Tortura

La tortura es l'utilizacion volontària de la violéncia per infligir una fòrta sofrença a un individú. En drech internacional costumièr, d'elements claus de la definicion de la tortura foguèron l'objècte de referéncias oficialas: per resumit, implica « una dolor o sofença aiguadas, fisica o mentala », infligida « intencionalament ». La Convencion interamericana per la prevencion e la repression de la tortura n'espandís la definicion als cases d'« aplicacions de metòdes visant a annular la personalitat de la victima o demenir sa capacitat fisica o mentala, quitament q'aquestes metòdes e procediments causan pas cap de dolor fisica o ànsia psiquica ». La distinccion entre « tortura » e « pena o tractament crudel, inuman o desgradant » es subjècte a debats e a variacions segon la jurisprudéncia e los tribunals.

Diferents instruments de tortura.

Pòt èsser utilizada coma castig, coma mejan de coercicion per obténer quicòm, per inspirar la terror e la dominacion, o encara per crudeltat. Es pae exemple utilizat per obténer d'avoacions o autras informacions secrètas – l'Edat Mejana parla alara de la « question » –, tanben per terrorizar de populacions o d'organizacions, ciblant d'individús que los autres demoran passius de paur d'èsser victimas a lor torn. Pòt volontàriament mena a la mòrt de l'individú, s'agìs alara du suplici qu'a per objectiu a menar la mòrt de biais plan dolorós, veire a la remandar mai possible, per perlongar l'agonia.

Plan fòrça metòdes de torturas foguèron o son utilizat, segon la tecnologia disponibla, de la cultura dels torcionaris, de las fonts localas, etc. Passant per totas menas d'agressions, fisicas sul còrs de l'individú, o psicologics repausant sus la paur, lo tristum o autres emocions. Los actes de tortura produson mai sovent de séquelas, coma de mutilacions fisicas e de traumatismes psicologics. Pel torcionari o borrèl, torturar pòt possiblament respondre a de vams sadics o s'inscrire dins la somission a l'autoritat (experiéncia de Milgram), mas sovent el tanben sortís prigondament marcat.

La tortura foguèt practicada dins gaireben totas las civilizacions a totas las epòcas de l'istòria, subretot en contèxtes de guèrra o d'autres formas de conflicte, o al servici del poder judiciari. La Declaracion universala dels drche de l'Òme, adoptada lo 10 de decembre de 1948 per l'ONU, es lo primièr tèxte internacional a declarar illegala la tortura, dins son article 5: « Degun será pas somés a la tortura, nimai a de penas o tractaments crudèls, inumans o desgradants ». Las quatre Convencions de Genèva adoptadas en 1949 e lors Protocòls addicionals (1977) enebisson la tortura (que ne s'identifica pas, malgrat las semblanças e los zonas d'indiscernabilitat, a la nocion de « pena o tractament crudèl, inuman o desgradant »). D'autres tèxtes internacionals e regionals l'an, dins las annadas seguentas, interdita tanben. Lo primièr es la Convencion europèa dels drech de l'Òme, adoptada en 1951 pel Conselh de l'Euròpa, qu'es lo primièr tractat interdisant la tortura (article 3).

Metòdes e instruments

De tots temps, diferents mejans de tortura foguèron utilizats pels borrèls.

L'asfixia per absorpcion d'aiga de longas foguèra negada mas de decisions juridicas intervenguèron per ensejar d'interdire aquesta practica en la qualificant de tortura. Ara, son estatut de tortura es oficialament reconengut mas aquesta practica es encara autorizada jos de condicions.

Produchs quimics

Las victimas pòdon èsser forçadas d'ingerir de produchs, quimics o non (veire trissat...) per infligir la dolor e de damatges intèrnes. De produchs irritants podent èsser introduchs dins lo rectum o la vagina, o aplicats sus la partidas genitalas.

La tortura quimica pòt consistir a provesir a una persona una dròga pendent un periòde long, provocant atal una fòrta dependencia, puèi una  desacostumança penosa podent durar d'annadas. L'administracion forçada de medicaments es tanben utilizada, sovent a de dòsis toxicas, per castigar de dissidents politics e/o religioses. D'agents quimics psicotròps donan la possibilitat d’induire a volontat panica, depression, psicòsi, delire e dolor extrèma.

Electricitat

L’usatge del pistolet d'impulsion electrica distribuit per l'entreprisa Taser es criticat per la dolor que causa e lo risc mortal que pòrta a aquestes que ne son victimas per d'ONG internacionalas e nacionalas coma Amnestia Internacionala, Human Rights Watch, la FIDH o encore Raid-H.

Lo « Comitat de l’ONU contra la tortura e autres pena o tractaments crudèls, inumans o desgradants » concluguèt, dins sa 39a sesilha (novembre de 2007), que l’utilizacion d'aqueste pistolet a impulsion electric « provòca una dolor aguda constitissent una forma de tortura ».

Une comission d’enquesta parlamentària foguèt creada en França per jutjar dels inconvenients de l’aisina, que se pòt son utilizar coma instrument de tortura.

Tortura psicologica

La tortura psicologica ou mentala, repausa sus diferentas tecnicas: posicions d'estrès (gardar los braces en l'aire, demorar imobile pendent d'oras, mantenir ligat), condicions miserables de detencion, mesas en scèna (menaças de mòrt, simulacres d’execution), tortura morala (incitacion a traïr o denonciar per evitar una tortura fisica, obligacion d’executar d'òrdres contradictòris o desgradant), umiliacions sexualas e culturelas, privacions de contactes socials e d'estimulacions sensorialas o al contrari d'iperstimulacion sensoriala (bruch violent, lutz enlugranta o estroboscopica, lutz de jorn coma de nuièch). La privacion del sòm es sovent utilizada dins lo mond. Foguèt utlizada, entre autres, per l'Inquisicion, la Stasi en RDA, en URSS a partir de las annadas 1930 e a Cuba jos Fidel Castro, coma a la prison americana de Guantanamo.

Torturas imaginàrias

Alara que la lista de las tecnicas e mejans de tortura siá gaireben illimitada, d'unes l'alonguèron creant encara d'instruments per quals existís pas cap de traça istorica.

Es lo cas de la celèbre Verge de fèrre, o Verge de Nuremberg, inventada en 1793 pel filosòf alemand Johann Philipp Siebenkees (1759-1796), a partir d'una supausada mencion figurant dins La Cronica de Nuremberg datada de 1493.

Evolucion de la nocion dempuèi 1948

Los organs e mecanismes internacionals relatius als drechs umans, las comissions e los tribunals regionals en la matèria los tribunals penals internacionals realizats per l’exIogoslavia e lo Rwanda, estimèron qu'unes cases de damatge als drechs umans qu’examinavan constituissiá d'actes de tortura o de mal tractaments venent s’apondre a l’utilizacion ordinària de la tortura coma metòde d’interrogatòri.

Aquestes cases al subjècte dels domènis seguents: actes d’intimidacion, privacion sensoriala, de condicions de detencion coma lo subrepoblament excessiu, las desaparicions (tortura per las victimas e per lors familhas), destruccion deliberada de l'ostal, experiéncias medicalas o scientificas non consentidas, experiéncias biologicas non consentidas, castigs corporals, usatge excessiu de la fòrça dins los pretzchas de manten de l’òrdre, discriminacion raciala, damatge als drech umans realizats pendent de conflicte armats, formas de tortura ligadas al sèxe: viòls, practicas culturalas coma las mutilacions genitalas femeninas, murtres « d’onor », avortaments forçats, esterilizacion forçada.

Las violénchas fachas a la femnas, quinas que siá las escasenças, son atal tocada pels tèxtes e las instàncias de defensa dels drechs umans (TPII e TPI). Las violéncias fachas als enfants demora gaireben sempre impunidas. L’aplication de la pena de mòrt fa question.

Tortura e acte de barbariá

Los malfrats, amb tanben las organizacions terroristas e lo crim organizat, utilizan a vegada la tortura. Los calfaires, brutlant los pès de lors victimas per en obténer lo magòt, èran celèbres (coma los caufaires d'Orgères e los caufaires de la Dròma). Aqueste actes, que a vegada tanben realizat fòra de crim organizat (afar Ilan Halimi, etc.), son sovent classificat coma de fachs diverses.

Istoric

Pòbles autoctòns e rites d'iniciacion

« Autotortura dins una ceremonia religiosa sioux », pintura de George Catlin, 1835-1837.

Pasmens se se considèra pas coma tortura al sens modèrne (es a dire qu'a per objectiu ni d'obténer d'avoacions o d'entresenhes, ni a terrificar una populacion), los pòbles autoctòns utilizan a vegada de mojans pareissent, per d'observators exteriors, a d'actes de tortura, dins l'encastre dels rites d'iniciacion . Lo pintre George Catlin observè de talas ceremonias, a çò dels Mandans, als EUA, al sègle XIX, e tanben l'etnològ Pierre Clastres, pels Guayaki e Mbaya-Guaycurú (Paraguai), al sègle XX. P. Clastres nota, per exemple, que l'escarificacion se realiza volontàriament amb los instruments mai doloroses possibles. La dolor deu èsser tala que mena a l'esvaniment.

Euròpa fins al sègle XVIII 

Sant Domenge prrsidissent un autodafé pendent que la Glèisa fa usatge de la tortura. Quadre de Pedro Berruguete, vers 1495, musèu del Prado (Madrid).

Antiquitat romana

En Euròpa, l'istòria de la tortura,  « la question », foguèt prigondament ligada amb la recerca de la vertat.

Dins la Roma antica, la tortura a per ojectiu màger d'ajudar lo jutge a establir la vertat (ad eruendam veritatem) pendent la procedura d'Interrogatio. Interdita a l'epòca republicana que promòu lo principi d'integritat del rèu, es aplicada jol principat. Un borrèl (nomenat carnifex) e sos assistents (tortores), jos la presidéncia d’un quaesitor, administran la tortura judiciària (quaestio). S'aplica primièr sonque pels esclaus puèi, a partir del sègle II, als ciutadans de las classas inferioras (humiliores, òmes liures indigents) copables de fals, d'especulacion, d'adultèri e s'espandís fòrça jol Bas-Empèri, amb la multiplicacion de las accusacions per crim de lesamajestat (crimen laesae maiestatis).

De l'Edat Mejana al sègle XVI

A l'Edat Mejana e fins al sègle XVIII en Euròpa, lo duèl, la jurament et l’ordalia foguèron remplaçats per una recerca mai « racionala » de las pròvas: lo sistèma inquisitòria admés a partir del sègle XIII doas« pròvas legalas » (l’avoacion de l’accusat piejat per d'indicis sufisents e la deposicion de dos testimònis de visu) per establir la culpabilitat al penal (le procès civil admetava quant el d'indicis leugièr nomenats « adminicules », greus o indubitables, segon lo concèpte roman de semipròvaModèl:Lien).

Drech public

La tortura foguèt de longas considerada coma un mejan legitim d'obténer d'avoacions (l'avoacion coma reina de las pròvas, la probatio probatissima, demora la règla al mens fins a l’Ancian Regim) o d'informacions fachas pels suspèctes, informacions utilizadas pendent lo procès. Los afars mai greus (omicids, nafras o vòls importants, raubaments e viòls) benefician d'un procedura extraordinària, caracterizada pel secret de l'instruccion e l'emplec de la tortura. Atal, aqueste castig èra pas qu'un mejan subsidiari de pròva utilizat après que las doas « pròvas legalas » sián agotadas, es a dire l’avoacion liura olo tesmoniatge, la tortura ajudant en darrièra escasença lo jutge que, dispausant pas que de fòrts indicis de culpabilitat mas sens las « pròvas legalas », auriá degut aquitar le rèu.

Las jurisdiccions civilas laïcas reglementèron l’usatge de la tortura a partir del sègle XIII, estalivant las personas fragilas (vièlhs, enfants, nòbles levat per de crims « ignobles ») e la practicant pas qu’en cas de crims amb de presomptcons fòrtas de culpabilitat. La foncion de polícia judiciària foguèt en partida delegada al sègle XVI al clergat parroquial que, obtenent de tesmoiniatges jos pena d’excomunicacion, estaliva la tortura.

Suplici dels cent talhs en China (lingchi), 1905

Al sègle XIV, la tortura fa partida del còdi d'instruccion criminala. Jol nom de « question », pòt èsser « preparatòria » o « prealabla »: preparatòria per son objectiu d'arrencar l'avoacion de son crim o d'aqueste de sos complicis, prealabla que constituís un agravacion de pena, prealablament a l'execucion capitala. Per exemple, en França, los fraires Gauthier e Philippe d’Aunay foguèron supliciats e executats lo 12 d'abril de 1314, en plaça public a Pontoise, per aver èsser los amants de las esposas dels filhs del rei de França, Felip IV. Se la tortura es mai o mens reglementada per las jurisdiccions laïcas, puèi per l'ordonança de Blois de 1498, contunha a èsser utilizada, subretot dins los processes politics (l'afar dels Templièrs, Jacques Cœur en 1451, Charles de Melun en 1468 o Jacques de Brézé en 1477, de Robert-François Damiens per ensag de regicid, descrich per Foucault dns Susvelhar e punir, e tanben lo celèbre afar Calas, en 1761-1762, e l'afar cavalièr de La Barre, en 1766, fan que Voltaire incluguèt una dintrada « torture » dins son Dictionnaire philosophique) .

Quand lo torturat avoava, l'ordonança de Blois de 1498 imposèt que las avoacion deurián tornar èsser facha fòra de la constrencha. Se lo torturat avoava pas, èra aquitat, l’ordonança criminala de 1670 tornava sus aquesta disposicion quand se pensava une presompcion fòrta de culpabilitat sus l’accusat. Aquestas ordonanças accelerèran tanben lo declin de l’usatge de la tortura.

La tortura foguèt abolida en França per Loís XVI en doas estapas:

• Abolicion de la question preparatòria (tortura infligida a un acusat pendent la procedura per li arrancar las avoacions de son crim, aplicada pas qu’al cas ont sa culpabilitat es ja establida mas pas pro per poder lo condamnar a mòrt) per ordonança reila del 24 d'agost de 1780.
• Abolicion de la question prealabla tanben nomenat question definitiva (tortura infligida a un condamnat per li arrancar d'avoacions e li far denonciar sos complicis e comparsas, e pssiblament de descobrir las causas avent permes de cometre l’infraccion. Aquesta tortura es aplicada just abans l'execucion del condamnat) en 1788.

La tortura en drech canon e jos l'Inquisicion

Lo papa Innocenci IV oficializa la « question » dins l'encastre dels procèsses implicant los eretics (los « crims de lesemajestat divina », o crimen laesa majestatis divinae), dins la bulla Ad extirpanda de 1252. S'aquesta bulla permetava l'usatge de la tortura dins l'encastre de las enquestas al subjècte d'eventualas eretgias, autorizavan pasmens pas los prèires a ne far usatge d'espereles. Es lo successor d'Innocenci IV, Alexandre IV, qu'espandiguèt aquesta practica per la bulla Ut negotium fidei de 1256, que permetava als inquisitors de s’absòlvre mutualament en cas d'irregularitats canonicas comesas dins l'encastre de lor trabalh. Atal, a partir del sègle XIII, l’associacion de la tortura amb lo procès inquisitorial e lo principi del periculum animarum, que permetava d'aplicar pas las garantias juridicas se causarián un dangièr per las almas, mena a la somission dels eretics a tota forma de tortura jutjada adaptada per l’inquisitor. Aquestas practcas son codificadas al sègle XIV dins Lo Manual dels inquisitors. Pauc a pauc, d’autres delictes foguèron assimilats a l’eretgia e donc susceptibles de tortura pels inquisitors, coma la brueissariá.

Drech musulman

Se la tortura èra tanben espandida dins lo mond musulman del sègle X al XIII, èra alara utilizada sonque coma castig (per exemple, lo crucificament) o coma mejan d'investigacion pels foncionaris o los perceptors d'impòst. Entre los sègle IX e XII, totas las escolas del fiqh concordan atal sus l'interdiccion de la tortura dins l'encastre judiciairi, coma mejan d'arrancar d'avoacions.

La doctrina anafista classica (sègle X a XII), dominanta pendent aqueste periòde, rebuta atal son usatge, dins l'encastre judiciairi, pel qadi (jutge encargat d'aplicar lo drech musulman). Abou Yoûsouf, un dels fondators de l'escola anafita e qadi suprèma del calife Haroun al-Rachid a la fin del sègle VIII, s'opausa a son usatge pels perceptors e capita a convencre lo calife de l'interdire dins aqueste encastre en 800. Lo jurista de Transoxiana Sarakhsi (sègle XII) condamna el la tortura dins l'encastre judiciari, afirmant que las avoacions atal obtengudas pòdon pas èsser crediblas, la persona torturada essent prèsta a dire que que siá. Lo jurista chafeita Al-Mâwardi, collaborator intim del calife al sègle XI, acorda al cap de la polícia (lo sahib as-surta) lo drech d'utilizar de la prison, de las bastonadas o de las menaças de mòrt per far pression suls suspèctes, mas refusa aqueste drech al qadi. Segon el, l'avacion arrancada per la polícia es donc pas juridicament valabla (al contrari del ius commune europèu), mas pòt preparar l'avoacion espontanèa sus que se fonda lo jutjament.

Pasmens, progressivament los qadis obtenguèron d'autras foncions politicas e administrativas: lo sistèma juridic del qadi, qu'èra un dels mods de jurisdiccion a costat d'autres, coma aqueste qu'asseguran la seguretat de l'Estat, la luta contra lo brigandatge o l'eretgia, lo contraròtle de l'administracion, etc., pauc a pauc comprenguèt aquestes darrièrs. La doctrina postclassica anafita reclamèt, a partir des sègles XIII-XIV, lo drech d'utilizar la tortura dins l'encastre judiciairi del qadi, s'inspirant per aquò de teorizacions de l'escola malequita (per exemple d'aquesta d'Ibn Farhoun al sègle XIV, que revendic pel qadi las mèsmas competéncias que lo cap de la polícia, e que lo tractat foguèt plagiat pel jurista anafita Ali Khalil al-Tarabulsi). De mèsme, l'escola anbalita admetèt aqueste a partir del sègle XIII a XIV. Dins l'Egipte mameloca, la tortura tanben venguèt correnta a partir del sègle XIV, a l'encòp dins la procedura judiciària e coma pena, jos l'autoritat dels jutges militars (los hajib al-hujjab) que reduguèron l'autorité dels cadis.

Epòcas modèrna e contemporanèa

La tortura demora a un metòde de repression comuna dins las dictaturas e regims totalitaris, mas tanben dins de democracias. L'hstorian britanic Eric Hobsbawm relèva qu'« a l'alba del sègle XX, la tortura foguèt oficialament suprimida en Euròpa occidentala. Dempuèi 1945, nos sèm de nòu abituats, sens grand fastic, a la veire utilizada dins al mens un tèrç dels Estats membres de Nacions unidas, e d'entre unes los mai ancians e civilizats ».

Tot lo long del sègle XX,  la tortura foguèt practicada, que siá pendent lo conflictes armats – guèrra d'Espanha, Segonda Guèrra mondiala, guèrras de decolonizacion – o coma element d'un sistèma policièr repressiu a l'escala nacionala o internctionala. Es amb l'emergéncia de las estrategias dichas « contrainsurreccionalas », del concèpte de « seguretat interiora », e la creacion de la figura de l'« enemic interior » – que s'agís de conténer los objectius subversius – que la tortura s'institucionalizèt dins de païses fins a que l'integrar dins los procediments de formacion de las fòrças de seguretat. En Uruguai dins las annadas 1960 e 1970, un manual distribuit als policièrs èra titulat Cossí téner en vida los torturats.

Victima de tortura al Bahrayn en 2011

Al començament de sègle XXI, la tortura es una pratica utilizada per fòrça païses.

Las fòrças armadas de la Federacion de Russia utilizan la tortura en Chechenia per obténer las avoacions dels prisonièrs: son tustats, brutlats amb de megòts de cigareta e torturats a l'electricitat.

La tortura es practicada de bias illegal en China, e donc al Tibet. Wang Zhenchuan, procuraire adjunt del ministèri public suprèma de la RPC, admetèt publicament en 2006 « gaireben totas las errors judiciàrias en China sont la consequéncia d'avoacion arrancadas jos la tortura » . Pasment l'article 247 del còde penal chines castiga la tortura comesa per un foncionari.

En Argeria, la tortura es utilizada contra de personas sopçonadas de téner d'informacions al subjècte de las activitats terroristas. L'ONU denòncia l'utilizacion de la tortura dins las prisons dels Emirats Arabis units.

Estats Unitsd'America

Tortura dins la prison d'Abou Ghraib en 2004.

Après los atemptats de l'11 de setembre de 2001, l'administracion Bush definís la tortura, que confirma l'interdiccion, coma essent la dolor « d'una intensitat equivalenta a aquesta que s'accompanha una nafra fisica greva, de l'òrdre de la manca organica, per exemple ». Après l'adopcion de la lei sus las comissions militàrias (Military Commissions Act) en 2006, aquesta definicion es pasmens facha mai englobanta. Los procedients varian, e s'intègran dins la procedura de raubament dicha d' extraordinary rendition. S'agís de raubar una persona e quora de la sosmetre, en general dins de centres de detencion clandestins nomenats black sites, a de proceduras d'interrogatòris qu'an podut èsser denonciats coma constituissent de formas de tortura (e eufemizadas per l'administracion Bush jol nom d'enhanced interrogations (o « interrogatòris enforçats »), quora de los transferir e de « païses amics » en principi dotats d'un regim mens democratic, e ont aquestas personas èran somesas a la tortura pels agents locals.

Reconeguèt laa CIA, dimart 5 de febrièr de 2008, aver utilizat la simulacion de negada. L'administracion Obama comandèt una comission d'enquesta al Senat suls interrogatòris e las detencions de la CIA. Se concentrèt sus la question de saber s'aquestes « metòdes duras » permetèron o non vertadièrament d'obténer d'informacions, coma l'afirmava l'administracion Bush. Lo rapòrt de la comission de 2012 e publicat en cort en 2014 establiguèt que los actes de tortura èran estat ineficaces e tanben que la CIA donèt al decedeire public d'informacions aganairas, e que las tecnicas d'interrogacions èran plan mai brutalas que çò comunicat.

Luchas

Efièch e eficacitat

La tortura es controversida quora dins son principi (crudeltat, etc.), quora quitament dins son ojectiu, e tanben dins son eficacitat. Dins l'encastre de la « guèrra contra le terrorisme » lançada per l'administracion Bush, que realizava d' « extraordinary renditions » (raubaments seguits de sequestracions, a vegada dins de « sites negre » de la CIA) e a d'interrogatòris enforçats (enhanced interrogation, un eufemisme utilizat per qualificar d'actes considerats pel drech internacional coma essent de tortura), lo rapòrt du Senat american de 2014 establís que los actes de torturas, practicats de 2001 a 2009 dins lo camp de Guantánamo, avián estat ineficaces, que permetèron pas d'obténer d'informacions fisablas.

Al subjècte de la tortura pendent la guèrra d'Argeria, una multitud de tesmoniatges existís. Mas lo quita objectiu d'un rensenhament es a vegada contestat: segon l'istoriana Raphaëlle Branche, la tortura aviá per objectiu subretot de terrorizar, e donc de sometre, la populacion, mai que de ne prene de rensenhaments operacionals (une metòde qu'auriá estat utilizat, en America latina segon Marie-Monique Robin sus son libre dels esquadrons de la mòrt).

En 1949, un coronèl de l'armada francesa en Indochina dich al jornalista Jacques Chégaray de Témoignage chrétien:

“ [...] Puèi savètz, dins los combats de guerrilha, l'importança dels rensenhaments. Un prisonièr qu'avoa lo luòc precís ont s'amaguèt una mina explosiva, es la vida de detz tipes del nòstre que se salvèt. I cal pensar. Aquesta trevança de la mina amagada per la brossa, es terribla. La poder detectar amb d'avoacions d'un prisonièr, aquò nos sembla de bona guèrra.  Va pas, la vida de detz jovents Francese, una òra d'interrogatòri? ” — Pierre Vidal-Naquet, los crims de l'armada francesa

Al subjècte del « centre de rensenhament de la bòrda Ameziana a Constantina », Pierre Vidal-Naquet escriu:

“ Totes aquestes qu'i passèron son unanims per dire:qu'aquestas torturas fan dire e que que siá mai;que los cases de baujum son frequents; que las traças, cicatriças, seguida e consequéncias son durablas, unas quitament permanentas (trebles nervoses, per exemple) e donc aisidament decelablas. Mai d'un « suspèctes » son mòrts a çò d'eles l'endeman de lor retorn. ”

Extrach de la deposicion del capitani Joseph Estoup al procès del luòctenenent Daniel Godot, membre de l'OAS e acusat de crim, lo 1èr d'agost de 1962, al respècte dels soldats torcionaris:

“ Quand la fin es la sola justificacion dels mejans, aquesta justificacion desapareis se la fin es pas atenguda. Es alara lo derroi de las solhaduras tenaças. E es lo draae, e aqueste drama es encara pièger quand en mai se la fin es pas atenguga encora, deliberadament e subte, es pas mai cercada.

Alara doas actituds son possiblas: o alara se tornar far una coarda vertut dons una garnison pasibla o dins un comandament plen d'onor, o dins un complet civil; o alara, quand i a dè respecte uman, cercar fins a la limita a aténher aquesta objectiu que justificariá las decas comesas. Si dins las unitats d'intervencion sèm vegut a trabat tant d'exremistas, es pas qu'a fòrça de violéncia serián venguts violents al cercar de viléncias novèlas. Non. Per dire aquò cal jamai aver subit de sevicis e jamai n'aver infligit. Fau lo testimoniatge que, per una partida secrèta, tacita, interiora, escananta, mas per une partida importanta, es qu'aquestes òmes volgavan pas aver malfach per res, e, a la limita, lor actitud es un acte desesperat de damnats que volon se venjar del demòni que los menèt en infèrn.

”

Filosofia

Sant Agustin condamna la tortura fermament: « Per descobrir s'es copable, es plaçat à la tortura, inocent subís per un crime incertan las penas mai soludas e aquò, pas pas que se descobriguèt çò qu'a comés, mas que se sap pas se l'a pas comés. Atal l'ignorança del jutge fa mai sovent lo malaur de l'inocent... ». Anton Praetorius edicta en 1598 le libre Von Zauberey und Zauberern Gründlicher Bericht (De l’estudi apregondit de la mascariá e dels mascs) manifèsta contra la persecucion de las mascas e contre la tortura.

Drech internacional

La tortura es enebida pel drech internacional dempuèi la fin de la Segonda Guèrra mondiala. En mai de Convencion europèa dels drehs de l’Òme, las convencions e tractats seguent tractan de la tortura:

• Lo Pacte internacional relatiu als drechs civils e politics (PIDCP, 1966, dins son article 7) ;
• las Convencions de Genèva de 1949 e lors Protocòls adicionals de 1977;
• la Convencion contra la tortura (1984);
• la Convencion relativa ald drechs de l'enfant (1989) ;
• la Convencion americana relativa als drechs umans (1969) ;
• la Carta africana dels drechs de l'Òme e dels pòbles (1981) ;
• la Carte araba dels drechs de l'Òme (2004), entrée en vigueur en 2008.

La Convencion contra la tortura e autras penas o tractaments crudels, inumans o desgradants, adoptada per l'Assemblada generala de las Nacions unidas lo 10 de decembre de 1984 e dintrada en vigor lo 26 de junh de 1987, a l'interés de la definir pel primièr còp e de l'interdire amb precision.

En matèria de drech internacional costumièr, d'elements claus de la definicion de la tortura faguèron l'objècte de referéncias oficialas: en resumit, implica « una dolor o sofrença agudas, fisicas o mentala », infligidas « intencionalament » per d'agents de l'Estat. La convencion interamericana per la prevencion e la repression de la tortura n'espandís la definition als cases d'« aplicacions de metòdes visant a annular la personalitat de la victima o a demenesir sa capacitat fisica o mentala, quitament s'aquestas metòdes e procediments causan pas cap de dolor fisica o ànsia psiquica ». Lo drech internacional umanitari espandís tanben la definicion que la participacion d’una personna o d'una organizacion (grops paramilitaris, organizacion terrorista, grops mafioses) agissent a títol oficial es pas requesida coma condicion d’un acte de tortura.

Dins sa jurisprudéncia, la Cort europèa dels drechs de l'Òme enumèra un cert nombre de cases concrets ont « tortura » e « pena o tractament crudel, inuman o degradant » se confondon o se destrian, desvelopa la nocion de « gravetat », e precisa que « unes actes autrescòps qualificats de "tractaments inumans e degradants", e non de "tortura", poirián recebre una qualificacion diferenta a l'avenir ».

Convencion de 1984

« La Convencion contra la tortura e autras penas e tractaments crudels, inumans o degradants » definís la tortura dins son article 1, coma « tot acte per que una dolor o de sofrenças agudas, fisicas o mentalas, son intencionalament infligidas a una persona. » Exigís de tot Estat partida que prenga « de mesuras legislativas, administrativas, judiciàrias e autras mesuras eficaças per empachar que d'actes de tortura sián realizats dins tot territòri jos sa jurisdiccion », indicant « que pas cap de circonstància excepcionala, quina que siá justifica pas la tortura », escartant tota invocacion d'òrdres superiors (art.2).

L'article 3 interdit lo transferiment de tota persona cap a un luòc ont risca la tortura e l'article 4 definís que totes aquestes actes de tortura son definits coma un crim.

Los Estats an l'obligacion d'enquestar quand una persona suspectada de tortura se trapa sus lor territòris (art.6), devon exercir lor competéncias universala sus aquestas personas e se aquestes suspèctes son pas extradits, los Estats dveon sometre l'afar a lor ministèri public (art.7). Devon comançar subte una enquista e imparciala del moment ques suspectat qu'un acte de tortura se realisèt o se seriá realizat sus un territòria de lor competénciaa. Los Estats devon formar totes los responsables de l'aplicacion de la leis a torturar pas (art.10); devon adobar las victimas (art. 14) e exclure de tota procedura judiciària tota declaracion obtenguda jos la tortura, levat per provar que la tortura a estat realizada (art.15).

La Convencion europèa per la prevencion de la tortura e de las penas o tractaments inumans o degradants foguèt completada per dos Protocòls en 1993, (en vigor lo 1èr de març de 2002).

Prevencion

En decembre de 1984 foguèt creat al sen de l'ONU lo Comitat contra la tortura. Lo Comitat es constituit de 10 expèrts elegits pels Estats partidas. Los rapòrts presentats pels Estats partidas son examinats pel Comitat en preséncia dels representants dels Estats interessats. Lo Comitat accèpta de recebre d'informacions pertinentas emasas per las organizacions non governementalas. Après aver examinat lo rapòrt d'un Estat partida, lo Comitat establís sas conclusons e recomandacions publicadas jos la forma d'una declaracion publica a la seguida de sa session annadièra se desbanant al mes de novembre.

L'ONU realizèt pauc a pauc d'aisinas per la prevencion de la tortura e la necessitat d'assegurar als prisonièrs de condicions de vida umanas, tituladas Ensemble de principis per la proteccion de totas las personas somesas a una quina forma que siá de detencion e d'emprisonament (1988).

En 1985, un sistèma de competéncia universala a l'escala del continent american es realizat per la Convencion americana per la prevencion e la repression de la tortura. En 1987, lo Conselh de l'Euròpa realiza d'un Comitat encargat de realizat d'inspeccions dins los luòcs de detencion situits en Euròpa.

De tribunals internacionals per l'exIogoslavia e lo Rwanda foguèron realizats. En 1998, l'Estatut de Roma de la Cort penala internacionala, es adoptat. Totas aquestas instàncias son destinadas a jutjar dins un encastre internacional los individús acusats de crims de guèrra, de crims contra l'umanitat o de fachs de genocidi, e tanben d'actes de tortura.

Organizacions non governementalas

Existís una Coalicion de las ONG internacionalas contra la Tortura (CINAT), contenent Amnesty International, l’Associacion per la prevencion de la tortura (APT), la Comission internacionala de juristas (CIJ), la Federacion internacionala de l'accion dels cretians per l'abolicion de la tortura (FIACAT), lo Conselh internacional per la reabilitacion de las victimas de la tortura (IRCT), Redress e l’Organizacion mondiala contra la tortura (OMCT) que d'esperela conten 200 ONG membres. Human Rights Watch es tanben plan coneguda. Comitat public contra la tortura en Israèl (PCATI, Public Committee Against Torture in Israel), es tanben coneguda, avent estat una de las partidas civilas al procediment tengut davant la Cort suprèma d'Israèl, en 1999.

En 2014, Amnesty International signala d'escasença de tortura e d'autras formas de mals tractaments realizats per d'agents de l'Estat dins al moins 141 païses de totas las regions del mond (suls 197 Estats reconeguts per l'ONU) sus las 5 darrièras annadas: dins 8 % dels cases, la practica torcionària es generalizada e sistematica (Nigèria, Mexic, Corèa del Nòrd); dins 16 % dels cases, es generalizada mas non sistematica (Brasil); dins 57 % dels cases, es una practica frequenta (Còsta d'Evòri); dins 19 % dels cases, Amnesty compta d'actes isolats (França, Alemanha).