Asteroïde
Un asteroïde (prononciat /asteɾuˈiðe/; del grèc ancian: ἀστεροειδής) es un objècte solid, compausat majoritàriament de ròcas e de metals, de talha pus pichona qu'una planeta e, qu'a la diferéncia d'una cometa, vira a l'entorn dau Soleu sus una orbita feblament elliptica. Son principalament concentrats entre leis orbitas de Mart e de Jupitèr. Serián de rèstas dau disc protoplanetaris que mau capitèron de s'assemblar per formar una planeta en causa de l'influéncia gravitacionala de Jupitèr.
Orbitas e grops d'asteroïdes
modificarDivèrsei grops d'asteroïdes diferents son coneguts dins lo Sistèma Solar. Lo principau es aqueu de la Cencha Principala onte se tròba la màger part deis asteroïdes. Dins aquò, aqueu grop es pas unic e d'autreis existisson, especialament leis asteroïdes troians de l'orbita de Jupitèr amb quauquei centenaus de còrs recensats, leis asteroïdes troians de Mart o encara leis asteroïdes crosant l'orbita terrèstra.
Cencha Principala
modificarLa Cencha Principala tèn probablament de milions d'asteroïdes dont environ 200 an un diamètre superior a 200 quilomètres e entre 1,1 e 1,9 milions un diamètre pus grand qu'un quilomètre[1] [2]. Representan la màger part deis asteroïdes coneguts. Aquelei còrs an una excentricitat inferiora a 0,4 amb una enclinasion mens auta que 30°. Son maximom de distribucion se situa per una excentricitat de 0,07 e una enclinason egala a 4°[3]. Ansin, un asteroïde mejan de la Cencha Principala tèn una orbita quasi circulara.
La Cencha Principala tèn divèrsei zonas diferentas desseparadas per de lacunas. Ansin, lo tèrme de « Cencha Principala » es sovent utilizat per designar especificament la region centrala onte la concentracion d'asteroïde es pus importanta. Es situada entre lei lacunas de Kirkwood, es a dire entre 2,06 e 3,27 UA a respèct dau Soleu. 93,4% deis asteroïdes recensats i orbitan. Lei lacunas principalas son situadas per lei resonàncias 3:1, 5:2, 7:3, e 2:1 amb l'orbita de Jupitèr. Ansin, i a ges d'asteroïde realizant dos torns dau Soleu durant una orbita de la planeta joviana.
La massa deis objèctes de la Cencha Principala es estimada entre 3,0 e 3,6.1021, siá 0,04% de la massa lunara. Cères representa 32% d'aquela massa, Vesta 9%, Pallas 7%, Hygiea 3%, Davida 1,2%, Interamnia 1,0% e Euròpa 0,9%[4] [5].
Asteroïdes troians de Jupitèr
modificar
Leis asteroïdes troians de Jupitèr son d'asteroïdes orbitant vèrs lei ponchs de Lagrange L4 e L5 de Jupitèr. Lor nom vèn dei dos camps de la guèrra de l'epopèia d'Omèr entre lei Troians (ponch L4) e lei Grècs (ponch L5). Son orbita es situada entre 5,05 e 5,35 UA amb una enclinason importanta a respèct dau plan orbital de Jupitèr. Lo nombre d'asteroïdes d'aqueu tipe amb una talha superiora a un quilomètre es estimat entre 1 e 2 milions, siá un nombre similar a la Centura principala. Pasmens, coma leis asteroïdes troians de Jupitèr son fòrça sorns, lor deteccion es relativament dificila[6]. Ansin, solament 2 603 asteroïdes troians e 1 473 grècs èran coneguts en abriu de 2010.
Autreis asteroïdes
modificarD'autrei grops d'asteroïdes pus pichons existisson dins lo Sistèma Solar. Ansin, Mart e Neptun tènon egalament deis asteroïdes troians dichs respectivament, e per analogia amb Jupitèr, troians de Mart e troians de Neptun. En revenge, Mercuri, Vènus e la Tèrra an ges d'asteroïde troian, probablament en causa de la proximitat dau Soleu. Es tanben lo cas per Saturne e per Uranus que subisson l'influéncia de la gravitat de Jupitèr.
Certanei planetas tènon d'asteroïdes dins lor sistèma de satellits. Per exemple, Mart tèn doas lunas fòrça pichonas irregularas e craterizadas que son probablament d'asteroïdes capturats per gravitat. Jupitèr a egalament un nombre important d'asteroïdes satellits. Enfin, Saturne, Uranus e Neptun an tanben de còrs pichons e irregulars dins sei sistèmas mai l'origina d'aquelei còrs (asteroïdes, cometas...) es desconeguda.
Enfin, un autre grop relativament important per leis astronòms es l'ensems deis asteroïdes crosant l'orbita terrèstra. Aqueu grop es particularament susvelhat en causa dau risque d'impacte amb la Tèrra. Tendriá entre 500 e 1 000 còrs d'un diamètre superior a un quilomètre.
Caracteristicas fisicas
modificarTalha
modificarLa talha deis objèctes de la Cencha Principala varia fòrtament de quasi 1 000 quilomètres per lo pus grand a quauquei mètres. Lo pus grand, Cères a una forma esferica amb un diamètre d'environ 975 km. Representa un tèrç de la massa de la Cencha Principala e es classat dins la categoria dei planetas nanas. Dos autreis asteroïdes an tanben una forma esferica amb una estructura intèrna au mens parcialament diferenciada[7]. Dins aquò, sei formas son generalament pus pichonas e fòrça irregularas :
| D | 100 m | 300 m | 500 m | 1 km | 3 km | 5 km | 10 km | 30 km | 50 km | 100 km | 200 km | 300 km | 500 km | 900 km |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| N | ~25 000 000 | 4 000 000 | 2 000 000 | 750 000 | 200 000 | 90 000 | 10 000 | 1100 | 600 | 200 | 30 | 5 | 3 | 1 |
Composicion
modificar
La composicion e l'estructura intèrna deis asteroïdes son mau conegudas e probablament fòrça variadas. Cères tendriá un nuclèu rocassós cubèrt per una crosta de glaç e Pallas un nuclèu metallic, un mantèu d'olivina e una crosta basaltica[8]. Dins aquò, la màger part deis asteroïdes seriá facha de còrs non diferenciats. Hygiea seriá lo pus grand d'aquela categoria. Enfin, un nombre important serián compausats d'un assemblatge de brigas feblament liats per gravitat. Certaneis asteroïdes presentan de traças de moleculas organicas o d'aminoacids.
Classificacion
modificarLeis asteroïdes son generalament classats en foncion de dos paramètres principaus que son sei caracteristicas orbitalas e son espèctre.
Classificacion orbitala
modificarLa màger part deis asteroïdes son devesidas en grops e familhas en foncion de sei caracteristicas orbitalas que son fòrtament influenciadas per Jupitèr. Lei noms d'aqueleis ensems provènon generalament dau premier asteroïde de la categoria descubèrt. Lei grops son d'associacions relativament lascas mai lei familhas indican una origina comuna a partir d'un asteroïde pus ancian e desenant au mens parcialament destruch[9]. De mai, a l'ora d'ara, lei familhas conegudas son unicament situadas dins la Cencha Principala e aperaquí 30 a 35% deis asteroïdes fan partida d'una familha.
Lei grops principaus son :
| Grop | Semiaxe major (ua) |
Excentricitat | Enclinason (°) |
Resonància | Remarcas |
|---|---|---|---|---|---|
| Hungaria | 1,78 - 2 | < 0,18 | 16 - 34 | 2:9 | Dich segon (434) Hungaria, situé juste à l'extérieur de l'orbite de Mars |
| Phocea | 2,25 - 2,5 | > 0,1 | 18 - 32 | 1:4 | Dich segon (25) Phocea |
| Centura principala I | 2,3 - 2,5 | < 18 | |||
| Alinda | 2,5 | 0,4 - 0,65 | 1:3 | Dich segon (887) Alinda | |
| Pallas | 2,5 - 2,82 | 33 - 38 | Dich segon (2) Pallas | ||
| Centura principala II | 2,5 - 2,706 | < 33 | |||
| Centura principala IIb | 2,706 - 2,82 | < 33 | |||
| Centura principala IIIa | 2,82 - 3,03 | < 0,35 | < 30 | ||
| Griqua | 3,1 - 3,27 | > 0,35 | Orbitas fòrtament enclinadas. Un desenau d'objèctes solament son coneguts, (1362) Griqua e (8373) Stephengould essent lei pus grands | ||
| Centura principala IIIb | 3,03 - 3,27 | < 0,35 | < 30 | ||
| Cybele | 3,27 - 3,7 | < 0,3 | < 25 | 4:7 | Dich segon (65) Cybele |
| Hilda | 3,7 - 4,2 | > 0.07 | < 20 | 2:3 | Dich segon (153) Hilda |
| Thulé | 3:4 | Aqueu grop podriá tenir solament (279) Thulé. D'efèct, la zona entre 4,05 e 5,0 UA sembla vueja levat de (279) Thulé e de cinc còrs amb d'orbitas instablas. |
D'autra part, lei familhas principalas que se destrian a l'interior dei grops son :
Classificacion espectrala
modificarEn 1975, leis astronòms Clark R. Chapman, David Morrison e Ben Zellner desvolopèron la premiera classificacion deis asteroïdes en foncion de la composicion supausada de la superficia[10]. Aqueu sistèma tèn tres categorias :
- la classa C per leis asteroïdes sorns e fachs de compausats carbonats. Representa 75% deis asteroïdes coneguts.
- la classa S per leis objèctes fachs de silicats que son environ 17% dau totau.
- la classa U per leis asteroïdes que fan pas partida dei categorias C o S.
D'autrei classas existisson; foguèron creadas a mesura dei descubèrtas successivas mai, uei, s'utiliza doas classificacions principalas. La premiera es la classificacion Tholen basada sus l'estudi dei colors deis asteroïdes durant leis annadas 1980[11]. La segonda es lo sistèma SMASS (per l'anglés « Small Main-Belt Asteroid Spectroscopic Survey ») qu'es una modificacion de la classificacion Tholen. Lei dos sistèmas tènon tres classas principalas que son lei classas C, S e X, amb lo tipe X que regropa leis asteroïdes metallics, e divèrsei classas menoras[12].
Classificacion de Tholen
modificar
La classificacion de Tholen tèn 14 classas d'asteroïdes :
- Lo grop C que regropa leis asteroïdes amb una superficia facha de compausats carbonats :
- Lo tipe B es una forma rara d'asteroïde principalament situada dins lei zonas exterioras de la Centura principala. Es dominat per la familha de Vesta. Lor albedo es generalament pus aut que lo rèsta deis asteroïdes de la classa C. De donadas espectroscopicas mòstran la preséncia de silicats, de mineraus idratats similars ais argielas, de sulfits, de polimèrs organics e de magnetit.
- Lo tipe F es egalament fòrça rar. Dins aquò, aqueu tipe presenta pas de traças de mineraus idratats.
- Lo tipe G es gaire frequent mai es lo tipe de Cères. Lor espèctre mòstra la preséncia de mineraus similars au mica.
- Lo tipe C es fòrça present puei que representa 75% deis asteroïdes coneguts. Lor composicion es pròcha dei meteorits dau tipe condrita e tèn de mineraus idratats. L'albedo deis asteroïdes d'aqueu tipe es fòrça sorn e situat entre 0,03 e 0,1.
- Lo tipe S domina lei regions interioras de la Centura principala vèrs 2,2 UA e son relativament frequent dins lei zonas centralas a l'entorn de 3 UA. Representa 17% deis asteroïdes coneguts. An un albedo mejan entre 0,10 e 0,22 e certanei son donc de còps visibles dempuei la Tèrra amb un pòrtavista. Seis espèctres mòstran la preséncia de minerals silicats. D'exemples son Juno o (15) Eunomia.
- Lo grop X :
- Lo tipe M an un albedo mejan entre 0,1 e 0,2. Lor composicion seriá parcialament metallica mai la preséncia de silicats o de minerals idratats es tanben senhalada[13] [14]. Ansin, l'asteroïde (16) Psyche es dau tipe M e probablament metallic. En revenge, (21) Lutetia, egalament dau tipe M es pas o gaire metallic segon lei mesuras de la sonda Rosetta.
- Lo tipe E sembla identic au tipe M mai sei membres an un albedo pus important amb de valors superioras a 0,3. Aqueleis asteroïdes forman un grop important de la Cencha Principala dich grop d'Hungaria[15]. Autrament, lor nombre es puslèu feble.
- lo tipe F a un albedo fòrça sorn, totjorn inferior a 0,1. Leis asteroïdes d'aqueu tipe an una superficia que seriá roja e facha de moleculas organicas dau tipe dau kerogèn[16] [17]. Aquelei son situats dins lei regions exterioras de la Centura principala.
- lo tipe A es un tipe menor. Solament 17 còrs d'aquela classa son coneguts. Seis espèctres mòstran una preséncia importanta d'olivina e aqueleis asteroïdes serián de fragments dau mantèu d'un asteroïde diferenciat. Lo principau asteroïde d'aquela classa es (446) Aeternitas descubèrt en 1899.
- Lo tipe D es un tipe menor amb un albedo fòrça bas e la preséncia probabla de moleculas organicas e d'aiga dins sei jaç interiors. Podrián èsser d'objèctes capturats de la Centura de Kuiper[18]. Son situats dins lei partidas exterioras de la Centura principala.
- Lo tipe T es un tipe menor e fòrça rar present dins lei zonas interioras de la Centura principala. Sa natura es desconeguda.
- Lo tipe Q es un tipe menor caracterizat per la preséncia d'olivina e de piroxèn.
- Lo tipe R es un tipe menor amb un albedo moderadament lusent. Son espèctre mòstra la preséncia d'olivina, de piroxèn e de plagiòclasi.
- Lo tipe V es un tipe menor. Es dominat per lei còrs de la familha de Vesta, l'asteroïde pus brilhant de la Centura principala. Son situats entre 2,18 UA e la lacuna de Kirkwood per la resonància 3:1 amb Jupitèr vèrs 2,50 UA. La màger part d'aquelei còrs serián de fragments de Vesta. D'efèct, Vesta tèn un cratèr d'impacte fòrça important a la superficia de son emisfèri sud[19]. De mai, levat de Vesta, lei membres d'aqueu grop an de talhas pichonas, rarament superioras a 10 km.
Classificacion SMASS
modificarAquela classificacion tèn 24 tipes, relativament similars au sistèma Tholen :
- Lo grop C regropa totjorn leis asteroïdes mostrant de compausats carbonats :
- Lo tipe B inclutz lei tipes B e F de la classificacion de Tholen.
- Lo tipe C es identic au sistèma de Tholen.
- Lei tipes Cg, Ch e Cgh semblan lo tipe G de Tholen.
- Lo tipe Cb es una transicion entre lei tipes C e B.
- Lo grop S regropa totjorn leis asteroïdes amb de silicats :
- Lo tipe A.
- Lo tipe Q.
- Lo tipe R.
- Lo tipe K es un tipe novèu amb un albedo fòrça feble. D'exemples son leis asteroïdes (181) Eucharis e (221) Eos.
- Lo tipe L es un tipe novèu. Un exemple es (83) Beatrix.
- Lo tipe S es similar au tipe S de Tholen.
- Lei tipes Sa, Sq, Sr, S e Sl son de tipes de transicion entre lo tipe S e lei tipes dau grop.
- Lo grop X regropa leis asteroïdes metallics :
- Lo tipe X regropa lei tipes M, E e P de Tholen.
- Lei tipes Xe, Xc e Xk son de tipes de transicions.
- Lei tipes T, D e V son identics a aquelei de la classificacion de Tholen.
- Lo tipe Ld es un tipe novèu e pròche dau tipe L. D'exemples son (387) Aquitania e (980) Anacostia.
- Lo tipe O es tanben un tipe novèu e menor. Un exemple es (3628) Boznemcová.
Formacion
modificarSe supausa que la formacion de la Centura principala e deis asteroïdes es similara a l'ensems dau Sistèma Solar fins a la formacion de Jupitèr. D'efèct, la massa de la planeta giganta e sei resonàncias aurián causat l'eliminacion de 99% dei còrs de la Centura. De simulacions informaticas mòstran que la formacion deis asteroïdes pus grands que 120 km se formèron durant aqueu periòde. Dos asteroïdes, Cères e Pallas agantèron una talha sufisenta per aver una estructura intèrna diferenciada amb un nuclèu au mens parcialament metallic, un mantèu e una crosta[20].
Descubèrta, apelacions e exploracion
modificarDescubèrta
modificarLo premier asteroïde conegut foguèt descubèrt en 1801 per Giuseppe Piazzi, director de l'observatòri de Palèrme, durant una observacion dins la constellacion dau Taure. L'orbita foguèt calculada per Carl Friedrich Gauss e lei calculs placèron l'objècte novèu a una distància entre Mart e Jupitèr. Piazzi nomèt sa descubèrta Cères. Puei, entre 1802 e 1807, tres autrei còrs foguèron trobats e dichs Pallas, Juno e Vesta. Après, lei recèrcas foguèron abandonadas fins a la descubèrta de Astraea en 1845 per Karl Ludwig Hencke. En julhet de 1868, se conoissiá cent asteroïdes, mila en novembre de 1921 e 10 000 en octòbre de 1989.
Apelacions e estatuts
modificar.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Lei premiers asteroïdes foguèron considerats coma de planetas e recebèt lo nom d'una divinitat de la mitologia grèga e un simbòl. En 1851, 14 asteroïdes tenguèron un simbòl. La notacion modèrna deis asteroïdes amb un sistèma de nombre foguèt creada en 1854 per Johann Franz Encke. En 1867, aquela classificacion foguèt estenduda per Cères e leis autreis asteroïdes descubèrts entre 1802 e 1807. Puei, solament quauqueis asteroïdes obtenguèron un simbòl.
Lei quatre premiers asteroïdes descubèrts foguèron considerats coma de planetas fins ais annadas 1850. Puei, lo nombre important d'asteroïdes novèus mostrèt qu'aquelei còrs èran solament lei premiers elements d'una classa novèla d'objèctes dau Sistèma Solar. Fins a 1977, totei leis asteroïdes coneguts èran situats entre Mart e Jupitèr. Dins aquò, la descubèrta de (2060) Quiron, entre Saturne e Uranus, un debat acomencèt a prepaus de la natura d'aquela classa d'objèctes. Foguèt egalament lo cas per leis objèctes situats après l'orbita de Neptun. Ansin, lo tèrme d'asteroïdes es de còps utilizat per designar aquelei còrs. Pasmens, lei còrs dau tipe de Quiron presentan divèrsei proprietats similaras ai cometas. Son donc pas normalament d'asteroïdes e aquela apelacion es restacada ais objèctes dau Sistèma Solar intèrne.
Enfin, en 2006, l'asteroïde Cères, pus grand objècte de la Centura principala, venguèt oficialament una planeta nana dau fach de sa talha e de sa forma esferica. D'autreis asteroïdes podrián tanben venir de planetas nanas quand lor forma serà precisada.
Exploracion
modificarL'observacion deis asteroïdes dempuei la Tèrra es relativament malaisada en causa de l'alunchament e de la talha pichona dei butas. Ansin, leis informacions e leis observacions pus detalhadas s'obtengudas amb de sondas espacialas. La premiera fòto d'un asteroïde foguèt realizada per la sonda Mariner 9 en 1971. Observèt lei satellits de Mart, Fobos e Deimos, que son probablament d'asteroïdes capturats per la gravitat de la planeta. Lei sondas Voyager 1 e 2 capitèron de fòtos similaras amb lei satellits dei planetas gigantas coma Jupitèr.
La mission Galileo, en transit per Jupitèr, foguèt la premiera sonda que veguèt d'asteroïdes de la Centura principala en 1991 e 1993 amb lei susvoladas de (951) Gaspra e dau sistèma de (243) Ida e de son satellit Dactyl. Puei, en 1997 e 2001, una autra mission estatsunidenca, NEAR Shoemaker, orbitèt a l'entorn de (253) Mathilde puei capitèt lo premier aterratge sus un asteroïde a la superficia de (433) Èros. Un autre aterratge foguèt capitat per la sonda japonesa Hayabusa sus l'asteroïde (25143) Itokawa en setembre de 2005 e de mòstras foguèron mandadas vèrs la Tèrra. Enfin, d'autreis asteroïdes foguèron observats per de sondas en transit. Ansin, l'ensems dei missions espacialas qu'observèron d'asteroïdes de la Centura principala son :
Galileo, en transit per Jupitèr : susvoladas de (951) Gaspra (1991) e (243) Ida (1993).- NEAR Shoemaker : orbitas a l'entorn de (253) Mathilde (1997) puei aterratge sus (433) Èros (2000-2001).
- Deep Space 1 : susvolada de (9969) Braille (1999).
- Stardust : susvolada de (5535) Annefrank (2001).
Hayabusa : observacions en orbita puei aterratge sus (25143) Itokawa (2005).
Rosetta : susvoladas de (2867) Šteins (2008) e (21) Lutetia (2010).
Observacion
modificarL'observacion deis asteroïdes dempuei la Tèrra es fòrça malaisada e mai lei telescòpis pus grands, coma lo telescòpi espacial Hubble, veson un nombre feble de detalhs. Solament un asteroïde, Vesta, es visible a l'uelh nus se lei condicions d'observacions son bònas.
Ansin, la màger part deis esfòrç s'orientan vèrs la deteccion deis asteroïdes, especialament aquelei que son pròches de la Tèrra. Unei còla amb d'aparelhs automatics trabalhan donc a lor recensament. Lei principalas son [21]:
- la còla Lincoln Near-Earth Asteroid Research (LINEAR) qu'aviá descubèrt 118 685 asteroïdes en decembre de 2010.
- la còla The Near-Earth Asteroid Tracking (NEAT).
- la còla Spacewatch.
- la còla Lowell Observatory Near-Earth-Object Search (LONEOS).
- la còla Catalina Sky Survey (CSS).
- la còla Campo Imperatore Near-Earth Objects Survey (CINEOS).
- la còla Japanese Spaceguard Association.
- la còla Asiago-DLR Asteroid Survey (ADAS).
Referéncias
modificar- ↑ D. K. Yeomans, « JPL Small-Body Database Search Engine », NASA JPL, 26 d'abriu de 2007.
- ↑ European Space Agency (April 4, 2002). "New study reveals twice as many asteroids as previously believed". Press release. [1]
- ↑ G. Williams, « Distribution of the Minor Planets », Minor Planets Center, 3 d'abriu de 2007.
- ↑ Krasinsky, G. A. (July 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus 158 (1): 98–105. doi:10.1006/icar.2002.6837
- ↑ Pitjeva, E. V. (2004). "Estimations of masses of the largest asteroids and the main asteroid belt from ranging to planets, Mars orbiters and landers". 35en "COSPAR Scientific Assembly". Paris, França. pp. 2014. [2]
- ↑ Hewitt, David C.; Trujillo, Chadwick A.; Luu, Jane X. (2000). "Population and size distribution of small Jovian Trojan asteroids". The Astronomical journal 120: 1140–7. doi:10.1086/301453
- ↑ Schmidt, B.; Russell, C. T.; Bauer, J. M.; Li, J.; McFadden, L. A.; Mutchler, M.; Parker, J. W.; Rivkin, A. S.; Stern, S. A.; Thomas, P. C. (2007). "Hubble Space Telescope Observations of 2 Pallas". American Astronomical Society, DPS meeting #39 39: 485. [3].
- ↑ steroid or Mini-Planet? Hubble Maps the Ancient Surface of Vesta, 19 d'abriu de 1995, [4]
- ↑ Zappalà, V. (1995). "Asteroid families: Search of a 12,487-asteroid sample using two different clustering techniques". Icarus 116: 291–314. doi:10.1006/icar.1995.1127
- ↑ Chapman, C. R. (1975). "Surface properties of asteroids: A synthesis of polarimetry, radiometry, and spectrophotometry". Icarus 25: 104–130. doi:10.1016/0019-1035(75)90191-8.
- ↑ Tholen, D. J. (March 8–11, 1988). "Asteroid taxonomic classifications". Asteroids II; Proceedings of the Conference. Tucson, AZ: University of Arizona Press. pp. 1139–1150. [5]
- ↑ Bus, S. J. (2002). "Phase II of the Small Main-belt Asteroid Spectroscopy Survey: A feature-based taxonomy". Icarus 158: 146. doi:10.1006/icar.2002.6856
- ↑ A.S. Rivkin et al. (2000). "The nature of M-class asteroids from 3-micron observations". Icarus 145: 351. doi:10.1006/icar.2000.6354
- ↑ D.F. Lupishko et al. (1982). "UBV photometry of the M-type asteroids 16 Psyche and 22 Kalliope". Solar System Research 16: 75. [6]
- ↑ McSween, Harry Y. (1999). Meteorites and their parent planets. Cambridge, UK: Cambridge University Press. pp. 168. ISBN 0-521-58751-4. [7]
- ↑ De Pater, Imke; Lissauer, Jack Jonathan (2001). Planetary Sciences. Cambridge University Press. p. 353. ISBN 0-521-48219-4.
- ↑ hrenfreund, Pascale (2004). International Space Science Institute. ed. Astrobiology: Future Perspectives. Springer Science & Business. p. 159. ISBN 1-4020-2304-9.
- ↑ William B. McKinnon, 2008, "On The Possibility Of Large KBOs Being Injected Into The Outer Asteroid Belt". American Astronomical Society, DPS meeting #40, #38.03
- ↑ S. J. Bus and R. P. Binzel (2002). "Phase II of the Small Main-belt Asteroid Spectroscopy Survey: A feature-based taxonomy". Icarus 158: 146. doi:10.1006/icar.2002.6856
- ↑ Kerrod, Robin (2000). Asteroids, Comets, and Meteors. Lerner Publications Co.. ISBN 0-585-31763-1.
- ↑ Minor Planet Discovery Sites, 3 de decembre de 2010, [8]
Planetas
Mercuri · Vènus · Tèrra · Mart · Jupitèr · Saturne · Uranus · Neptun
Planetas nanas
Cères · Pluton · Èris
Pichons còrses
Asteroïdes · Cencha d'asteroïdes · Cometas · Cencha de Kuiper · Objèctes eparses · Nívol d'Oort
Satellits
T (1) : Luna —
M (2) : Fòbos · Deimos —
J (67) : Io · Euròpa · Ganimèdes · Callisto —
S (62) : Titan · Rhea · Mimas · Enceladus · Tethys · Dione —
U (27) : Miranda · Ariel · Umbriel · Titània · Oberó —
N (14) : Triton