Vath d'Aussau
La vath d'Aussau (prononciat: [ˌbad dawˈsaw] ; var. non localas la vau d'Aussau, la val d'Aussau) que's tròba en Bearn. Qu'ei ua de las tres vaths bearnesas; las duas autas que son la vath d'Aspa e la vath de Varetons. Los sons abitants que son los aussalés.
Geografia
modificar
La vath d'Aussau que's tròba dens lo sud de Bearn : lo Haut Bearn. Qu'ei traucat peu gave d'Aussau qui's barreja dens lo gave d'Auloron. Qu'ei la vath mei orientau de Bearn e lo son Pic de Mieidia d'Aussau qu'ei un deus simbèus de Bearn e de la famosa equipa de rugbi de Pau : la Seccion Paulina. La vath d'Aussau que comunica dab Aragon peu Portalet.
Uei lo dia, d'un punt de vista administratiu, la vath d'Aussau que hè partida deu departament deus Pirenèus Atlantics de la region occitana d'Aquitània, adara de Navèra Aquitània.
Toponimia
modificarLa prononciacion qu'ei [aw'saw] o [u'saw]. Las fòrmas ancianas (segon Pau Raimond) que son Oscidates cap a 50, dens Plini lo Vièlh, Osquidates Montani et Campestres (idem), Vallis ursaliensis, en latin, en 1127, Orsalenses, en latin, en 1154, Orsal en 1170, Arcidiagonat d'Ossau en 1249, Ursi Saltus, en latin, en 1270 [1].
Segon Miquèu Grosclaude, que i a tres ipotèsis :
- la prumèra qu'ei suggerida peus escribas de l'Edat Mejana qui comprenen lo nom com « vath deus ors ». Lo nom que contién [urs-], puish [us-] per assimilacion; mès, segon Grosclaude, Aussau deriva pas deu nom de l'animau;
- la segonda qu'ei la de Pau Raimond, entertienguda en Aussau. Qu'ei ua interpretacion deus escrits de Plini: Aussau que seré lo país deus Oscidates Montani e lo ligam dab los hrairs Campestres qu'explicaré mei o mensh las tradicions d'amontanhatge; mès Plini lo Vielh non horneish pas la localizacion deus Oscidates e i avosse un rapòrt dab Aussau, dens quin seré: lo nom d'Aussau deriva deus Oscidates o de la part envèrsa ?
- la tresava, la mei solida, qu'ei ua arrasic idronimica preindoeuropèa: que i a hèra d'aigas pirenencas en ors- e oss- [1].
Administracion
modificar
Son 18 comunas presentas dens la vath: Arudi, Asta e Bion, Biost, Bescat, Vièla, Vilhèras, Busi, Castèth, Aigas Bonas, Gèra e Belesten, Isesta, Laruntz, Lobier de Baish, Lobièr de Haut, Lis, Revenac, Senta Coloma e Sevinhac e Meirac.
Aquestas comunas son membres de la comunautat de comunas de la Vath d'Aussau que hoc creada en gèr de 2009 e qu'ei presidida per Jean-Paul Casaubon. Hen part deu País d'Auloron e deu Haut Bearn au costat de las comunitats de comunas deu piemont auloronés, de Josvath, de la vath d'Aspe e de la vath de Varetons.
Patrimòni
modificar- Pic de Mieidia d'Aussau
- Vila de Laruntz e lo son folclòre aussalés
- Arròc deus vutres a Asta-Beon
- Parc Nacionau deus Pirenèus
- Còth deu Portalet
- Lacs d'Aussau
- Lo trinòt d'Artosta
- Lo Castèth de Beon
Arreproèrs e imatges
modificar- Taths pleits nada gent vau com era d'Aussau.
- Peu plaser de pleitejar, que's veneré tot çò qui a.
- A Aussau que pluman las aucas (çò qui's ditz, segon Vastin Lespin, en ivèrn vist de la plana, quan la nèu e cad suber Aussau).
Bibliografia
modificar- Lespin, Vastin; Raimond, Pau. Diccionnaire béarnais ancien & moderne. Geneva: Slatkine Reprints, 1970, 1887.
