativa

Lo modèl explicat per abans, foguèt criticat subretot per que fa la de la memòria sensoriala un biais de memòria separada dels autres dos e lo quita Shiffrin tornèt definir lo seu modèl unes ans mai tard l'inclusissent dins la memòria de cort tèrme, nasquèt alara lo modèl de memòria associativa (SAM). Aquela teoria, al luòc de basar lo procediment d'emmagazinatge dins la practica e l'ensag, lo fonda dins un sistèma complèxe d'associacions (entre l'informacion recenta e las nocions ja aqueridas) e la lucha contra los elements de distraccion contrariant l'emmagazinatge, que son la contigüitat e la similitud.

Modèl de Baddeley-Hitch

Lo 1974, aqueles dos autors prepausèron un modèl de memòria que fonciona dempuèi la memòria de trabalh, que quand se realiza un prètzfach i a una centrala executiva que, en foncion de l'informacion venent de la bocla fonologica e dels escapols de representacion visoespacials, decidís quinas donadas cal emmagazinar e quinas son pas pro pertinents per las enregistrar dins la memòria. Un regulador episòdic collabòra al procediment d'emmagazinatge e recobrament de donadas.

Tipe de memòria

Segon la durada, se parla de:

• Memòria de cort tèrme
• Memòria de long tèrme

Segon l'informacion obtenguda, se parla en psicologia de:

• Memòria topografica. Es la memòria que nos ajuda a nos remembrar ont se situa una causa, ont es passat quicòm.
• Memòria procedurala. La memòria procedurala fa referéncia a las tecnicas, coma per exemple escriure. La tecnica s'apren per mimetisme o repeticion, de biais gradual. Dins los primièrs estadis, la persona avança mai rapidament, mas amb lo temps lo procediment merma mas la fixacion es mai segura. Se la tecnicia s'apren coma cal, s'oblidarà pas jamai.
• Memòria declarativa. La memòria declarativa es mai aisidament comunicabla als autres, perque fa referéncia a de faches e concèptes e, doncas, es totalament estructurada pel lengatge.
• Memòria episòdica o flash. La memòria episodica fa referéncia a las experiéncias viscudas en un temps e un espaci concrèt.
• Memòria semantica. La semantica a per objècte las abstraccions. Ensems, La memòria episodica e la semantica s'influencian, alara veire un exemple particular pòt far variar la concepcion generala d'un fenomèn e lo concèpte se forma sus de basaa d'exposicion diferentas a l'estimulacion. Los sovenirs sus la pròpria vida son episodics, mas se venon una narracion a fòrça de los explicar e los alterar, acaban fasent partida del compausant semantic.

Platon considerava qu'aprene es remembrar (doctrina de l'anamnesia), doncas que per comunicar una coneissença se fragmenta de la memòria; per captar una donada novèla se la cal connectar amb las precedentas e l'experiéncia passada es essencial per n'aquerir de nòva.

Estudis en neurociéncia

Pintat en blau l'ipocamp, la region del cervèl ont se sèrva l'informacion per èsser utilizada a cort tèrme.

Images fMRI del cervèl alara que lo subjècte sèrva la memòria de trabalh. En roge las zònas del neocortex que son activas.

Dels estudis en neurociència, se sap que lo primièr luòc del cervèl ont s'emmagazinan de donadas es l'ipocamp d'ont son transportadas reorganizadas cap al neocortex per l'usatge de long tèrme. S'agís d'un procès dinamic, lent, que pòt durar entre una e dos decennis per èsser entièrament format dins los umans, a diferéncia de la consolidacion sinaptica, que demanda solament unas minutas o unas oras per estabilizar l'informacion novèla dins la memòria.

D'un autre costat, se sap que la sintèsi de proteïnas a una foncion primièra dins la formacion de remembres novèls dins la memòria. Dins aqueles estudis, foguèt demostrat que l'administracion, après un aprendissatge, d'inibitors de la sintèsi de las proteïnas, aflaquisson la memòria. D'autres estudis suggerisson que los inibitors de la sintèsi de las proteïnas inibisson tanben la potenciacion de long tèrme. Malgrat aiçò, coma que se sap que la formacion de remembres pòt suportar de grandas quantitats d'inibidors de la sintèsi de las proteïnas, se crei que la sintèsi de las proteïnas es pas un element indispensable per la consolidacion de la memòria.

Factors desfavorables e favorables

Factors perjudicials per la memòria

• L'acumulacion d'estimuls:

Sembla que la memòria pòt recebre sonque un nombre limitat d'estimuls; doncas, l'acumulacion d'estimuls empacha la consolidacion en la memòria. Las darrièras teorias sus la memòria coincidisson per dire que, abans de reténer de donadas de long tèrme, lo cervèl fa una preseleccion de çò que cal emmagazinar d'entre totas las donadas qu'utiliza a cort tèrme.

• Los elements de distraccion:

S'introduch d'elements de distraccion pendent lo procediment de memorizacion, l'efièch de recéncia en la memòria de cort tèrme fa que s'eliminan las donadas anterioras e se remembran, al contrari, las mai recentas, que son las donadas de distraccion.

• La manca de sòm:

Foguèt observat que lo sòm REM o son prigond provòca un aument de l'activitat neuronala après l'experiéncia de la vigiléncia, e enriquís la plasticitat neuronala e, doncas, es essenciala a la consolidacion de la memòria. Dins los darrièrs ans, se provèt que la privacion del sòm dels animals o dels èssers umans (es a dire la privacion de la fasa REM) mòstran pas de deficit dels prètzfaches d'aprendissatge, mas de segur dins la consolidacion en la memòria.

• Las emocions e l'estrès:

L'amigdala, subretot la region basolaterala (BLA) es la partida del cervèl implicada dins l'enregistrament dins la memòria d'experiéncias significativas. I a fòrça cases documentats que suggerisson que la ormonas segregadas pendent los episòdis d'estrès, coma l'epinefrina, a un ròtle critic sus la consolidacion de donadas novelas dins la memòria e aiçò explica perqué los sovenirs de moments traumàtics o estressants se remembran de biais fòrça viu. Se crei que se produsís tanben l'efièch contrari. Çò que suggerís que l'epinefrina afècta la consolidacion de la memòria activant la amigdala, mai que unes estudis mostrèron qu'emplegant l'antagonisme d'un betaandrenoreceptors amb per abans l'injeccion d'epinefrina, causa lo blocatge de la retenguda en la memòria.

• Malautiás:

I ha diversas malautiás que poden afectar la memòria, coma l'Alzheimer, lo Parkinson, la deméncia, l'iperactivitat o l'escleròsi multipla. En mai, un accident pòt causar una amnesia temporala o permanenta.

• Lesions cerebralas:

Coma lo cervèl es l'organ responsable de l'emmagazinatge e del recobrament de las donadas, unas lesions pòdon far incapable la remembrança o empachar la capacitat de fixar de donadas novelas.

Factors afavoridors de la memòria

• Los periòdes de repaus:

I a un temps necessari per consolidar las donadas nòvas dins la memòria. Ja dins l'antiquitat, lo retorician Quintilian notèt lo fach coriós que dins l'interval d'una sola nuèch aumentava la fòrça de la memòria e presentèt la possibilitat que lo poder del remembre dependa d'un procès de maduracion necessari que demanda de temps passar. Lo 1882, foguèt prepausat formalament l'existéncia del procediment de consolidacion, dins la lei de Regression, sus la basa d'estudis clinics. Aquela lei establís que “la destruccion progressiva fa caminar l'instable cap a l'establa". Aquela idèa foguèt elaborada mai tard per William Ora Burnham per rapòrt a cossí agís l'amnesia e, per o far, se basèt sus d'estudis de psicologia experimentala e de neurologia. Per contra, lo tèrme “consolidacion” s'atribuissi als cercaires alemands Georg Elias Müller e Alfons Pilzecker, que demostrèron per d'estudis faches entre lo 1892 e lo 1900 que la memòria a de besonh un temps per fixar las donadas d'informacion. En consequéncia, prepausèron la teoria de la perseveracion-consolidacion, explicant perque l'informacion novèla aquerida pòt destorbar lo procès de memorizacion de l'informacion per abans apresa se passa pas lo temps necessari per permetre la consolidacion de l'informacion anteriora.

• La verbalizacion:

Segon d'estudis, l'usatge del lengatge verbal (lo fach de transferir las donadas percebudas pels senses al còdi verbal) ajuda a la retenguda de donadas e a la posteriora recobrament de la memòria. Se s'evita lo parlar o se fa pas la transferéncia a de donadas sensorialas cap al còdi verbal, las pistas de la memòria en lo bocla fonologic merman fins a desaparéisser.

• La significacion:

Se remembran melhor los concèptes dins d'un contèxt significatiu, lo que servirà de pista pel recobrament posterior de la memòria. Per exemple: podèm remembrar amb facilitat la frasa "Lo can es dins la carrièra" e per contra la meteissa frasa (狗在街上) nos resultarà malaisida de remembrar se sèm pas familiarizats amb lo chinés, perque aquelas grafias significan pas res per nosautras. George Armitage Miller prepausèt l'usatge de la significacion coma tecnicia mnemotecnica, per exemple en la memorizacion de chifras.

• La repeticion:

La repeticion o practica repetida d'accions pòt ajudar a fixar de donadas dins la memòria. La memòria es una capacitat que cal exercir, tan mai sèm abituats a recobrar de donadas de la memòria mai d'agilitat aquerissèm. De tecnicas determinadas pòdon ajudar a recobrar l'informacion mai rapidament. Utilizar de frasas guida (amb un ritme determinat) o d'associacions mentalas son des trucs mnemotecnics mai comuns. Se l'interlocutor dona una dralha mejans una coneissença aisidament recuperabla ligada a l'informacion que se vòlga remembrar, es mai probabla que lo remembre siá mai rapid e fisable, doncas que la memòria s'estructura en forma de malhum. L'ànsia, per contra, pòt blocar aquel mecanisme, per exemple dabans un examen o una situacion de tension. Quand se produsís un episòdi similar al que se visquèt al moment de codificar l'informacion, se recòbra tan melhor.

• La santat del cervèl:

L'exercici fisic d'un maximal de tres oras per setmana pòt ajudar a memorizar melhor, per l'apòrt d'oxigèn al cervèl. Practicar d'activitats intellectualas, coma jogar als escacs o legir, empedís la deterioracion neuronala que causa sovent l'oblit. Tanben, una bona nutricion e una vida sociala plena ajudan dins un bon estat cerebral.

Vejatz tanben

• Modèl d'Atkinson–Shiffrin
• Memòria associativa
• Modèl de Baddeley-Hitch
• Déjà vu

Bibliografia

• Atkinson, R.C; Shiffrin. "The psychology of learning and motivation", Volum 2, capítol:«Human memory: A proposed system and its contraròtle tractas». Naua Yòrk: Academic Press, 1968. ISBN 0-262-13284-2. 
• Baddeley, Alan D; Hitch, Graham J. «"Working memory", En: The Psychology of Learning and Motivation: Advances in Research and Theory». Academic Press, 8, 1974. DOI: 10.1111/j.2044-8295.1964.tb00928.X.[1]
• Baddeley, A.D; Thomson, N; Buchanan, M. «Word length and the structure of short-term memory». Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 14, 1975. DOI: 10.1016/S0022-5371(75)80045-4.[2]
• Bjork, R.A; Whitten, W.B. «Recency-sensitive retrieval Tractas in long-term free recall». Cognitive Psychology, Nº 6 (2), 1974. DOI: 10.1016/0010-0285(74)90009-7.[3]
• Frankland, P W; Bontempi, B. «The organization of Recent and remote memories». Nature Reviews Neuroscience, nº 6 (2), 2005. DOI: 10.1038/nrn1607.[4] PMID: 15685217.
• Gold, PE. «Protein synthesis inhibition and memory: Formation vs amnesia». Neurobiology of Learning and Memory, Nº 89 (3), 2008. DOI: 10.1016/j.nlm.2007.10.006.[5] PMID: 18054504.
• Dudai, Y. «The Neurobiology of Consolidations, Aur, How Stable is the Engram?». Annual Review of Psychology, 55, 2004. DOI: 10.1146/annurev.psych.55.090902.142050.[6] PMID: 14744210.
• Howard, M.W; Kahana, M.J. «Contextual variability and serial position effects in free recall». Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 25, 1999. DOI: 10.1037/0278-7393.25.4.923.[7]
• Liang, KC; Juler, Ronald G; McGaugh, James L. «Modulating effects of posttraining epinephrine Ont memory: involvement of the amygdala noradrenergic system"». Brain Research, Nº 368 (1), 1986. DOI: 10.1016/0006-8993(86)91049-8.[8] PMID: 3955350.
• Liang, KC; McGaugh, James L; Yao, HY. «Involvement of amygdala pathways in the influence of Post-training intra-amygdala norepinephrine and peripheral epinephrine ont memory storage». Brain Research, Nº 508 (2), 1990. DOI: 10.1016/0006-8993(90)90400-6.[9] PMID: 2306613.
• McGaugh, JL. «Memory--A Century of Consolidation». Science, Nº 287 (5451), 2000. DOI: 10.1126/science.287.5451.248.[10] PMID: 10634773.
• McGaugh, J. L; Roozendaal, B. «Role of adrenal stress hormones in forming lasting memories in the brain». Current Opinion in Neurobiology, Nº 12 (2), 2002, pàg. 205–210. DOI: 10.1016/S0959-4388(02)00306-9.[11] PMID: 12015238.
• Ribeiro, S. «Brain Gene Expression During REM Sleep Depends Ont Prior Waking Experience». Learning & Memory, Nº 6 (5), 1999. DOI: 10.1101/lm.6.5.500.[12]
• Russell, Stuart J; Norvig, Peter. "Artificial intelligence : a modèrn approach". Upper Saddle River: Prentice Hall, 2010. ISBN 978-0-13-604259-4. 
• Vertes, RP. «Memory Consolidation in Sleep». Neuron, Nº 44 (1), 2004. DOI: 10.1016/j.neuron.2004.08.034.[13] PMID: 15450166.

Ligams extèrnes

• Benedict Carey, Memory Implant Gives Rats Sharper Recollection New York Times en 17 junh 2011
• Learning and Memory
• Alice Kim, neurocientífica
• Reflexions de filosòfes sus la memòria[14]