Andicap

Un andicap (de l'anglés: handicap), desaventatge o endacament, es la condicion d'un individú limitat dins las possibilitats d'interaccion amb son mitan, causada per una deficiéncia provocant una incapacitat, permanenta o non, menant a un estrès e a de dificultats moralas, intellectualas, socialas e/o fisicas.

Pictogramas illustrant de formas d'andicap.

Lo tèrme d' andicap se referís tanben a las dificultats de la persona andicapada fàcia a son mitan en tèrmes d'accessibilitat, d'expression, de compreneson o de percepcion. S'agís tant d'una nocion sociala que d'una nocion medicala. Aquelas limitacions d'activitat e de participacion demorant variablas segon los contèxtes nacionals o societals.

L'andicap tòca 80 milions de personas en Euròpa e 650 milions dins lo mond entièr, veire un miliard de personas segon lo Rapòrt mondial sus l'andicap de l'OMS e de la Banca Mondiala. La prevaléncia de l'andicap es estimat a 15 % de la populacion mondiala, e dins 80% dels cas seriá d'andicaps invisibles.

Terminologia e definicion

L'andicap es une nocion « complèxe, evolutiva, multidimensionala e controversiada ».

Lo mot « andicap » ven de l'expression anglesa hand in cap significant « man dins lo capèl ». Dins l'encastre d'un tròc de bens entre doas personas, caliá tornar establir una egalitat de valor entre çò qu'èra donat e çò qu'èra recebut: atal aquel que receviá un objècte d'una valor superiora deuriá metre dins un capèl una soma d'argent per restablir l'equitat. L'expression pauc a pauc se transformèt en mot puèi aplicat al domèni esportiu (corsas de cavals) al sègle XVIII. En ipisme, un andicap correspondava a la volontat de donar tant d'escasenças a totes los partents en impausant de dificultats suplementàrias als melhors.

Pendent de la fin del sègle XX, la nocion d'andicap evoluèt. L'andicap se definissiá en oposicion a la malautiá e centrat sus l'individú. En 1980, l'epidemiologista Philip Wood definisiá atal un vejaire medical de l'andicap que foguèt adoptat per l'Organizacion Mondiala de la Santat. Aquela definicion mai tard tornèt èsser formulada per inclure son aspècte estructural e social

Lo site oficial de l'OMS definís atal los andicapats: « Los andicaps son un tèrme general recobrissent de deficiéncias, una limitacion de l'activitat e de restrenhements contributius » e menciona tanben: «L'andicap es pas simplament un problèma de santat. S’agís d’un fenomèn complèxe que raja de l’interaccion entre las caracteristicas corporalas d’una persona e las caracteristicas de la societat ont viu. Per susmontar las dificultats que las personas andicapadas son confrontadas, d'entrepresas destinadas a levar los obstacles del mitan e societals son necessairis.»

Causas

deficiéncias

Una deficiéncia es una «pèrda de substéncia o alteracion definitiva o provisòria, d'una estructura o foncion psicologica, fisiologica o anatomica.»

Las deficiéncias son de problèmas del còs, d'escarts al respècte de la situacion normala. Las lesions de las estructuras anatomicas e la limitacions de las foncions organicas e psiquicas son diagnosticadas. Pòdon èsser la consequéncia (lo simptòma) d'una malautiá, mas n'es pas la quita malautiá. Per exemple, una pèrda de l'ausida pòt èsset la consequéncia d'una patologia (otiti, encefalitis, gautissons), d'un traumatisme, d'una anomalia genetica o de la vielhesa.

Una dimension subjectiva, « es a dire de çò que ressentís la persona qui viu de situacions d'andicap » s'apond a las tres autras que son « la modificacion del còs », « la limitacion fonctionala », e « los obstacles dins la vida videnta ».

Se las deficiénças an sempre una causa organica o psiquica, recobrisson un domèni mai espandit que la nocion de treble o de malautiá, doncas una deficiéncia deu pas necessàriament èsser considerada coma una malautiá; pòt tanben èsser lo resultar d'un traumatisme d'origina extèrna (accident, agression, ferrida de guèrra...).

Limitacions d’activitats

Lo domèni de l'andicap se referís a las malautiás, ferridas mas tanben als trebles psiquics, a las anomalias congenitalas o geneticas, veire als efièchs de l'edat, de la grossessa, del biais de viure (alcoòl, Obesitat), que pòdon provocar de deficiéncias o d'apondre en mai als efièchs d'una deficiéncia. Per exemple l'impacte d'una deficiéncia motritz sus las possibilitats de desplaçament poiriá èsser agravat pel demai de pes.

Mitan

Lo mitan o los factors contextuals an un impacte considerable sus l'andicap. Designan l'ensems dels aspèctes del mond ont viu un individú e qu'an una influéncia sus las situacions de vida que la persona andicapada es confrontada. Son los factors contextuals, coma l'accés al suènh (las ajudas tecnicas e protesis), l’accessibilitat dels bastits e de las organizacions, la legislacion en vigor. Es tanben l'actitud de las institucions e de l'ensems de la societat sus las deficiéncias de l'individú.

Categorias de l'andicap

Tipologia de l'andicap

Aquelas tres tipologias de l'andicap son pas adoptats pels organismes internacionals mas se pòt destriar:

• l'andicap fisic amassa l’ensems dels trebles podent provocar un prejudici parcial o total de la motricitat;
• l'andicap sensorial amassa las dificultats ligadas als organs sensorials;
• l'andicap mental o intellectual: es una dificultat de comprene e una limitacion dins la rapiditat de las foncions mentalas sul plan de la compreneson, de las coneissenças e de la cognicion.

De legislacions fan la distinccion entre andicap mental, andicap psiquic, e andicap cognitiu. L’OMS ela, emplec lo tèrme de « retard mental » per l'andicap mental.

E mai, cal destriar l'especificitat de las personas poliandicapadas, es a dire que conjugan mai d'un andicaps.

Classificacion internacionala dels andicaps

La classificacion internacionala dels andicaps (CIH), creada en 1980, s'apièja suls trabalhs del doctor Philip Wood, epidemiologista de l'Universitat de Manchester qu'analisa l'andicap en tres punts: la deficiéncia, l'incapacitat, e lo desavantatge social o lo quita andicap.

Aquela classificacion foguèt revisada e renomenada en Classificacion internacionala del Foncionament, de l'andicap e de la santat (CIF). La novèla distinccion analisa l'andicap en quatre nocions:

• foncion organica (foncion mentala, sensoriala, digestiva, eca), es a dire lo domèni del foncionament corporal;
• estructura anatomica (estructura del sistème nerviós, estructura ligada al moviment…) que tòca l'organizacion fisica;
• activitat e participacion (activitat de comunicacion, de mobilitat…) qu'identifica los foncionaments concernits;
• factors environamentals (produch e sistèma tecnic, sosten e relacion…) que liga als factors exteriors potencialament andicapants.

Classificacion en foncion de la data d'arribada

En foncion de la data d'arribada de l'andicap :

• l'andicap d'origina prenatala (cromosomic o genetic), los embriofetopatias infecciosas d'arribada precoça (20 a 35 %) ;
• l'andicap de l’enfant d'origina perinatala entre 22 setmana d’amenorrèa e uèit jorns postnatals (30 a 60 %) ;
• l'andicap d'origina postnatala (infecciosa, tumorala o traumatica) (5 a 10 %)=

Istòria de l'andicap

L'andicap, concepte polisemic, es lo resultat d’una construccion istorica.

Antiquitat

En Mesopotamia, la descobèrta d'una tauleta en escritura cuneifòrma datant de 2800 AbC mòstra una percepcion de l'andicap. Sus aquela tauleta, parla de « mòstres » per deca, per excés o encora par de dobles.

Dins la mitologia grèga, Efèst, segon de fonts, es filh de Zèus e d'Èra. Es abitualament representat coma un fabre garrèl e desformat. A la naissença, la maire lo troba tan laid que lo saca al bas de l'Olimp, e es d'aquela casuda que li ven sa claudicacion. Es tanben lo cas d’Edip. Mostrat pel paire, rei de Tebas per que eissit d’una alliança impossibla, amb un pé difòrme, foguèt caçat per alunhar lo malastre de la ciutat.

Pels Grècs e Romans, l'astre de las personas andicapadas es foncion del prejudici; distriavan diformitat e malautiá sens incidéncia fisica. E mai, l'astre reservat als enfants que l'andicap èra pas visible, es a dire pels enfants patiguèt de trebles mentals, èra pas lo metèis que pels enfants patissent d'un andicap fisic. Amb la decision dels responsables de la ciutat, los enfants diformes èra menats fòra de la ciuta per èsser expausats, e èran daissats per morrir, pas tuats dirèctament, mas daissat a la volontat dels dieus. Pasmens, lo liure arbitre del paire o de la maire influenciava lo destin de l'enfant. Decidián de lo gardar o de lo forajetar. Dins aquel cas, l'enfant èra sacat a las bordilhas, ont morrigèt lèu.

Atal, los esparciats expausavan lors recents nascuts difòrmes al pé del mont Tegetus. Lor diformitat èra codificada e aviá un sens, representava la colèra dels dieus. Dins la literature ateniena, Platon e Aristòtel envisatjavan l’eliminacion dels enfants que naissián mutilats, o cècs o sords.

Los Romans, eles, se donavan l'autorizacion de tuar los enfants, mas a condicion que siá fach dins los uèit jorns segent la naissença, après una institucion de l'Estat s'encargava de l'enfant. A l'epòca, una lei recomandava d'exterminar los enfants « monstruoses ». Sonque al sègle VII ApC. la practica de la mòstra dels enfants foguèt enenbida per la lei.

La religion ebraïca, interdisiá a l’individu patissent d’infirmitat d'aprochar los luòcs de culte. L'andicap aparessiá coma una impuretat. En efièch, lo libre del Levitic que tracta de la casta sacerdotala, los filh del preires nascuts infirms son interdits de culte.

Vèrs los sègles VII e Vet 5 AbC., los tèxtes sacrats començon a tornar integrar l’infirm dins l’òrdre du sacrat insistissent sul ligam de fraternitat. Es lo cas del Nòu Testament. L'invaliditat seriá pas una macula del còs mas lo comportament al respècte de l’autre, qu'es una de las preséncias possiblas del divin. Pasmens, l’equilibri exclusion/integracion sociala essent trencat, l'unic principi de caritat participa a l’integracion de l’infirm.

Dins l'Alcoran o la Bíblia, los infirms son interdits de combat. Es alara pas question d’impuretat mas d’incapacitat. Tot lo rèste lor es autorizat. En fach, la Bíblia e l'Alcoran tracta fòrça pauc la question de l'andicap.

Edat Mejana

A l'Edat Mejana, la nocion d'andicap es assimilada dins la categoria dels indigents (raubaires, vagabonds, paures). Qualques personas coma los nans, boçuts, fòls, an paradoxalament lo drech a una libertat mai granda. Lor es acordat un estatut particular.

Epòca modèrna

Coma a l'Edat Mejana, la nocion d'andicap, d'invaliditat, de marginalitat es pas diferenciada. Se l'epòca modèrna aparéis en continuitat amb la precedenta, pasmens se vei una franca trencadura a la fin de l'epòca dins fòrça domènis (medecina, biologia) de las societats europèas.

E las primièras intervencions politicas al subjècte de l'andicap datan en França del sègle XVII.

La medecina avançava e començava a comprene los mecanismes de l’ereditat. Encara mai son estigmatizat los parents, que son considearts coma responsables dels problèmas de lors enfants, en rason dels ligams de filiacion. La medecina contraròtlava tojorn mai las personnas andicapadas. L'andicap començava a existir coma un objècte favorizant la vida dels andicapats. L’abbé de l’Épée estudièt los malentendents e sords, Denis Diderot se consacrèt als cècs, un subjècte plan discutat a l'epòca per las operacions quirurgicalas permetent de tornar la vista e de cècs de naissença. Mas qualques uns venon de vetadièras curiositats de fièra, pratican la mòstra pel le mitan medical o lo grand public. E mai, l'influéncia de la medecina justificava racionalament las amassadas o la relegacion de las personas dichas anormalas.

Epòca contemporanèa

La presa en carga de l'andicap leugièr evolua pendent tot lo sègle XX, amb l'establiment del tèst Binet-Simon e las classas de perfeccionament. Pels andicapats prigonds, la segonda mitat del sègle XIX es marcada per la relegacion a l'asili. Pendent aquel periòde, lo redreiçament moral pasa per l'alunhament al camp, e s'es possible lo trabalh agricòl dins las colonias annèxas de l'espital. L'asili mai grand d'Euròpa aculhissiá fins 5 000 malauts e ocupa una superfícia de 450 ectaras. La colonia agricòla se situa a Fitz-James a qualques quilomètres de Clermont (lo saber far professional dels malauts es « judiciosament » utilizat. L'establiment conéis una long periòde de vam fins a 1880).

Autra epòca, autra representacion: la lei de 1898 suls accidents del trabalh dona a la carga de l'emplegaire una asseguréncia permetent lo pagament d'una indemnizacion al títol de las infirmitats aqueridas dins l'encastre del trabalh (accident del trabalh e malautiá professionala).

L’influéncia del moviment eugenista sus la legislacion se traduguèt per la realizacion de programas d'esterilizacions forçadas a la fin del sègle XIX. Los EUA, los primièrs, adoptèron un programa oficial d'esterilizacions forçada, dins l'encastre d'una ideologia eugenica alara al vam, representada par Madison Grant e d'autres. Lo programa tocava d'en primièr los retardats mentals e personas subjèctas a de trebles psiquics. De mai, quaqlues Estats tocavan tanben los sords, cècs, epileptics e victimas de malformacions congenitalas.

Après la Primièra Guèrra Mondiala, en 1918, la question de l'andicap foguèt pausada a causa de las sequèlas venent de la guèrra. Lo tèrme d’infirm, passa a invalid que se considèra alara coma essent mens desvalorizant.

Entre las doas guèrras, pendent de la fasa de l'Espandiment del Japon Showa, los govèrn japoneses successius realisèron l'esterilizacion dels andicapats mentals e fisics. Mai d'un Estats europèus votèron a lor torn de tèxtes similars: Soïssa en 1928, Danemarc en 1929, Norvègia e Alemanha en 1934, Finlàndia e Suècia en 1935, l'Estonia en 1937. Gaireben totes los païses protestants foguèron tocats. Al Reialme Unit, lo secretari d'Estat (Home Secretary) Winston Churchill realizèt l'esterilizacion forçada dins lo Mental Deficiency Act de 1913.

Dins los ans 1930, lo cinèma american, coma dins Freaks, permet de veire cossí se representava las personas andicapadas: apartats perque son consideradas coma monstruosas. Constituís una figura per englasiar o esmòure lo public.

A l’arribada d’Hitler al poder, en 1934, los malauts mentals e fisics son ja esterilizadas puèi assassinadas, per que meton en perilh la puretat de la raça, considerada coma lo modèl, l’ideal de capitar, una normalitat qu'exclusís totas las diferéncias. Abans l'arribada d'Adolf Hitler al poder, una majoritat de scientifics e una partida màger de la classa politica alemanda èran favorables a l’eugenisme. Hitler s'inspirèt de l'eugenisme estatsunidenc, coma de The International Jew. The world's Foremost Problem d'Henry Ford.

La Segonda Guèrra Mondiala amaguèt tanben en Alemanha pel projècte Aktion T4, una campanha sistematica d'assassinats pel regim nazi, que comencèt en genièr de 1940, per tòca d’eliminar los andicapats mentals e fisics. En França, se moriguèron 40 000 malauts e andicapats mentals a causa qu'èran de «bocas inutilas» son pas mai noiridas. Per exemple, a Clermont, lo nombre de malauts aculhits passèt de 4 444 en 1939 a 2 335 en 1945. Lucien Bonnafé, psiquiatre-director de l'espital François Tosquelles denoncia aquela «eutanasia (doça)» influenciada per l'eugenisme del programa nazi Aktion T4 e par la fondacion francesa per l'estudi dels problèmas umans d'Alexis Carrel creada jol Regim de Pétain. Los psicanalistas d'aquela segonda mitat del sègle XX militèron per una presa en carga mai umana dins la localitat ont viu lo malaut e dins de pichons establiments medicosocials encadrats per de personal educatiu. L'abat Oziol e François Tosquelles creèron lo « Clos du Nid », establiment recebent d'enfants pregondament atrassats, a Maruèjols, Gavaudan, en 1955.

Après la segonda guèrra mondiala, l'andicap demora una simpla nosografia. Aquel biais de designacion èra corrent dins la leis fins als ans 1970 dins los païses occidentals e dins las organizacions mondialas. L’integracion de las personas andicapadas se declina dins de tèxtes coma aquel del 9 de decembre de 1975 qu'es l'adopcion per l’Assemblada generala de las Nacions unidas d’una declaracion dels drechs de las personas andicapadas. Alara venguèt una vision mai sociala o societala e mens medicala de la diferéncia pendent los ans 1980. La societat fa una atencion particulara sus la non discriminacion de drechs intellectuals, morals o juridics que las personas andicapadas èran pas privadas. L'objectiu d'aqueles tèxtes es de lutar contra aquelas discriminacions e d'integrar (o d'inclure) mai dins la societat totes aqueles qu'an un andicap. L'accessibilitat de las personas andicapadas dins los espacis publics es un dels exemples sovent prepausats.

La Convencion relativa als drechs de las personas andicapadas es una convencion internacionala per «promòure, aparar e assegurar» la dignitat, l'egalitat devant la lei, los drechs umans e las libertats fondamentalas de las personas amb d'andicaps quin que siá.
Verd escur:
concecion ratificada
verd clar:
convencion signada

Al començament del sègle XXI, es la signatura e la ratificacion de la Convencion relativa als drechs de las personas andicapadas. Lo 30 de mai de 2014, 158 païses la signèron, e 147 la retifiquèron, que França e l'Union Europèa.

Teorias

La concepcion de l'andicap foguèt gaitat de biais diferents e que la percepcion evoluèt significativament dempuèi lo sègle XIX.

Modèl medical e caritatiu

L'andicap foguèt longtemps considerat coma un problèma individual, essent abordat sonque d’un punt de vista medical o caritatiu.

Modèl social

Lo modèl social de l'andicap nasquèt de la critica de las interpretacions dels modèls medicals, dels ans 1970, al Reialme Unit e als Estats Units d'America.

Modèl environamental

D'autres modèls vegèron lo jorn al mitan dels ans 1980 a partir de las òbras d’organizacions internacionalas (ONU, OMS, BIT…) e supranacionalas. La noction d'andicap es pas mai, dempuèi aquela decenniá, pensada coma caracterizant una persona malauta mai tanben coma lo resultat de las consequéncias d’un mitan.

Existís una definicion de l'andicap comunament admesa al nivèl internacional. Aquela definicion, partejada per l'ensems dels organismes internacionals, es pamens pas partajada en intèrne pels Estats. Aquela definicion es eissida de las règlas per l'egalizacion de las escasenças de las personas andicapadas, a la seguida del programa de las Nacions unidas (1982-1993). Aquela definicion es la seguenta: «L'andicap es foncion de la relacions de las personas andicapadas amb lor mitan. Surgís quand aquelas personas encontran d'obstacles culturals, materials o socials que son a la portada de lors concitadanetat. L'andicap residís doncas dins la pèrda o la limitacion de las possibilitats de participar, sus un pé d'egalitat amb los autres individús, a la vida de la comunautat (1982).»

En 1993, a la fin del programa mondial, aquela definicion foguèt precisada e completada pels elements seguents: «per andicap, cal entendre la pèrda o la restriccion de las possibilitats de participar a la vida de la collectivitat a egalitat amb los autres. Soslinham atal las inadequacions del mitan fisic e de las nombrosas activitats organizadas, informacion, comunicacion, educacion, que donan pas accés a las personas andicapadas a la vida de la societat dins l'egalitat.»

Aquela definicion a per particularitat de far pas de referéncias nimai a la deficiencia, nimai a l'incapacitat. Siam dins de processes de compreneson ont la nocion d'andicap met d'en primièr en abans las interaccions entre una persona e son mitan, e non a quina limitacions que sián foncionalas o autras incapacitats identificadas coma talas o non.

Lo parelh normalitat e anormalitat es alara abandonada al benefici d’una definicion de l'andicap coma çò que fa obstacle a la vida comunautària. Torna atal cap a l'idèa de Canguilhem: qu'una norma es jamai biologica, mai es lo produch d'una relacion entre vivent amb lo seu mitan.

Politicas e legislacion

L'andicap constituís pas una comunautat de destin omogenèu, presenta de percors de vida e de problematica plan diversas. L'andicap es un encontre entre una mautiá, una invaliditat plan definida dins la nosografia, mas tanben una construccion sociala e un destin que dona un estatut dins la societat ont viu l'individú.

Politicas socialas

Integracion e inclusion

L'integracion dels andicapats remanda a l'accessibilitat de lor mitan: lo lotjament, l'accés als luòcs publics e los transpòrts.

L'integracion escolara pòt implicar un acompanhament adaptat mobilizant un auxiliar de vida escolar, e l'integracion dins la vida professionala (centre de readaptacion, emplec reservat, trabalh protejat en entrepresa adaptada) implica diversas estructuras (en França, MDPH, AGEFIPH, e associacions especificas per cada andicap).

Acompanhament

L'independéncia es pas sonque foncionala, implica tanben d'aver la capacitat d'exprimir de causidas de vida. (Cal se remembra que la vetadièra libertat per Kant es l'expression de las seunas causidas dins un mond emplís de contrenchas). Acompanahar la persona, es pas voler per ela mas li permetre d'exprimir liurament las seunas causidas. Se la vertadièra autonomia es la capacitat d'exprimir de causidas, l'individú andicapat pòt èsser ciutadan liure pasmens qu'a una autonomia foncionala limitada, aquela incapacitat foncionala podent èsser compensada per un acompanhament e d'ajudas umanas e tecnicas. Aquel Biais de veire es una nòva vision etica de l'acompanhament. Alara, l'acompanhament de l'andicapat es pas sistematica. Fòrça personas andicapadas son autonomas, mas unas pòdon gaire viure sens ajuda umana o tecnica.

L'acompanhament pòt èsser una ajuda parciala o totala, umana e tecnica, per complir d'actes elementaris de la vida quotidiana, la persona gardant una plana libertat de causida: una ajuda constanta deguda a las dificultats foncionalas o cognitivas; una ajuda dins la gestion dels seus revenguts e de son patrimòni ligada a de dificultats de destriament del jutjament. L'andicapat pòt aver una incapacitat juridica (tutela, curatela, salvegardia de justícia) tot en expriment personalament una autonomia dins sas causidas de vida, coma viure dins un lotjament personal e èsser jol regime de l'incapacitat juridica. Lo ròtle del tutor es alara de respectar las causidas de la persona tot en l'aparant sul plan financièr.

Quand la persona andicapada a totas capacitats de jutjament, tend tojorn mai a èsser l'organizaire de son acompanhament, venent l'emplegaire de sos acompanhators (auxiliars de vida). Aquela vision de l'autonomia s'opausa a aquela d'una granda dependéncia, classicament presa en carga en establiment especializat. Aquela evolucion rejonh aquela de la desinstitutionalizacion. S'agís de s'orientar cap a de prestacions personalizadas, aquò de dos biais que son pas incompatibles: lo manten a domicili e la demorança en establiment adaptat. L'incapacitat juridica es pas mai ligada al tipe de domicili mas a l'alteracion del jutjament. La persona pòt èsser domiciliada en institucion e aver tota sa capacitat juridica.

Bons suènhs e etica

L'apròcha etica de l'acompanhament se resuma en tres principis:

• Pas voler per l'autre, respectar sa libertat de causida ;
• far de l'usagièr e de sa familha los partenaris de son projècte ;
• evaluar la qualitat de la meuna intervencion coma qu'acompanhator (Etica de la responsabilitat), escriure la meuna intervencion per poder l'evaluar.

Tot aquò contrari a la cultura del socioeducatiu: Es fòrça mai aisit al quotidian e economicament de cort tèrme de far e de causir a la plaça de la persona. Las familhas an sovent mala reputacion (familhas amb problèmas, maires envasissentas, edip non resolgut…) La supervision d'orientacion analitica e l'analisi institucional largament practicats en favorizant l'expression e la circulacion de la paraula coma simptòma del foncionament institucional a plan de mal a intrar dins l'encastre formal de l'escrich traça de l'evaluacion, causa qu'es plan mai simple per las apròchas d'inspiracion comportamentalista.

Politicas medicalas e tecnologicas

Exemple d'exoesqueleta que poiriá permetre a las personas paraplegicas de se desplaçar melhor.

Fòrça avançadas de la sciéncia permetèron de susmontar o mermar un andicap. La medecina e la tecnologia permeton ara de portar remèdi a un grand nombre de deficiéncias. Atal, los primiers exemples enregistrats de l'utilizacion d'una protèsi data dempuèi l'Antiquitat. Lo primièr exemple de cadièra rotlanta o d'una audioprotèsi data del sègle XVII.

Lo progrés de las Tecnologias de l'informacion e de la comunicacion s'espandiguèt al domèni de la compensacion de l'andicap. Coma l'ordinator personal e lo telefòn son omnipresents, d'organizacions developèron de logicials e de material per far los objèctes electrics mai accessibles per las personas andicapadas. L’aument de poténcia dels processors e lor miniaturizacion (protèsis auditivas per exemple) venon trebolar la portada e la natura de las aisinas de luta contre la deficiéncia. Lo World Wide Web Consortium reconeguèt la necessitat de las normas internacionalas per l'accessibilitat del Web pels andicapats e creèt la Web Accessibility Initiative (WAI).

Sociologia de l'andicap

Tabla sintetica de la vision istorica e sociala de l'andicap

	Etiologia	Tractament social	Presa en carga, suènhs
Leproses, Cagòts, Cretins Antiquitat, Edat Mejana	Malediccion divina, impuretat	Exclusion, Ostracisme, Murtre a la naissença dels mal formats	Abséncia o pel les autres malauts (pars)
Malautiá sens infirmitat Antiquitat romana (Galien) Edat Mejana	medicala e divina	a l'ostal de la familha, espròva divina	objècte de suènhs, ajudant: (trabalh de femnas) Mètge al cabeç.
Épòca modèrna	fisiologica o psiquica	Securitat sociala, trabalh social	Domicili o espital, Professions de santat, objècte de suènhs, reeducacion, educacion a la santat
Infirmitat, Imbecillitat, Debilitat Del sègle XVII al XIX}}	Fatalitat divina perque lo suènh es gaire eficaç	Embarradís, reabilitacion pel trabalh Abandon al torn	Ospici, Espital General, o Psiquiatric, sòrras de Caritat
Malautiá Mentala, Deficiencia mentala Epòca modèrna fins al ans 1950	Tara ereditària	Embarradís, Eugenisme, reabilitacion pel trabalh	Epital Psiquiatric, Esterilizacion, Professions de santat e religiosas
Andicap Epòca actuala	origina fisiologica	Presa en carga sociala e juridica e del manca, Compensacion financièra, Proteccion juridica Curatela Tutela, Emplec reservat, trabalh social	Establiment espécializat, Domicili pels andicaps los mens pesucs, objècte de suènh, reeducacion, educacion a la santat, Professions de santat
Andicap & Malautiá Mentala Allemana 2a guèrra mondiala	Tara ereditària, impuretat de la raça	Eugenisme, Darwinisme social	Eutanasia de massa
Malautiá Mentala França 2a guèrra mondiala	Tara ereditària,	Eugenisme, Darwinisme social	Mòrt per abandon dels suènhs (40 000 mòrts)
Andicap & Malautiá mentala Epòca actuala, postmodèrna	L'andicap la malautiá viscut comunautari, origina biopsiosociala	Accés a la citadanetat, Drech a la diferéncia, Trabalh comunautari, integracion sociala e escolara,	Empowerment, Autosupòrt, Prevencion pels pars, persona andicapada e sa familha partenària del suènh, Professions de santat.

Demografia e prevaléncia

Estimacion mondiala

I a près 650 milions de personas andicapadas pel mond segon lo Rapòrt mondial sus l'andicap de l'OMS e de la Banca Mondiala. S'apondèm las familhas largas, son 2 miliards de personas que son concernidas.

En 2004, l'OMS estimèt per una populacion mondiala de 6,5 miliards de personas, près de 100 milions de personas son gravament andicapadas.

Las personas andicapadas representan 20 % de las personas mai pauras, dins los païses mai paures; 98 % dels enfants andicapats anan pas l’escòla, 30 % dels enfants de las carrièras son d'enfants andicapats. I a un consens larg d'entre los expèrts dins lo domèni que l'andicap es mai frequent dins los païses en via de desvelopament que dins los païses desvelopats. Lo ligam entre andicap e pauretat fa partit d'un « cercle viciós » ont aquelas construccions s'enfortisson mutualament.

Condicions socialas

Las personas andicapadas riscan mai d’èsser victimas de violéncias e de viòls e an mens d'escasença d’obténer una intervencion de la polícia, una proteccion juridica o de suènhs preventius.

Segon l’Organizacion Internacionala del Trabalh (OIT), lo caumatge dels andicaps atenh 80 % dins fòrça païses. Dos tèrç dels caumaires andicapats assegura qu’amariá trabalhar mas capita pas a trobar un emplec. Los andicapats son tanben e sovent confinats dins d'emplecs pauc qualificats, mal pagats, amb pauc o pas de tota de proteccion sociala e juridica.

Societat e cultura

Fòrça òbras descriguèron de personatges andicapats. La literatura constituiguèt un dels principals vectors essencials (amb la tradicion orala) de representacions socialas sus l'andicap. Las representacions varian segon lo tipe de deficiencia de l'eròi. L'erói mitologic grèc Edip que se crebèt los uèlhs n'es un exemple marcant. Se l'andicap es sovent plan present dins las òbras, son sovent de personatges secondaris veire episodics qu'apareisson. L'andicap marquèt tanben lo cinèma e las serias de television. Un exemple notable al cinèma es Freaks, film american de 1932.

Ficcions

• Victor Hugo, Nòsta Dauna de París, 1831.
• Victor Hugo, L'Òme que risís, 1869
• Tod Browning, Freaks, 1932
• John Steinbeck, Of Mice and Men, 1937.
• Stefan Zweig, Ungeduld des Herzens, 1939.
• Daniel Keyes, Flowers for Algernon, 1960.
• Barry Levinson, Rain Man, 1988.
• Jaco Van Dormael, Lo ueiten jorn, 1996
• Mark Haddon, The Curious Incident of the Dog in the Night-Time, 2003.
• Paolo Giordano, La solitudine dei numeri primi, 2008.
• Philip Roth, Némésis, 2012.

Notas e referéncias

Vejatz tanben

Articles connèxes

• Diversitat foncionala

Bibliografia

Libres generals

• (fr)Alexandra Grévin. Droit du handicap et procédures. éditions du Puits Fleuri. 
• (fr) Handicap... Le guide de l'autonomie. 
• ==Nòtas e referéncias==

Jacques Costils. Réflexions sur le handicap. éditions Publibook. 

• (fr)Claude Hamonet et Marie de Jouvencel. Handicap : des mots pour le dire, des idées pour agir. 
• (fr)Cesarina Moresi, Philippe Barraqué. Handicap, un challenge au quotidien. éditions Jouvence. 
• (fr) Oser être femme - Handicap et identité féminine. éditions Desclée de Brouwer. 
• (fr)Luc Van Lancker. Accessibilité des sites web - Mise en oeuvre des directives WCAG 1.0. éditions ENI. 

Libres suls andicaps (fr)

• Marc Brzustowski, L’annonce du handicap au grand accidenté, 2001.
• Chantal Lavigne, Handicap et parentalité, Éditions du Ctnerhi, 2004.
• Yves Delaporte, “Les sourds, c'est comme ça“. Ethnologie de la surdimutité. Éditions de la Maison des Sciences de l'Homme, 2002.
• Florence Douguet, Les malades chroniques acteurs de la gestion de leur affection.
• Eve Gardien, L’apprentissage du corps après l’accident, PUG, 302p
• Olilvier Grim, Du monstre à l'enfant : anthropologie et psychanalyse de l'infirmité, Éditions du Ctnerhi, 2000.
• Jean-François Gomez, Déficiences mentales : le devenir adulte. La personne en quête de sens, « Connaissances de la diversité », 2006.

Rapòrts

• (fr)Rapòrt mondial sus l'andicap, Unicef, 384 pages, 2011.

Ligamqs extèrnes (fr)

• Site del Centre nacional d'expertisa mobilitat de la CNSA
• Article suls mecanismes de proteccion juridica de las personas andicapadas
• ANESM, recomandacions de bonas practicas professionalas
• Site de referéncia d'informacion esportiva consacrat a l'andicap
• Politiques nationales et européennes sur le Handicap Sintèsi e analisi comparada elaborada dins l'encastre del Master Handi, Technologies et Handicap