Tessalonica
Tessalonica o Salonica (oficialament en grèc modèrne: Θεσσαλονίκη = Thessaloníki o Σαλονίκη = Saloníki; en macedonian: Солун = Solun; en turc Selanik; en ladino ojudeoespanhòl: סאלוניקו = Saloniko), es una vila de Grècia, capitala de la region de Macedònia e al cap del nomòs de Tessalònica. A una populacion (incloses los alentorns) de 1 104 460 abitants e es situada al centre del Golf Termaíc (Thermaicus Sinus), prèp de la bòca de l'Axiòs. Es lo primièr centre industrial de Grècia, e a un pòrt important, dubèrt en 1901. I a una universitat. Es lo sèti d'un arquevescal. L'aeropòrt se tròba dins la banlèga de la vila e es de categoria internacionala. Al punt mai naut i a la ciutadèla d'Heptapurgion.
|
Tessalonica
Θεσσαλονίκη | ||
|---|---|---|
 | ||
| La torre blanca de Tessalonica. | ||
| ||
| ||
| Geografia fisica | ||
| Coordenadas | 40° 38′ 00″ N, 22° 57′ 00″ E | |
| Altituds · Mejana |
20 m | |
| Geografia politica | ||
| País |  Grècia | |
| Periferia | Macedònia Centrala | |
| Districte regional | nome de Tessalonica | |
| Cònsol | Yiánnis Boutáris | |
| Geografia umana | ||
| Populacion (?) |
363 987 ab. | |
| Autras informacions | ||
| http://www.thessaloniki.gr/ | ||
Istòria
modificarLa ciutat Therma es ja mencionada pendent l'invasion persana de Xerxès, qu'estacionèt dins aquela ciutat entre Therma e lo riu Axiós, e las naus demoravan dins lo golf Thermaíc (480 aC).
En 421 AbC la ciutat foguèt ocupada pels atenencs mas dos ans aprèp foguèt daissada a Perdicas. Qualques ans mai tard, als començaments del sègle IV, foguèt ocupada pel rei d'Esparta Pausanies. I a pas mai d'infornacions fins a Polibi amb lo seu nòu nom de Tessalonica.
Tessalonica foguèt fundada (segon Estrabon) per Cassandra en 315 AbC (lo mateis an que foguèt fundada la ciutat de Cassandria) al luòc (o pròche) de l'anciana Therma, lo districte nomenat Migdonia, e li donèt lo nom de la seuna femna Thessalonica, sòrra d'Alexandre lo Grand. Un altra version (reculhida per Constantin Porfirogenit) ditz que la fondèt Filip, lo paire d'Alexandre, per remembrar una victòria suls tessalians; e una tresena version ditz que foguèt fondada per Filip mas que li donèt lo nom de la seuna filha. La ciutat foguèt poblada amb los gents de Therma e de tres ciutats mai pichonas a l'entorn (Aneia, Cissos e Calastra). No conta que Therma aviá estat destroïda, e se sap pas tampoc se perdèt sul còp la seuna condicion de ciutat en favor de la nòva o se domrèron ambedoas, o alara se la tornèt nomenar.
Lèu venguèt un pòrt militar e la ciutat venguèt mai granda. Tornèt al romans aprèp de la batalha de Pidna e venguèt la capitala d'un dels quatre districtes de Macedònia. Quant Macedònia foguèt convertida en província romana Tessalonica venguèt capitala provinciala e mai tard no foguèt mencionada coma metropòlis. Ciceron se refugièt dins la ciutat, a l'ostal del questor roman, pendent lo seu exili. Pendent la primera guèrra civila èra lo quartièr general del partit pompeian e del senat. Dins la segonda guèrra civila prenguèt partit per Octavi August e Marc Antoni e obtenguèt la condicion de ciutat liura. Se trapaèt qualques monedas amb la inscripcion Eleutherias que deu far referéncia a aquest fach.
Pendet l'impèri contunhèt creissent e venguèt encara mai importanta a causa de la seva situacion estrategica e del ligam entre Roma e las províncias orientalas. Foguèt lo luòc despartida de la Via Egnatia entre la mar Adriatica e l'Ellespont e èra a uns 50 quilomètres de Pella e a uns 100 quilomètres d'[Amfipolis]. La ciutat èra governada per sièis magistrats que se disián Politarcs. Lo sistèma politic èra la democracia. Al sègle III venguèt colonia romana
Jols emperaires orientals conservèt la seuna importància e venguèt capitala de Grècia e Illiria. Èra una posicion essenciala per far front a las atacas dels gòts (qu'ataquèron la ciutat en 252, 262 e 269) e mai. Lo pòrt foguèt agrandit per Constantin. Aprèp, en 390 se revoltèt contra Teodosi, que en represalha ordenèt una tuariá. Comencèt alara una decadéncia que foguèt accentuada amb las atacas dels Huns, avars e subretot los eslaus; las atacas dels bulgars e mai eslaus afectèron la region dempuèi mitat del sègle VI fins al sègle VIII (èran las sièis guèrras nomenadas Guèrras Esclavonicas).
Lo 29 de julhet de 904 foguèt ocupada pels arabis qu'avián enviat una flauta dempuèi Trípol de Liban, aprèp qualques jorns de lucha. Uns 22 000 ciutadans foguèron fachs presonièrs e venguts esclaus. Devia aver alara una populacion de prèp de dos cents mila abitants.
En 1185 foguèt capturada pels normands de Sicília dirigits per Tancred de Sicília qu'avián desembarcat en Peloponés e avançava cap al nòrd per la Via Egnatia, en direccion a Dyrrachium e Tessalonica. La ciutat foguèt capturada lo 15 d'agost de 1185 e los grècs foguèron tractats barbarament pels conquistadors segon los dichs de Nicetes Coniates e l'arquevesque de la ciutat Eustatios. Los normands demorèron pas dins la ciutat.
Aprèp 1204 foguèt atribuïda a Bonifaci I de Montferrat coma reialme de Tessalonica coma tota la Macedònia bizantina e la Tessalia. Bonifaci, pasmens, èra feudatari pel seu reialme de l'Emperaire Latin de Constantinòple e a al seu torn distrièt los feus als barons latins. Bonifaci moriguèt en 1207 e li succediguèt lo seu filh Demetri jos la regéncia de la seuna maire Maria d'Ongria, fins a que en 1224 lo reialme foguèt conquerit pel despòta bizantin de l'Epir Teodor Angel Comné que creèt un nòu reialme de Tessalonica que regiguèt lo seu fraire Manel I (1230-1241) e los seus filhs Joan I (qu'acceptèt la sobiraniá de l'emperaire de Nicèa) e Demetri I. En 1246 passèt a l'emperaire de Nicèa Joan III Ducas Vatatzes. L'empèri bizantin foguèt restaurat en 1261 per Miquèl VIII Paleolèg. Dins aquel periòde foguèt nomenada Salonichi o Saloniki pels italians (latí Salonicia) e Salnek pels alemands, mas lo nom tradicional demorèt.
Els almogàvers van ser a la ciutat de l'estiu del 1307 fins a la primavera del 1309. Los almogavèrs ataquèron lo monestèri d'Athos per prene las riquesas mas lo rei Jaume II d'Aragon faguèt d'arengaments amb Bernat de Ròcafòrt e capitèron que se respectecten los monestèris. Lo sètge de la ciutat (1309) foguèt levat e los catalans se retirèron cap a Tessalia. Pendent lo sègle XIV los sèrbes venguèron poderoses en Macedònia e vèrs la mitat del sègle la ciutat venguèt un enclavament bizantin en comunicacion amb Constantinòple sonque per mar.
En 1380 la ciutat foguèt ocupada pels otomans (que la nomenaron Selanik) e saquejada, e en 1387 los otomans la tornèron ocupar e s'i establiguèron. L'abandonèron mai tard e tornèt als bizantins mas un còp mai foguèt ocupada per Baiazet en 1394 fins a la batalha d'Ankara en 1402, a la mòrt de Baiazet I lo seu filh Suleiman I la tornèt als bizantins en 1403. Andrònic Paleoleg, governador de la ciutat (qu'aviá 40 000 abitants), la vendèt als venecians (1423), cession reconeguda pels otomans en 1428, mas aqueles l'ocupèron en 1429 o 1430 e s'i establiguèron definitivament. Jols turcs la ciutat mermèt encara mai e la populacion foguèt substituïda progressivament pels turcs e josieus (encara i demòra una importanta colonia sefarda). En 1487 i aviá 10 000 abitants e mai tard entre 18 000 e 30 000. Al sègle XVIII benlèu arribèt a 60 000 o 70 000. Al sègle XVIII prèp de 30 000 abitants èran turcs. Los josieus èran fòrça e al sègle XVII i aviá un moviment messianic dirigit per Sabbatai Sevi (1626-1676) que pretendiá èsser lo Messias, e foguèt suportat per diversas comunautats josievas de la Mediterranèa orientala e de l'Euròpa orientala; Sabbatai foguèt enviat pels otomans en residéncia forçada a Gelibolu en 1666 mas aprèp de pressions foguèt menat a la cort d'Edirne ont se li donèt a causir entre se convertir al islam o èsser executat; se convertiguèt e dels seus seguidors faguèron lo meteis.
La supression dels janissèris en 1826 aguèt granda repercussion per la vila. Dempuèi s'acabèt la fabricacion de telas de lana pels artesans josieus e la populacion s'apobriguèt. Los josieus ensagèron de nòus negòcis coma lo tabac e cigarretas. Al començament del sègle XX èra el centre del Comitat Union e Progrés ont lo nuclèu principal èra format d'oficièrs frustrats pel biais que sefasiá la guèrra contra los rebèls macedonians que en 1903 aviá capitat a atacar d'edificis dins la quita Salonica. Mustafa Kemal èra natiu de Salonica e anèt a la ciutat dempuèi Siria fondant una branca de la Othmanli Hurriyet Jemiyyeti qu'aguèt un ròtle clau dins la restauracion de la constitucion en 1908. Amb la primièra Guèrra Balcanica (1912-1913) los grècs e sèrbes dintrèron en Macedònia e los primièrs ocupèron Salonica lo 8 de novembre de 1912. La patz de Bucarèst del 10 d'agost de 1913 l'assignèt a Grècia (alara que los josieus s'opausèron a aquel cambi de sobiraniá) e foguèt confirmat en 1914.
Aprèp lo gran incendi de 1917 la vila tornèt èsser bastida e de contunh venguèt mai grèga. Fòrça grècs d'Anatolia s'i establiguèron en escambi de populacions aprèp de las guèrras.
Religion
modificarLa ciutat foguèt lèu poblada per de josieus aprèp la refondacion per Cassandra en 315 AbC e formavan una bona partida de la població al sègle I. Èra Sant Pau qu'i prediquèr lo cristianisme e, de fach, lo tèxte crestian mai vièlh conegut es la primièra letra de Sant Pau als fidèls de Tessalonica, datada de l'ivèrn de 50 ApC. Teodòsi foguèt batejat pel bisbe de la ciutat. Lo sègle VII encara es marcat per la comunautat josieva alara que ja la populacion èra cristiana quitament sèti patriarcal. Lo patron local venguèt alara Sant Demetri de Tessalanica. Se torna far mencion als josieus dins los sègles posteriors. Eustatios èra arquevesque en 1185. Simon de Tessalonica, un mèstre dels rites ortodòxes, moriguèt dins la vila en 1429. De la vila èra Teodor de Gaza, que va fugiguèt en 1429 cap a Itàlia.
Al segle XV los josieus foguèron expulsats de Castelha e Aragon e fòrça s'i establiguèron ala (se dich que uns trenta mila amb 22 sinagogas, mas probablament foguèron sonque la mitat). Una comunautat sefarda ala visquèron fòrça ans, mas foguèt decimada pels nazis e aprèp 1945 una bona partida emigrèt cap a Israèl.
Edificis e monuments
modificarDemòran dos arcs connectats amb la Via Egnatia a de rèstes d'aquela via. Dins la partida oèst i a la pòrta nomenada Vardar perqu'es situada la riba del Vardar o Axiòs, un arc que benlèu foguèt erigit en onor d'Octavi e Antòni. L'arc marca lo nom dels politarcas de la ciutat. Un autre arc mai a l'èst seriá per commemora la victòria de Constantin sus Licini o suls sarmatas. Entre los dos arcs i a quatre colomnas corintianas sus qu'i a de Cariatidas, i a los rèstes de l'ostal d'un josieu (los sefards la nomenan Las Incantadas e los turcs Sureth-Maleh).
Una anciana mosqueta coneguda coma la Rotonda foguèr abans un temple cristian (Eski-Metropoli) e abans un temple construït de forma similar al Panteon de Roma. Una autra mosqueta, Eskí-Djumà seriá estat un temple dedicat a Vènus.
I a de rèstes de barris qu'una partida foguèt portada a Constantinòple en 1430. Una de las tòrres (la Torre de l'Estatua) a una estatua colossala de Tessalonica.
I a tanben un castèl en partida grèc e en partida venecian. De rèstes antics del castèl semblan èsser l'antic temple d'Ercules, amb un arc de trionf erigit als temps de Marc Aurèli en onor d’Antonin Pius e la seuna filha Faustina.
La glèisa cristiana principala, Santa Sofia, òbra de l'arquitecte Antemios, venguèt una mosqueta pendent l'epòca otomana. La glèisa de San Demetri (que tanben foguèt una mosqueta) es encara mai granda e datariá del segle VII mai d'autres la situan al sègle XIII.
Vias de comunicacion e transpòrts
modificarTranspòrts en comun
modificarLa vila e l'aglomeracion de Tessalonica son desservidas per un malhum de buses. Una linha de mètro es prevista per 2015.
Transpòrts ferroviaris
modificarA partir de la novèla gara de Tessalonica i a de trens dirèctes per Atenas (7 trens/jorn), Lamia (7 trens/jorn) et Larissa (20 trans/jorn) dins lo sud du país, per Edessa, Naossa e Veria (11 trens/jorn) En Macedònia Centrala e per Serrés, Drama, Xanthi, Komotini e Alexandropolis (2 trens/jorn) en l'Macedònia Orientala e Tràcia.
Transpòrts aerians
modificarL'Aeropòrt internacional de Tessalonica «Makedonia», a 15 km du centre-vila, liga la vila à Atenas e d'autras destinacions dins lo du país e fòra.
Pistas ciclablas
modificarEn 2009, 12 km de pistas ciclablas foguèron bastidas dans la vila[1].
Populacion e societat
modificarDemografia
modificarEstatistica istorica de la populacion
modificarPopulacion de Tessalonica a la fin del sègle XIX e començament del XX.
| Anada | Populacion totala | Josieus | Turcs o musulmans | Grècs | Bulgars | Romans | mai |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1890[2] | 118 000 | 55 000 | 26 000 | 16 000 | 10 000 | 2 500 | 8 500 |
| 1913[3] | 157 889 | 61 439 | 45 889 | 39 956 | 6 283 | 2 721 | 1 621 |
Augment de la populacion
modificarLa municipalitat de Tessalonica es la mai poblada de las municipalitats de l'aglomeracion de Tessalonica e que forman la Vila de Tessalonica. La vila forma la basa de l'airal urban, que la populacion al cens de 2011 èra de 1 006 730 abitants[4]
| Anada |  Municipalitat |
Aglomeracion | Airal urban | Classament |
|---|---|---|---|---|
| 1348 | 150 000[5] | – | – |  2n
|
| 1453 | 40 000[6] | – | – | .svg){kind=small}
|
| 1679 | 36 000[7] | – | – |
|
| 1842 | 70 000[8] | – | – |
|
| 1870 | 90 000[9] | – | – |
|
| 1882 | 85 000[10] | – | – |
|
| 1890 | 118 000 | – | – |
|
| 1902 | 126 000[11] | – | – | .svg){kind=small} 2n
|
| 1913 | 157 000 | – | – | 2n
|
| 1917 | 230 000 | – | – | 2n
|
| 1981 | 406 413 | – | – | 2n
|
| 1991 | 383 967[12] | – | – | 2n
|
| 2001 | 363 987[13] | 786 212[14] | 954 027[15] | 2n
|
| 2004 | 386 627[16] | – | 995 766[17] | 2n
|
| 2011 | 322 240[18] | 790 824[19] | 1 006 730[20] | 2n
|
Ensenhament
modificarEstabliments superiors
modificar
Clima
modificarLa vila a un clima mediterranèu de tendéncia continental. La nèu i fa acte de preséncia esporadicament pendent l'ivèrn mas son excepcionalas las grandas nevadas.
| Mes | Gen | Feb | Mar | Abr | Mai | Jun | Jul | Ago | Set | Oct | Nov | Dec |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Temperatura maximala (°C) | 9 | 10 | 13 | 18 | 23 | 28 | 31 | 30 | 26 | 21 | 14 | 10 |
| Temperatura minimala (°C) | 1 | 2 | 5 | 7 | 12 | 16 | 18 | 18 | 15 | 11 | 6 | 2 |
| Precipitacions (mm) | 40 | 38 | 43 | 35 | 43 | 30 | 22 | 20 | 27 | 45 | 58 | 50 |
| Recòrd de temperatura (°C) | 20 | 22 | 25 | 31 | 36 | 39 | 42 | 39 | 36 | 32 | 27 | 26 |
Personatges celèbres
modificar- Ciril e Metòdi, missionièrs cristians, creators del alfabet cirillic.
- Irèna de Tessalonica, santa cristiana.
- Leon de Tessalonica, filosof bizantin.
- Nicolau Cabasilas, teologian e filosòf bizantin.
- Isidoro de Kiev, teologian.
- Mustafa Kemal Atatürk, primièr president de Turquia.
- Christos Sartzetakis, president de la Republica Ellenica entre 1985 e 1990.
- Isaac Carasso, industrial josieu d'origina sefarda. A l'origina de Danone.
- Nazım Hikmet, poèta e dramaturg turc.
- Albert Bourla, PDG de Pfizer.
Referéncias
modificar- ↑ (el) 12 km de pistas ciclablas foguèron bastidas
- ↑ 19thcen (en) Васил Кънчов; "Избрани произведения", Том II, "Македония. Етнография и статистика"[1]
- ↑ 20thcen>(el) (en) Συλλογικο εργο; "Ιστορια του Ελληνικου Εθνους", History of Greek Nation Том ΙΔ; ed:"ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ"; Atenas; 1973; p:340
- ↑ "2011census" Servici Nacional d'Estatistica de Grècia: Ανακοίνωση προσωρινών αποτελεσμάτων Απογραφής Πληθυσμού 2011, 22 Ιουλίου 2011 'Πίνακας 1: Προσωρινά αποτελέσματα του Μόνιμου Πληθυσμού της Ελλάδος'
- ↑ "The Balkans">(en) The Balkans and the Near East: Introduction to a Shared History; Karl Kaser; 2011]
- ↑ "The Balkans"
- ↑ "Sieur de la Croix population">Personal Journals; Sieur de la Croix; 1679 Θεσσαλονίκη των Περιηγητών 1430-1930; Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών (el)
- ↑ "Molho">Molho, Rena.The Jerusalem of the Balkans: Salonica 1856-1919 The Jewish Museum of Thessaloniki. URL accessed July 10, 2006.
- ↑ "Molho"
- ↑ "Molho"
- ↑ "Molho"
- ↑ pop>|title= Population of Greece |work=General Secretariat Of National Statistical Service Of Greece www.statistics.gr 2001 2007-07-01
- ↑ pop
- ↑ pop
- ↑ pop
- ↑ "Eurostat Population">Eurostat regional yearbook 2010 Eurostat; www.eurostat.eu 2010
- ↑ "Eurostat Population"
- ↑ "2011census"
- ↑ "2011census"
- ↑ "2011census"