Wikipèdia

Tycho Brahe

Wikipèdia:Bons articles Legissètz un «bon article».

Tycho Brahe (en danés: Tyge Ottesen Brahe; 14 de decembre de 1546 — 24 d'octobre de 1601), es un astronòm d'una region istorica de Danemarc que fa uèi partida de Suècia. Es conegut per aver establit un catalòg d’estelas precís per l'epòca, e tanben per aver produch un modèl d’univèrs cercant a combinar los sistèmas geocentric de Ptolemèu e eliocentric de Nicolau Copernic.

Tycho Brahe

Tycho Brahe
Naissença14 de decembre de 1546
castèl de Knutstorp, en Scania, alara província danesa
Mòrt24 d'octobre de 1601
País d'originaDanemarc
Signatura

Tycho Brahe capitèt a far sas òbras en astronomia mercé a l’autreg d’un domeni sus l’illa de Ven onte bastiguèt un observatòri astronomic que nomenèt Uraniborg e una pension annala del rei Frederic II de Danemarc.

De 1600 fins a sa mòrt en 1601, foguèt assistit per Johannes Kepler, que mai tard utilizèt sas donadas astronomicas per desvolopar la seunas teorias sur l’astronomia e formular las tres leis del movement dels planetas sonadas leis de Kepler.

Biografia

modificar

L'enfança

modificar

Tycho Brahe nasquèt al castèl de Knutstorp, en Scania, alara província danesa. Èra l’ainat dels filhs d’Otto Brahe e Beatte Bille, eissits de la nauta noblesa danesa. La familha Brahe èra d’originària suedesa, mas son grand e son paire èran d'una branca familhala fixada al Danemarc[1]. Son besson moriguèt abans d’èsser batejat. Tycho Brahe aviá tanben doas sòrres, que l’ainada èra Kristine e la mai jova Sophia que vendriá mai tard astronoma e quimista. Lo paire, Otto Brahe, èra un nòble important de la cort del rei du Danemarc. La maire èra eissida d’una importanta familha que donèt d'òmes politics e d'òmes de glèisa.

Las capacitats intellectualas de Tycho Brahe dempuèi l'enfança foguèron remarcadas per un dels seus oncles mairals, Steno Bille, que faguèt son educacion. L'aculhiguèt dins son domeni d'Herritzwart prèp de Knudstrup onte podèt se consacrar a d'observacions astronomicas e a l’estudi de l’alquimia que son oncle afeccionava fòrça[2]. Grandiguèt enseguida amb son oncle Jorgen Brahe que l'adoptèt e ne faguèt l'eretièr.

Una vocacion

modificar

Lo 19 d'abril de 1559, Tycho Brahe foguèt enviat a l’universitat de Copenaga. Ailà, seguissent los vòts de l'oncle, estudièt lo drech e tanben la filosofia e la retorica. A Leipzig, comencèt en secret d'estudis relativas a l’astronomia. Lo 21 d'agost de 1560, un eclipsi solar l'interessèt als fenomèns astronomics. Alara, comencèt a estudiar los efemerids de Joannes Stadius e la teoria de l'esfèra amb de libres coma aqueles de Sacrobosco (Tractatus de Sphaera), Apiono (Cosmographia) e Regiomontanus, (De triangulis omnimodis). Crompèt l’Almagesta de Ptolemèu. Pasmens, la vocacion nasquèt amb un autre eveniment: pendent una conjoncion Jupitèr-Saturne que los melhors efemerids a sa disposicion anoncièron amb una error de mai d'un jorn; aquela incertitud lo marquèt, e se desfièt de l’explicar. Aquel eveniment se passèt lo 17 d'agost de 1563[3].

D'estudis caotics

modificar
 
L’instrument que Tycho Brahe en 1572 seguiguèt la progression aparenta de l’estela dins la constellacion de Cassiopèa.

Lo Tycho jòve fòrça lèu volguèt far d'estudis scientifics a l’universitat de Rostock contra l’avís del paire que lo predestinava al drech e a la diplomacia per qu'ocupe un emplec public. A l’universitat de Leipzig, quand recebèt una instruccion elementària, faguèt, a l’amagat de son governador, d'estudis de matematicas e d’astronomia[4] e de disciplinas mai foscas coma l’alquimia e l’astrologia.

Coma los joves de la noblesa de son temps, commencèt de viatjar. Entre 1565 e 1566 èra dins las universitats de Wittenberg e de Rostock, en Alemanha. Anèt puèi a Augsborg en Bavièra e a Basilèa en Soïssa e encontrèt d'astronòms reputats.

Pendent aquel periòde, Tycho recebèt regularament d’argent per satisfar los seus plasers, que consacrava tot per comprar de libres e d’instruments d’alquimia e l’astronomia[5]. Tanben comencèt de fabricar los seus instruments.

Pendent un duel a Wittenberg en 1566 amb un cosin estudiant, segurament aprèp un desacòrdi matematic o astronomic, perdèt lo cap del nas. D’autres istorians contan qu'aquò seriá estat lo resultat d’un accident. Dempuèi, portava un nas postís fach d’argent e d’aur.

A la mòrt del paire, en 1571, tornèt en Scania e eretèt d’un domeni e i installèt un laboratòri. Descobriguèt en 1572, una estela novèla dins la constellacion de Cassiopèa tant brilhanta coma Vènus que ne seguiguèt la trajectòria aparenta amb un sextant e cridèt en latin: «Nova ! Nova !…». Aquela revelacion l’alunhèt de l’alquimia per se consacrar a l’astronomia. Faguèt publicar l'an seguent De Nova Stella, que conta sas conclusions e escriguèt que las nòvas son d'estèla que venon visiblas o mai remarcablas pels observadors de la Tèrra, aprèp una aumentacion de lor brilhança. Ara, se nomenariá supernova de tipe I. Aquela descobèrta tornèt sus l’immudabilitat dels cèls e lo faguèt venir famós en Euròpa.

La consecracion

modificar
Article detalhat: Uraniborg.
 
Gravadura mostrant de biais allegoric l’interior d’Uraniborg.

En 1574, donèt de corses e conferéncias a l’universitat de Copenaga. Dempuèi alara, èra convencut que los progreses de l’astronomia se farián per d'observacions menimosas. Aprèp un autre torn d’Alemanha per encontrar lo mai grand nombre d’astronòms possible, Brahe acceptèt l'ofèrta del rei Frederic II de Danemarc, que li prepausèt de fondar un observatòri astronomic e d'acceptar una pension annadièra. Li foguèt donada una illa pichona, Ven (o Hven) en fàcia de Copenaga, que i faguèt bastir en 1576 Uraniborg (« palais d’Urania o Palais dels Cèls », Urania essent la musa de l’Astronomia) que venguèt l'observatòri mai grand d’Euròpa. Aviá l'autoritat suprèma sul domèni e recebèt los ganhs del trabalh dels abitants de l’illa. Tanben faguèt bastir un palais que las òbras foguèron financiadas pel rei e demorèron quatre ans, de 1576 a 1580. Èra un edifici luxuós amb un talhèr de construccion d’instruments per l’astronomia, una estampariá destinada a publicar sas òbra, un laboratòri d’alquimia.

Uraniborg venguèt lèu un centre scientific important e reputat, que trasiá los estudiants e los astronòms d’Euròpa tota. Tycho Brahe èra fòrça pimpilhós e conservava totas las donadas de las observacions; aquò li permetèt d’establir lo catalòg d’estelas mai complèt e precís de l’epòca. Èra considerat pels collègas e contemporanèus coma lo mai exacte dels observadors. Cal notar que totas las seunas observacions se faguèron abans l’invencion del telescòpi e de la luneta astronomica. Ailà tanben Tycho Brahe imaginèt lo seu sistèma del mond que pòrta son nom e qu'es coma una conciliacion entre lo sistèma de Ptolemèu e aquel de Copernic[6].

En 1577, comencèt las seunas observacions e lo 13 de novembre, descobriguèt la cometa que foguèt a la basa de son segond obratge suls movements[7] De Mundi atherei recentioribus Phoenomenus Progymnasmatum publicat en 1587[8]. Faguèt bastir en 1584 un observatòri astronomic enterrat que nomenèt Stjerneborg (Palais de las estelas).

La fin de sa vida

modificar
 
Autre retrach de Tycho Brahe

En 1588, Tycho Brahe, a la mòrt del rei Frederic II, perdèt los mecènas. Coma èra un marrit administrator, fòrça sevèr pels abitants de l’illa que ne monopolizava las ressorsas, perdèt lo sosten del Christian VI de Danemarc e la pension. En 1597, aprèp la destruccion del domèni pels detractors, perdèt los seus bens tots e faguèt armar una nau per el, sa femna, los enfants e qualques discípols fidèls, e daissèron l’illa de Ven[9]. Viatjèt pendent uns ans, puèi, en 1599, s’installèt dins lo castèl de Beneteck prèp de Praga onte trabalhèt coma matematician Emperial de la còrt de l’emperaire Rodòlf II del Sant Empèri. Moriguèt dins la vila de Praga en 1601. Sul lièch de mòrt, desparlava mas dins los moments licids diguèt a Kepler : «Ne frustra vixisse videar !» (Arenga te per que pareis qu'ai pas viscut en van!), perque comprenguèt qu'aviá realizat pas que de Progymnasmata (òbras preliminàrias). Kepler respondèt a aquel darrièr al vòt en publicant Astronomiae instauratae progymnasmata en 1602[10].

Seriá mòrt d’un calcul o d’una septicemia, que seriá estat provocat pel fach que se seriá retengut tròp longtemps d’urinar pendent un viatge de mai d'una ora en carròça amb l’emperaire Rodòlf II o pendent un long repàs[11]. Sa mòrt inspira una expression Chèca: «Vòli pas morir coma Tycho Brahe», parlant d'une enveja pressanta. Es tanben possible que Tycho Brahe siá estat empoisonat segon d’autras fonts. Aprèp la mòrt de Tycho Brahe, Rodòlf II comprèt los instruments pels far embarrar a l’ostal de Curzt per las salvar de las cobesenças.

Coma gaireben totes los astronòms abans el, Tycho Brahe crèiiá en l’astrologia[12]. Calculèt d’esperel lo seu tèma astral : «Tycho Brahe, nascut lo 14 de decembre de 1546 a 10h47 de Greenwich a Scania (Danemarc). Solelh en 2°07 Capricòrne, AS en 16°38 Aquari, Luna en 23°11 Verge, MC en 15°19 Sagitari.»

Es enterrat dins la glèisa de Nòtra Dama de Týn, prèp del Relòtge astronomic a Praga.

L’asteroïde (1677) Tycho Brahe foguèt nomenat en son onor, coma un cratèri lunar e un cratèri martian.

Principals trabalhs

modificar

Supernova

modificar

SN 1572 (o Nova de Tycho') es une supernova venguda dins la constellacion de Cassiopèa, e l’una dels escasses que foguèt visible a l’uèlh nud.

Foguèt observada l'11 de novembre de 1572 per Tycho Brahe, depuèi Herrevad Abbey[13],[14], alara qu’èra mai brilhanta que Vènus, amb una magnitud aparenta de -4. A partir de març 1574, sa luminositat tombèt jol lindal de visibilitat a l’uèlh nud.

En fach, Brahe seriá pas vertadièrament lo primièr que l’observèt, seriá estat vista per Wolfgang Schuler lo 6 de novembre de 1572, per John Dee e son discípol Thomas Digges, puèi per l’astronòm italian Francesco Maurolico. Mas Brahe foguèt lo primièr a l’aver descricha e estudiada en detalh.

L’antiquitat, aprèp Aristòtel, distingava lo mond sublunar, somés a la generacion e a la corrupcion e, al delà de l’orbita lunar, lo mond celèsta, presumit eternal e imudable. Per "explicar" l'apareisson d'aquela nòva estela, de contemporanèus ne deduguèron que l’objècte seriá estat aparegut entre la Luna e la Tèrra.

D'en primièr, Tycho Brahe faguèt remarcar que l’objècte a pas de parallaxa diurna dins lo contèxte de las estelas fixas de plan enrè. Aquò implica que trapava de segur mai lunh que la Luna e las planetas, que elas, mòstran de talas parallaxas. Aprèp, constatèt que, pendent mai d'un mes, l’objècte modifiquèt pas sa posicion al respècte de las estelas fixas, coma lo fan las planetas. Aquò provòca la conclusion que lo novèl objècte celèst èra pas une planeta, mas una estela fixa dins lo domeni estelar, al delà de totas las planetas.

Publiquèt al subjècte un pichon libre nomenat De Stella Nova, De la nòva estela (1573). Sabèm ara qu'aquela supernova se trapa a 7 500 al de la Tèrra.

L’apareisson de la supernova de 1572 es l’un dels dos o tres eveniments mai importants de l’istòria de l’astronomia. La « nòva estela » contribuiguèt a trencar las ancianas representacions del cèl, e a provocar una revolucion astronomica. Aquela descobèrta permetèt de realizar de classificacion astrometricas melhoras catalogadas, e faguèt necessari l'utilizacion d'instruments d'observacion astronomic mai precís. La Supernova de 1572 es souvent nomenada « la supernova Tycho », per causa del grand trabalh que Tycho Brahe aviá accomplit.

La granda cometa de 1577

modificar
 
Illustracion de la granda cometa vista de Praga

La granda cometa de 1577 (C/1577 V1) passèt prèp de la Tèrra pendent l’an 1577. Aquel objècte celèst foguèt remarcat dins l’Euròpa tota e subretot per Tycho Brahe.

En observant aquela, se convenquèt de l’error d’Aristòtel que pensava qu'aqueles còs se formavan jos la Luna e dins nòtra atmosfèra[15]. Per sas observacions, Tycho demonstrèt qu’aviá pas de parallaxa diurna mesurable, e qu'aquel objècte deuriá se situar ben mai luènh de la Tèrra que la Luna e fòra de l’atmosfèra terrèstra[16].

Un escambi de correspondéncia se faguèt entre los astronòms de l’epòca. En observator neutre, Tycho examinèt totas las donadas reculhidas atal coma las seunas. Per el, lo resultat es clar: la cometa deuriá descriure una orbita eliptica a l'entorn del solelh fòrça mai al delà de la Luna, recopant aquelas de las planetas. Ne tirèt la consequéncia que las planetas repausavan pas sus d'esfèras solidas transparentas (las « esfèras de cristal  » d'Aristòtel) que Georg von Purbach tornèt establir dins sa representacion de l'esfèra celesta[17]. Pasmens que conservava lo geocentrisme, Tornèt pausar lo dobte sus dos punts importants dels modèls antics que dels seus contemporanèus èran encora ligats: la « soliditat » de las esfèras e la circularitat del movement dels astres[18] ; Kepler (1571-1630), son discípol e assistant, generalizèt lo principi de las orbitas eliptcas a totas las planètas.

Los instruments

modificar
 
Representacion de l'Esfèra armilhara de Tycho Brahe

Pendent la conjoncion de Jupitèr e de Saturne en 1563, Tycho Brahe remarquèt que la precision de las taulas astronomicas disponiblas a l'epòca èra pas sufisenta. Convaincut qu'aquela devián èsser melhoradas, perfeccionèt e la creèt d’instruments de mesura. Èra amb la balèsta que faguèt las primièras mesuras amb una precision limitada. Inventèt alara coma un sextant, que la dubertura se fa sus seisenta gras (que lo nom). Aquela invencion li permetèt en 1572 de mesurar la posicion de la supernova situada dans la constellacion de Cassiopèa. Mai tard, en 1581, faguèt construire un sextant d'un mètre cinquanta montat sus pivòt esferic[19].

Tycho melhorèt o inventèt una dotzena d’instruments diferents que d'uns, abans lor perfeccionament e usatge en astronomia, foguèron d’en primièr utilizats dins la navigacion maritima. L’un dels mai conegut èra lo quadrant mural d’un rai de dos mètres amb que èra possible de mesurar une declinason a dètz segondas d’arc prèp.

Faguèt tanben construire d'esfèras armilharas qu'una aviá un diamètre de prèp de tres mètres. Aquò servissiá a mesurar las coordonadas de las estelas dins lo cèl mai precisament possible e se far una melhora representacion del movement dels còs celèsts observats.

Tycho Brahe anèt al tèrme de la recerca observacionala del cèl sens l’ajuda de la lentilha. Sa vigilança e sa perseverança li permetèt de realizar de mesuras precisas al mejan de la mesa al punt d’instruments e de fòrça conversions utilizant la trigonometria esferica. Es conegut coma un scientific de primièr plan a causa de la precision de las mesuras astronomicas per l’epoòca e son catalòg d’estelas que Johannes Kepler mai tard tornèt prendre per lo completar.

Lo modèl geoeliocentric

modificar
 
Dins lo modèl geoeliocentric de Tycho Brahe, los objèctes celèsts sus las orbitas en blau (Luna e Solelh) viran a l'entorn de la Tèrra. Los objèctes sus las orbitas en irange (Mercuri, Vènus, Mart, Jupitèr e Saturne) viran a l'entorn del Solelh. A la periferia se trapan las estelas.

Tycho se donava una disciplina d’observacion quotidiana; formèt tota una generacion d’astronòms, aprenent l’art de l'observacion e a deduit d'aquelas qu'efectuèt un sistèma, dich « de Tycho Brahe », elaborat en partint de la teoria geocentrica de Ptolemèu (vèrs 90 - vèrs 168), de la teoria mixta d'Eraclides del Pont[20] (sègle IV AbC), que lo Solelh orbita a l'entorn de la Tèrra, alara que las cinc planetas viran a l'entorn del Solelh[21], e de la teoria eliocentrica de Copernic. Dins la teoria de Tycho Brahe, lo Solelh e la Luna viran a l'entorn de la Tèrra imobila, alara que Mart, Mercuri, Vènus, Jupitèr e Saturne viran a l'entorn del Solelh.

Lo sistèma de Copernic (1473 - 1543) foguèt declarat contrari a la Biblia per la Glèisa en 1616. Lo sistèma de Tycho Brahe foguèt adoptat pels Jesuistas.

Kepler capitèt pas a convencre Tycho d’adoptar lo modèl eliocentric del sistèma solar. Brahe semblava pas aver d’objeccion de principi, mas s’i opausèt per de rasons relativas a las observacions. En efècte,considerava que se la Tèrra orbitava annadièrament a l'entorn del Solelh, deuriá aver une parallaxa estelar observable sus un periòde de sièis meses, pendent que l’angle d’orientacion d’una estela cambiariá, çò qu'èra pas pas perceptible. Aquela parallaxa existís, mas es tan flaca que foguèt pas detectada abans los ans 1830, 240 ans aprèp son modèl.

L'astronòm

modificar
 
Tycho Brahe e Johannes Kepler

Tycho foguèt lo darrièr dels astronòms de l’èra precedent l’invencion de la Luneta astronomica e del telescòpi. Quand aviá 17 ans, pendent una conjoncion de Jupitèr amb Saturne, Tycho remarquèt que las taulas astronomicas mancavan de precison. Aquò influencièt sul projècte de sa vida. Ensagèt pendent tota sa vida d'i remediar. Per sas observacions, reculhèr un fum de donadas amb que faguèt de mapa del cèl e produguèt de donadas fiables, qu'inscriguèt dins las Rudolphines. Formèt dins son escòla a Uraniborg tota una generacion d’astronòms, amb sos metodes d’observacion e sos instruments. Recrutèt los melhors, que Peder Jakobsen Flemløse (1554-1598)[22], Kristen Sørensen Langberg (Longomontanus) e Johannes Kepler per l’ajudar a realizar aquel projècte enòrme.

Pendent sa carrièra, afinèt los instruments d'observacion. Publiquèt en mai de 1598 lo catalòg estelar amb las posicions de 1 004 estelas[23]. Per l’epòca, èra la melhora referéncia mondiala per precision astrala. Mercé a aquel projècte, mai tard, totas aquelas observacions des trajectòria de las planetas permetèron a Johannes Kepler, son assistent, d’analizar lo camin dels astres e de ne sortir tres tresaurs: las leis universalas de Kepler. Mai tard Isaac Newton ne faguèt una demonstracion matematica e en deduguèt la lei de la gravitacion universala.

Foguèt lo primièr astronòm a percebre la refraccion de la lutz e a establir una taula complèta per corrigir las mesuras astronomicas dugudas a aquel efècte. Deduguèt de la seunas observacions un sistèma planetari, dich "sistèma de Tycho Brahe". Es un sistèma ibrid entre la teoria geocentrica e la teoria eliocentrica. Lo sistèma Tycho venguèt alara lo principal concurrent del systèma de Copernic[24]. Sus la paternitat del sistème, existiguèt un conflicte amb l’astronòm Ursus, qu'aviá avait visitat Uraniborg amb Heinrich Rantzau amic de Tycho Brahe. Fin finala, se deduisís qu'aquel darrièr se seriá inspirat del modèl de Paul Wittich (1546-1586)[25].

Tycho melhorèt o inventèt una dotzena d’instruments diferents qu'uns, abans lor perfeccionament e lor usatge en astronomia, foguèron d’e primièrs utilizats dins la navigacion maritima. Amb sas observacions de la Granda cometa de 1577, Tycho demonstrèt qu’aviá pas de parallaxa diurna mesurabla, e qu'aquel objècte deuriá se situar plan al delà de l’influéncia terrèstra[26]. Mostrèt atal que las cometas son pas de fenomèns de l'atmosfèra terrèstra.

Tycho èra un organizator, saviá utilizar tot çò que la sciéncia astronomica de l’epòca possedava. Se procurèt entre autre de libres de Paul Wittich. Sa bibliotèca grandiguèt amb escambis de libres e de compras. Tycho envièt de publicacions als princes e a las escòlas pel continent e recebèt fòrça donas de libres. Quand capitava pas a prene un libre, comprava tota la libraria[27]. E tanben pels seus contactes e viatges reculhèt un fum d’informacions ligadas a son projècte. Per tractatr aquelas donadas, Paul Wittich ensenhèt a Tycho son metòde nòu Algoritmo di prostaferesi, un algoritme davancièr dels logaritmes, fasent mai aviat la produccion dels calculs de son equipa.

Tycho Brahe demandèt a Johannes Kepler de calcular l’orbita presisa de Mart, per quina aviá remarcat une excentricitat de la trajectòria, considerada coma una anomalia a una epòca que, jos l'influéncia d'Aristòtel, se pensava encora a vegadas que los movements dels planetas incrivián de cercles, figuras parfèctas. Tycho pensa doncas a construire d'excentrics pels orbitas planetàrias. De tals cercles excentrics èran admeses dempuèi l'antiquitat, pel biais dels epicicles, per la Luna e lo Solelh

Mercé a las observacions pimpilosas de Tycho Brahe Johannes Kepler podèt elaborar las basas scientificas de la mecanica celesta repausant sul sistèma eliocentric qu'Isaac Newton acabèt. Ja amb Tycho Brahe, los modèls antics èran pas mai adaptats e una refonda totala de la geometria de las orbitas e de las taulas s'impausava. Pasmens aquel, banhat de prejutjats religioses[28] e refusant lo sistèma teoric de Copernic[29], cercava a crear un modèl de representacion del monde qu'èran un compromés entre aquel darrièr e aquel de Ptolemèu. Son sistèma qu'èra fòrça complicat foguèt pas seguit pel pars. Pasmens, a l'epòca quitament Galilèu foguèt contrenh d'abjurar, Gassendi acceptèt son sistèma, mas sens granda conviccion[30], e lo jesuista Riccioli ne prepausèt una varianta[31]. Cal doncas de remarcar qu'a partir del modèl de Brahe, venguèt possible de pensar l'eliocentrisme de las planetas (levat de la Tèrra) sens provacar la condamnacion de la Glèisa. La fe ecclesiastica dins lo modèl antic trantalhava, preludi a son abandon de fach pel papa Beneset XIV vèrs 1750.

Controvèrsia sus sa mòrt

modificar

En 1901, pel tricentenari de sa mòrt, la tomba foguèt dubèrta e una autopsia foguèt realizada per verificar qu'èra de segur lo seu còs. De pels de barba foguèron preses e aprèp la casuda del Mur de Berlin, la nòva Republica chèca ofriguèt de pels de la barba de Brahe al govèrn danés. Foguèron analizat en 1992: se trobèt de taus de mercuri anormalament nauts mas que pòdon s'explicar per l'usatge d'aquel metal pendent las experiéncias d'alqueimie de Brahe.

Per esclarzir la rason de sa mòrt, un estudi se faguèt en 1996 per J. Pallon de l’institut de fisica de l’Universitat de Lund, en Suècia. Estudís mai precisament las racinas onte apareisson de concentracions letalas de mercuri. Son rapòrt concluís atal[32] : «En observant lo taus de creissença dels pels, foguèt conclusit que Brahe foguèt empoisonat pel mercuri un jorn abans sa mòrt. Es pauc probable que foguèt assassinat, malgrat una tèsi suspectant l'implicacion de Kepler[33]. Mas pareis fòrça probable que provoquèt l seunaa pròpia mòrt prenguent la velha de sa mòrt, per de guerrir, un remèdi fabricat d'esperel, ric en mercuri. Voliá guerrir de trobles del sistèm urinari (ipertrofia prostatica o, mens probabla, pèira a la bofiga). Segon los analisis, seriá pas estat explosion de la bofiga, mas lo mercuri de las seunas preparacions conduguèt a l’uremia que ne morriguèt.»

Peter Andersen, professor medievista a Estrasborg, evòca l'ipotèsi d’un complòt empusèt pel rei Christian[34]. Lo professor trobèt dins l'Archius nacionals d'Estocòlme lo jornal d’Erik Brahe, cosin alunhat de l'astronòm, escrich en alfabet criptat e que conta sos contactes amb lo prince Johan, fraire cabdet de Cristian IV. Erik Brahe auriá empoisonat Tycho sus l'òrdre indirècte del rei. Lo mobil del crime seriá la venjança: o lo rei seriá estat manipulat per son conselher personal Jon Jakobsen, copernician convencut e ferotge enemic de Tycho Brahe. O lo rei voliá eliminar Brahe que seriá estat l’amant de sa maire, la reina Sofia de Mecklenburg-Güstrow e, benlèu, lo seu paire[35].

Tycho Brahe èra tanben farmacian. Son laboratòri al sotsol d'Uraniborg i aviá setze forns, d'uns connectats a de distillators. Produisiá d'elixirs[36], que qualques èran a basa de mercuri.

Bibliografia

modificar
  • (fr)La loi de la gravitation universelle - Newton, Euler et Laplace. Prosper Schroeder (Springer - 2007) (ISBN 2-287-72082-0)
  • (fr)Nouvelle biographie générale depuis les temps les plus reculés jusqu’à nos jours - Jean Chrétien Ferdinand Hoefer (Firmin Didot - 1866)
  • (fr)Patrimoine littéraire européen anthologie en langue française - Jean-Claude Polet (De BoeK Université - 1992) (ISBN 2-8041-2079-1)

Nòtas e referéncias

modificar
  1. ↑ (fr)Nouvelle biographie générale depuis les temps les plus reculés jusqu’à nos jours. Jean Chrétien Ferdinand Hoefer, page 764 (Firmin Didot - 1866)
  2. ↑ (fr)Histoire de l’astronomie moderne. Jean Sylvain Bailly, tI, page 381 (Debure, Paris - 1779)
  3. ↑ (fr)La loi de la gravitation universelle - Newton, Euler et Laplace. Prosper Schroeder, page 14 (Springer - 2007) (ISBN 2-287-72082-0)
  4. ↑ (fr)Œuvres complètes de François Arago. François Arago, Pierre Flourens, page 186 (Gide et Baudry - 1855)
  5. ↑ (fr)Patrimoine littéraire européen, anthologie en langue française. Jean-Claude Polet, page 770 (De Boek Université - 1992) (ISBN: 2804120791)
  6. ↑ (fr)Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Denis Diderot, Jean Le Rond d’Alembert, tome 36, page 27 (Pellet - 1779)
  7. ↑ (fr)Astronomie. Joseph Jérôme Le Français de Lalande, page 1161 (Dessaint et Saillant, Paris - 1764)
  8. ↑ (fr)Mémoires pour servir à l'histoire des hommes illustres dans la république. Jean-Pierre Niceron, page 172 (Briasson - 1731)
  9. ↑ (fr)Encyclopédie méthodique. Tome III, page 488 (Panckoucke, Paris - 1788)
  10. ↑ (en)John Robert Christianson; Tycho Brahe and Prague, crossroads of European science; ed: Harri Deutsch Verlag; 2002
  11. ↑ Johannes Kepler lo mencioan dins une nòta en annèxa del jornal d'observacion de Tycho Brahe e Milan Kundera popularizèt aquela causa dins son roman L'Immortalitat que parla de Tycho Brahe coma de «l'immortal mai ridicul de totes los temps».
  12. ↑ (fr)« Discors de l’astrologia del tems de Tycho »
  13. ↑ Places with connection to Tycho Brahe
  14. ↑ herrevadskloster
  15. ↑ (fr)Histoire universelle. Cesare Cantù, René Grousset, Eugène Aroux, Emile G. Léonard, Piersilvestro Leopardi, vol. 15, page 470 (Firmin Didot, Paris - 1848)
  16. ↑ "autogenerated1" (fr)Oeuvres complètes de François Arago. François Arago, TIII, p197 (Gide et Beaudry, París - 1855)
  17. ↑ (fr)Histoire de l'astronomie moderne. Jean-Baptiste Delambre. TI, Librairie pour les Sciences, 1821 (p395)
  18. ↑ La cresença del caractèr material de las esfèras orbitalas foguèron ja abandonada per Ptolemèu e fòrça probablament per Iparc, mas tornet mejans d'autors medievals e subretot dels astronòms arabis. La circularitat de las orbitas, venguèt relativa a partir d'Iparc, se consideram la resultanta dels movements dels astres suls deferents e los epicicles. Pasmens, la forma eliptica de las orbitas es una idèa nòva.
  19. ↑ (fr)Mécanique, une introduction par l’histoire de l’astronomie. Éric Lindemann, André Maeder, p100 (De Boek Université - 2000) ISBN 2-8041-3259-5
  20. ↑ (en)Bruce Eastwood, « Heraclides and Heliocentrism: Texts, Diagrams, and Interpretations », Journal for the History of Astronomy 23}} (1992) : 233-60.
  21. ↑ Vejatz los tres articles par Thoren, Jarell e Schofield & Wilson Taton (en) « Planetary astronomy from the Renaissance to the rise of astrophysics », (en)Part A: Tycho Brahe to Newton Cambridge University Press, 1989
  22. ↑ Peder Flemløse
  23. ↑ (en) Curriculum vitæ de Tycho Brahe
  24. ↑ image
  25. ↑ "autogenerated2"Allé Erich Owen, Robert S. Westman : (en)The Wittich Connection: Conflict and Priority in Late Sixteenth-century Cosmology, Societat filosofica americana, 1988
  26. ↑ "autogenerated1"
  27. ↑ (en) TYCHO’S COMMUNITIES: ASTRONOMICAL LETTERS, BOOKS AND INSTRUMENTS PDF
  28. ↑ (fr)Traité d'astronomie pour les gens du monde, avec des notes complémentaires. Frédéric Petit.T 2. Adamant media Corporation, page 213. ISBN 978-0-543-89181-5
  29. ↑ (fr)La Loi De Gravitation Universelle De Newton a Euler Et Laplace. Prosper Schroeder. Springer, 2007, p 13. ISBN 978-2-287-72082-6
  30. ↑ (fr)Friedrich Albert Lange, Histoire du matérialisme et critique de son importance à notre époque, t1, p. 237.
  31. ↑ (fr)Cesare Cantù, Histoire des Italiens, p. 462.
  32. ↑ Cossi Tycho morriguèt. Foguèt possible de realizar l'analiza pel metòde PIXE.
  33. ↑ Joshua e Ann-Lee Gilder (en): Heavenly Intrigue, Doubleday, mai de 2004.
  34. ↑ Peter Andersen, Kunstværket, Copenhague, 2009.
  35. ↑ (fr)[http://www.liberation.fr/societe/01012302191-etre-ou- Etre ou ne pas être empoisonné; Fabrice drouzy; 15 de novembre de 2010; Libération}}
  36. ↑ (en) Sul site www.tychobrahe.com

Vejatz tanben

modificar

Ligams intèrnes

modificar

 

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Tycho Brahe.

Ligams extèrnes

modificar
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Tycho_Brahe&oldid=2403125 »