Collègi d'Occitània

Lo Collègi d'Occitània (escrivián a passat temps «Colètge d'Occitanía», actualament escrivon «Collègi d'Occitania», sens l'accent grèu normal sus la à centrala d'Occitània) es una associacion occitana fondada lo 19 de novembre de 1927 a Castèlnòu d'Arri per Prospèr Estiu e Josèp Salvat.

Sos membres balhan de corses en lenga occitana, de cultura e de lenga occitanas. Se declarèt a la prefectura de l'Aude lo 1r de decembre de 1937 coma associacion e foguèt reconeguda d’utilitat publica lo 25 de novembre de 1969. Aprèp la mòrt de Josèp Salvat, en 1972, lo Collègi d’Occitània venguèt proprietari de la bibliotèca personala d’aqueste, e quitèt pas de l’enriquir mercés als dons e a las compras d’obratges e de correspondéncias en occitan. Ara, l’associacion s’es sauput adaptar a las preocupacions personalas nòvas e a las tecnologias modèrnas, e contunha d’ensenhar la lenga e la cultura occitanas.

Istòria

Los fondadors

Prospèr Estiu

Prospèr Estiu, nascut a Fendelha (Lauragués audenc) lo 7 de julh de 1860, e mòrt lo 11 de decembre de 1939 en çò de sa filha Mirèlha Prat-Estieu, a Pàmias (Arièja), es en 1927 regent retirat e viu a Castèlnòu d’Arri.

Foguèt successivament Majoral del felibritge (1900), puèi Mèstre-es-Jòcs de l'Acadèmia dels Jòcs Florals de Tolosa (1902), co-fondator de mai d’una Escòla afiladas al Felibritge. Menèt de revistas coma Mont-Ségur de 1894 a 1899, puèi de 1901 a 1904, o encara coma "Lo Gai Saber" en 1919 (dempuèi aquela data, la revista pareguèt d’arrèu).

Foguèt tanben fondator de l’Estampariá lauraguesa e de la Societat d’Edicions Occitanas. Amb son amic Antonin Perbòsc, passèt l’estapa mai importanta dins lo retorn cap a ortografia classica de la lenga occitana. Los tèxtes primièrs en grafia restaurada pareguèron dins la revista Mont-Ségur.

Enfin, es l’autor d’un fum de recuèlhs de poesias e de mai d’un estudi, sens comptar los articles innombrables, los tèxtes de cançons, etc.

Josèp Salvat

Josèp Salvat, nascut a Rivèl (Pirenèus audencas) lo 8 de novembre de 1889, e mòrt lo 29 de decembre de 1972 a lo Surbà (Arièja) ont es enterrat, es en 1927 professor d’espanhòl al pichon seminari Sant-Francés Xavièr a Castèlnòu d’Arri, ont viu.

Foguèt successivament Majoral del Felibritge (1927), Manteneire de l’Acadèmia dels Jòcs Florals (1930), e director de la revista Lo Gai Saber de 1944 fins a sa mòrt en 1972.

Foguèt titulari d’una cadièira de lenga e literatura occitanas de 1938 a sa retirada. Foguèt tanben pionièr de las emissions de radiò en lenga occitana.

Foguèt un autor prolific : essencialament d’estudis istorics o d’istòria literària, mas tanben de recuèlhs de sermons, e autor d’una Gramatica occitana (5 edicions publicadas, aprèp una parucion en fascicul).

Enfin foguèt deportat del 9 de junh 1944 al 20 de mai 1945, ont escriguèt Mon Diurnal de la deportacion, publicat segon sa volontat, aprèp son decès.

La fondacion

Debuta

Jos la proteccion de l’Escòla Occitana, se formèt en 1924 una associacion sonada Grilhs del Lauragués. Saupèron desrevelhar l’arma occitana en organisar de fèstas e de manifestacions felibrencas. Notadament lo 24 de mai de 1925, enartèron lo bust d'August Forès a Castèlnòu d’Arri, poèta de lenga francesa e occitana, e enfant del país.

Çaquelà, organisar de felibrejadas, escotar e aplaudir la lenga Occitana sufisiá pas : decidiguèron de l’ensenhar. L’iniciativa d’ensenhar la gramatica, ortografia, lo vocabulari e la literatura occitana es deguda a dos majorals de Castèlnòu d’Arri : Prospèr Estieu e l’abat Salvat.

Lo 19 de novembre de 1927, la Municipalitat metèt a lor disposicion una sala de l'Ostal de la comuna, ont davant quinze escolans, lo poèta Prosper Estieu legiguèt la déclaracion que sèc:

Mesdames, Messieurs,

Je vous remercie bien sincèrement d’avoir répondu à l’appel que le Bureau des Grilhs del Lauragués vous a adressé au sujet de l’ouverture du Colètge d’Occitanìa.

[...]

Vous savez que le Félibrige a été fondé pour sauver la langue d’Oc, mais peut-être ignorez-vous que les divers gouvernements qui se sont succédé depuis sa fondation ne lui ont jamais été favorables.

[...]

Pourtant, rien n’est perdu, et tous les espoirs sont encore permis, si nous sommes bien résolus à chercher seulement en nous-mêmes notre propre salut. C’est ainsi qu’ont fait tous les peuples vaincus pour reconquérir leur indépendance.

Et voilà pourquoi, en cette 73e année du Félibrige, nous nous sommes décidés à fonder à Castelnaudary le Colètge d’Occitanìa. Nous appelons à nous tous ceux qui aiment réellement leur pays natal et nous avons la ferme conviction que notre exemple sera bientôt suivi, des Alpes aux Pyrénées.

Ceci dit, Mesdames, Messieurs, travaillons !

Aprèp qué, l’abat Salvat balha qualques indicacions praticas sul fonccionament dels corses, qu’auràn luòc cada dissabte ser. Devián comprene una leiçon de gramatica occitana, la correccion d’un dever e un exercici de lectura ; quora una leiçon de literatura anciana e modèrna, quora una leiçon d’istòria meridionala lauraguesa ; una lectura comentada per un mèstre. Los corses èran dubèrts a totas personas, que s’esquitavan d’un drech d’inscripcion.

Començèt alara la primièira leiçon, per l’istòria resumida de la lenga dempuèi las originas als jorns nòstres, e s’acabèt per la lectura de La Coumtesso de Frederic Mistral. L'abat Salvat ponctuèt son raconte, çai-jos resumit aital:

Représentez-vous, amis lecteurs, le grand poète occitan Prosper Estieu, au front depuis longtemps nimbé de gloire et blanchi par les ans, bravant la rigueur du froid pour venir lire à son auditoire de jeunes félibres le poème du Maître de Maillane. Tandis que les strophes immortelles tombaient de ses lèvres ardentes, je songeais à l’avenir glorieux d’une Cause capable d’inspirer de pareils enthousiasmes. De douces larmes mouillaient mes paupières. Et je répétais, après Mistral, après Estieu :

Ah ! se me sabien entèndre !

Ah ! se me voulien segui !

Renomenada

Cada dissabte ser, dins aquel meteis local, los Majorals Estieu e Salvat quitavan pas de balhar lor leiçon de gramatica, de literatura e d’istòria occitanas. Los devers èran corregits e mandats als escolans per correspondéncia cada setmana. De conferencièrs grands, coma Armand Praviel e Francés de Gelis, manteneires en Jòcs Florals o encara Louis Thomas, mèstre de conferéncias a la Facultat de Letras de Montpelhièr, venguèron portar lor saber. Un fum de letras d’encoratjament arribavan al Collègi d’Occitània.

La fondacion foguèt anonciada per fòrça revistas e jornals locals del moment : Le Télégramme, l’Express du Midi, Le Midi socialiste, La Croix de l’Aude, Oc, La Tramontane, Le Journal de l’Aveyron, Lou Felibrige, La Cigalo Narbouneso, etc. e mai Le Journal del 16 de febrièr de 1928, ne parlèt jos la pluma d'Olivier Guyon :

Le mouvement se prouve en marchant, dit la sagesse des nations. Trop de régionalistes oublient ce principe. Ils maudissent l’Etat centralisateur et, par une singulière contradiction, ils attendent de son bon vouloir les réformes que, seules, leurs initiatives et leur action persévérante peuvent, à la longue, lui imposer.

Per la seguida, los Jòcs Florals Escolars atraguèron mai encara los escolans de las escòlas publicas e privadas del departament de l’Aude, dels departaments limitròfes de l’Avairon. Lo concors s’adreiçèt mai tard als escolans dels collègis e licèus dels departaments formats per las províncias ancianas : Lengadòc, Auvèrnhe, Roergue, Lemosin, Perigòrd, Agenés, Carcin, País de Foish. Dels quinze "escolans" de la debuta, lo Collègi d’Occitània ne comptabilizèt vint-e-dos en 1928, e sèt per correspondéncia. Los jorns ont de professors de valor primièira venián ensenhar lor saber, la fondacion comptava cinquanta a seissanta auditors liures. A partir de 1929, lo Collègi d'Occitània poguèt enumerar un nombre d'escolans creissent :

Nombre d'escolans de 1927 a 1941

1927	1931	1935	1941
15	85	250	430

Nombre de devers de 1929 a 1942

1928-29	1929-30	1930-31	1931-32	1932-33	1933-34	1934-35	1935-36	1936-37	1937-38	1938-39	1939-40	1940-41	1941-42
262	325	485	709	976	1469	2242	1936	2355	1864	1764	600	4850	près de 6000

Lo foncionament

Compreniá tres seccions, en partir de la traduccion de tèxtes simples als tèxtes mai malaisits e als tèmas. Los tèxtes son manlevats als melhors escrivans occitans, totjorn acompanhats de lor biografia. En 1936, una seccion catalana foguèt creada.

Lo 7 de genièr de 1928, lo primièr "escolan" del defòra s’inscriviá e calguèt organizar la correccion dels devers per correspondéncia. Cada "escolan" recebiá cada setmana lo tèxte d’un dever. Los fulhets verds èran pels "escolans" de primièira seccion, los ròses èran adreiçats a los de segonda seccion, enfin los jaunes per las tresenas seccions. Quand aqueste èra mandat per l'"escolan", lo dever reçauput èra fisat a de correctors benevòls, qu’un còp corregit, lo tornavan mandar anotat e notat, acompanhat d’un corregit estampat. L’ensenhament per correspondéncia acabèt per subreplantar l’ensenhament oral.

A partir de 1929, l’abat Salvat publiguèt, a l’intencion dels "escolans", sa gramatica dins lo butletin del Collègi "La Rampelada".

En fin de tresena seccion, sus vejaire dels correctors, lo Director remet a l’ escolan lo Diplòma d’Estudis Occitans. E los escolans pòdon venir alara mèstres a lor torn. Es aital que lo Collègi d’Occitània subrevisquèt a la guèrra de 1939, a la mòrt de son decan Prospèr Estieu e a l’arrestacion de l’abat Salvat lo 9 de junh de 1944, seguit de sa deportacion en Alemahna.

Istòria juridica

Lo Collègi d’Occitània es fondat lo 19 de novembre de 1927, amb l’ajuda de la municipalitat, a Castèlnòu d’Arri. Lo Collègi es associacion de fach fins a 1937.

Plaque commémorative à Castelnaudary

Es declarat un primièr còp a la prefectura de l’Aude lo 1er de decembre de 1937 (J.O. del 17 de decembre de 1937, p. 13 807). Es declarat un segond còp a la prefectura de la Garona-Nauta lo 4 de julh de 1968 (J.O. del 13 de julh de 1968, p. 6 709). Lo 25 de novembre de 1969, es reconegut d’utilitat publica (J.O. del 2 de novembre de 1969, p. 11 708).

Lo sèti social es transferit a l’Ostal d'Occitània 11, carrièra Malcosinat 31 000 Tolosa lo 29 de novembre de 2010 (J.O. del 11 de decembre de 2010, p. 5 702). En 1937, lo nom es "Colètge d’Occitanìa" ; es rectificat en 1968 en "Collègi d’Occitania".

Uèi

Cors per correspondéncia

Evolucion

Lo cors per correspondéncia es vengut l’activitat principala del Collègi d’Occitània. A longtemps fonccionat sus un cicle de 3 ans amb versions, tèmas e exercicis ; e una seccion catalana fonccionèt de 1936 a 1939. Longtemps la vocacion del Collègi es estada d’alfabetizar d’ "escolans" que parlavan l’occitan, e de lor far descobrir de tèxtes literaris, e per els, d’autors.

Çaquelà devèrs 1990, lo cors es estat prigondament renovat per prene en compte l’evolucion del public. Fòrça d’"escolans" sabon pas - o quasiment pas - la lenga : per exemple los occitans desoccitanizats o encara, los estrangièrs de totes païses la volent aprene.

A l’entorn de 2010, una segonda renovacion a renovelat encara mai en prigondor lo contengut dels corses. Desenant lo cicle pòt anar fins a cinc ans (4 annadas mai una annada facultativa), amb una progression mai graduada del nivèl dels corses. Los "escolans" recebon fòrça mai de documents pedagogics : de documents sonòrs enregistrats (principis de lectura, tèxtes enregistrats, etc.), un quasèrn de gramatica, l’istoric del Collègi, De libres e de vidas I et II - Escrivans d’òc, Pichon lexic de la lirica dels Trobadors, Antologia - Istòria de la literatura occitana. (www.collegioc.org)

Autras activitats

A l’origina P. Estieu e J. Salvat balhavan de corses orals a Castèlnòu d’Arri.

A la debuta del sègle XXI, de corses-conferéncias de literatura occitana foguèron balhats a Tolosa per d’ensenhants del Collègi d’Occitània. De visitas de la vila de Tolosa èran organizadas e comentadas en lenga occitana.

Enfin lo Collègi d’Occitània a editat de libres en occitan o sus la civilisacion occitana.

Bibliotèca

Tota sa vida Josèp Salvat crompèt, reçaupèt en dons, en escambis de nombroses libres e documents. Fins a fin de decembre de 1972, aquestes son sa proprietat personala. Per testament olograf datat del 20 de genièr de 1969, depausat en çò del notari de Tarascon d’Arièja, leguèt sa bibliotèca al Collègi d’Occitània. Aprèp son decès, lo testament foguèt enregistrat al tribunal d’Instància Granda de Foish lo 12 de genièr de 1973. Lo Collègi venguèt proprietari de la bibliotèca que s’enriquirà de dons, d’unes importants o per de crompas. Los escambis nombroses faches per la revista Lo Gai Saber o foguèron al profièch de la bibliotèca del Collègi d’Occitània. Segon la volontat de J. Salvat, la bibliotèca foguèt dubèrta al public.

Contengut (aspècte material)

Lo fons es compausat de correspondéncias (la sola correspondéncia de Salvat compta 20 000 letras), de manuscriches editats e inedits, una colleccion de revistas (d’unas fòrt raras), de libres e brocaduras e de documents diverses (fotografias, tròces de premsa, dessenhs, particions de musica, objèctes remembre, etc.).

Possedissèm integralament, per la majoritat dels noms çai-jos, o parcialament los fonses dels escrivans (citats per òrdre alfabetic) : Claude Belloc, Valère Bernard, August Forès, Philadelphe de Gerde, Ismaèl Girard, Achille Mir, Louisa Paulin, Louis Piat, Armand Praviel e Josèp Salvat.

D’autres manuscriches e correspondéncias son la proprietat del Collègi d’Occitània coma Frederic Mistral, Joan Bodon, Antonin Perbòsc, Deodat de Severac, o encara Victor Hugo per citar qualques noms famoses.

Lo Collègi d’Occitània a tanben en sa possession una partida dels archius de mai d’una associacion coma l'Institut d’Estudis Occitans (I.E.O), ), lo Centre Regional d’Estudis Occitans (C.R.E.O) de Tolosa, l'Associacion mondina.

Contengut (intellectual)

Es centrat sus la cultura occitana dins totes sos aspèctes : la lenga, la literatura, la musica, l’istòria, l’etnografia, la toponimia, o encara l’istòria religiosa (catarisme notadament).

La cultura catalana, bessona de l’occitana, es tanben fòrt presenta.

D’autras culturas son presentas per de revistas, d’obratges, de correspondéncias (Bretanha, Còrse, Friol, País Basc, etc).

Lo fons Ismael Girard, mètge e l’un dels fondators de la cinematèca de Tolosa, conten de documents precioses dins aquels domènis. Ismael Girard a correspondut amb fòrça mètges catalans.

Ligams extèrnes

• Diurnal de la deportacion (Journal de la déportation) PDF
• Site internet du Collège d'Occitanie

Bibliografia

• Collège d'Occitanie : un cinquantenaire, 1927-1977, Louis Mavit, Toulouse: Collège d'Occitanie, 1978, 1 vol.(34 p. : 1 photogr ; 23 cm, lien externe Worldcat: 489796349
• Premier Congrès du Collège d'Occitanie à Rodez (11-12 avril 1942), Collège d'Occitanie. Congrès (1 ; 1942 ; Rodez), Rodez : Impr. P. Carrere, 1943, 78 p. ; 23 cm, lien externe Worldcat: 461253337

Nòtas

• Portal d'Occitània