Cassandra

Dins la mitologia grèga, Cassandra (en grèc ancian Κασσάνδρα / Kassándra) es la filha de Priam (rei de Tròia) e d'Ecuba. Se nomena a vegada Alexandra qu’es la sòrre de Paris-Alexandre. Recep d'Apollon lo don de dire l'avenir mas, coma se refusa el, decrèta que sas prediccions seràn pas jamai jamais cregudas, quitament de sa familha. De fonts ne fan tanben la bessona de devinaire Elenos.

Cassandra
Personatge de mitologia

Ajax lo petit arrancant de fòrça Cassandra del Palladium près de que se refugièt, interior d'una copa de figuras rojas del Pintre de Codros, v. 440-430 AbC., Lovre

Aliàs	Alexandra
Genre	femna
Espècia	uman
Activitat(s)	Devinaira
Entoratge	Priam (paire), Paris (fraire), Ecuba (maire)

Mite

Cassandra es coneguda per sa fòrça granda beutat, « semblabla l'Afrodida d'aur » nos dich Omèr^[1], tant qu’Apollon s’enamorèt d’ela. Li balha le don de profecia en cambia del solaç. Cassandra accèpta lo don mas se refusa al dieu. Apollon li escopís a la boca, çò que l'empachariá a jamai se far comprene o d'èsser creguda, quitament de la sieuna familha^[1].

Alara que sa maire èra presa encara un còp, Cassandra li predich que lo fruch de sa carn causarà la pèrda de Tròia. Sa maire escartèt donc son fraire Paris de la vila tan cara al sos uèis. Cassandra prevenguèt Paris, a son retorn, que son viatge a Esparta lo menèt a rauba Elena e causèt atal la pèrda de Tròia. quand Paris tornèt Elena a Tròia, Cassandra foguèt la sola a predire lo malaur, alara que los Troians èran pivrlats per la beutat de la jova Grèga.

Tanben avertiguèt que lo caval ofèrt pels Grècs èra un subterfug que menarà Tròia a sa pèrda. Mai Cassandra vesiá l'avenir amb precision, mens èra escuchada. En estransi, anonciava d’eveniments terribles dins un deliri que la faguèt passar per bauja. Atal, cadun la fugissiá.

Tanben semenava lo malastre: son promés Corebos prince frigian, èra del combat, malgrat los avertiments de Cassandra, e tuat sul prat. L'identitat d’aqueste que li portèt lo còp fatal varia segon las fonts. Mai, segon Omèr, aguèt un autre promés: abans la Guèrra de Tròia, lo rei Priam aviá promés la man de sa filha a Otrionèu, abitant de la vila de Cabesos^[2], en cambi de sa participacion a la guèrra, mas Idomedèu lo tuèt d'un còp de lança dins le ventre^[3]. Los princes estrangièrs que cortejavan Cassandra, lutant als costats dels Troians, tombèron sota los còps dels guerrièrs grècs; atal Cassandra deuriá demorar sola e pas jamai se maridar.

Telefos, filh d'Eracles, refusèt de combatre contra Tròia amb los Grècs. Lo paire de Cassandra, Priam, sollicitèt lo filh de Telefos, Euripil, de prene son partit e de menar sos òmes a la guèrra amb los Troians. Se Telefos refusèt als Grècs de prene part a la guèrra a causa de son esposa Astioquèa, ligada a l’ostal de Tròia (es la tanta de Cassandra), Priam capitèt a convncre Euripil de lo rejónher crompant la reticéncia de sa maire Astioquèa: la prèmia èra un pé de vinha d’aur divin^[4]. Mas per l'autor Dictus de Crèta, Priam auriá subredich ofrissent la man de Cassandra^[5].

Es Cassandra, al naut de la ciutadela que, la primièra, al treslús, vegèt lo carri menat pel celèbre Priam tornant cap a las pòrtas Scèas de la vila, portant lo còrs sens vida de son fraire Ectòr qu'Aquilles aviá decidit tornar^[6].

Pendent que totes los soldats grècs envasissián la vila, Cassandra, que s'èra refugiada près del Palladion, foguèt violada per Ajax, alara qu’èra arrapada a l’estatua d'Atena. Per expiar aqueste acte profanaire, los Locrians foguèron condemnats a enviar cada annada a Tròia doas jovas verjas, destinadas èsser de servicialas de Palladion; se los abitants las prengavan abans qu’atengan lo temple, èran immoladas.

Après lo drama, Cassandra foguèt trobada pels grècs, que decidiguèron de l’estalivat a la demanda d'Agamemnon, que n’èra agradat. A son reialme tornat, foguèt assassinat per Egistos, l'amant de son esposa Clitemnestra, qu’èra furiosa d’aqueste ligam e de l’immolacion de sa filha Ifigenia. Percacèt Cassandra fins a l’assassinar. Cassandra aviá de per abans agut una vision del sieu murtre e d’aqueste d'Agamemnon, mas aqueste darrièr aviá pas volgut i creire. Moriguèt sens regrets, avent assistit al chaple de sa familha.

Interpretacions

Gustav Hinrichs vesiá en Cassandra una contrapartie d'Elena, d’esperela dobla uman de la divesa Afrodita. Segon Paul Wathelet, s'identifica a la divesa Alexandra, coneguda en Lacònia e en Dauni&, « ont es invocada per las joventas que vòlon se desfar d’un promés non desirat ». Son nom foguèt interpretat coma « aquesta qu’escarta los òmes »^[7]. Wathelet remembra que totes los òmes que l’aprochèron foguèron malastrats: Otrionèu e Corebos que moriguèron miserablament, Ajax que foguèt folzejat, Agamemnon que foguèt assassinat. Per Jean Haudry, es « aquesta que fa lo malaür òmes », d’en primièr pel blaime^[8].

Evocacions artisticas

Literatura antica

Omèr, al cant XIII de l'Iliada, descriu Cassandra coma la mai bèla de las filhas de Priam. Al cant XI de l’Odissèa, conta son murtre realizat per Clitemnestra. Per aqueste autor, Cassandra es pas encara la granda profetessa que vendrà pels autres.

La tragèdia d'Esquil, Agamemnon, mòstra tot son desesper e son impoténcia fàcia a sos poders de devinaira. Dins Las Troianas d'Euripides, Cassandra sorgís tremolanta d'una tenda e, coma una bauja, prediguèt a Clitemnestra le pairecid que l’espèra. Cassandra aparéis tanben jol nom d'Alexandra, qu’es lo títol d’un long poèma tragic de Licofront de Calcis. Lo filosòf latin Senèca, dins sa pèça de teatre Agamemnon, escrich lo desesper de Cassandra après la pèrda dels sieus pendent la guèrra de Tròia (v. 695-709). Tanben se trapa Cassandra dins l’Eneïda del poèta latin Virgili.

Literatura tardièra

Boccacio (1313-1375) introduch Cassandra dins sas 104 biografias De las dònas de renom.

Ronsard publica en 1552-1553 un volum d’Amors que la pren coma subjècte d'escritura.

L'ironda de Jean de la Fontaine (1621-1695), dins sa fabla "L'Ironda e l’aucelilha", es una transposicion de Cassandra (d'esperela nomenada a la fin de la fabla) per sos avertiments non ausits sul dangièr per eles representats pel cambe que semena jos los uèis los païsans.

Friedrich Schiller (1759-1805) li consacra un long poèma ont Cassandra, sola e malcorada, se planh del marrit present d'Apollon.

Christa Wolf, escrivana coneguda per sas accions contra lo regim de la RDA a partir de 1976, ne fa l'eroïna eponima de Cassandra, autobiografia fictiva escricha en 1983, ont Cassandra, sul camin que la mèna a Micenas al palais del rei Agamemnon, se remembra los eveniments que menèron a la casuda de Tròia, e a la sieuna.

Michèle Fabien confronta la Cassandra de Wolf a tres autras Troianas que gardan lo desir de viure alara que la pofetessa rebut l’instincte de subrevida.

Marion Zimmer Bradley fa de Cassandra la narratritz de La Traïson dels Dieus (1987).

Pintura antica

Una pintura de Polignòt, dins la Lesquèa dels Cnidians, un edifici a Dèlfes, uèi desapareguda, mostrava una Cassandra segon lo geograf Pausanias. Ajax lo petit, bloquièr a la man, s'apròcha de l'altar coma per justificar per son jurament de l'attentat qu'anavan realizat contra ela. La malaurosa jai fàcia a l’estatua de Pallas, e l'abraça, e dona l'impression de voler l'emportar alara que ja la levèt del dessús del pedestal; mas Ajax l'arranca despiedosament de l'altar jos l’agach dels filhs d'Atrèu, encascats: Agamemnon e Menelas, aqueste darrièr portant un bloquièr ornat d'un dragon^{[note 1]}.

Bibliografia

L’Iliade (trad. du grec ancien par Robert Flacelière), Éditions Gallimard, 1993 (1re éd. 1955) (ISBN 2-07-010261-0)
Émile Chambry, Émeline Marquis, Alain Billault et Dominique Goust (trad. Émile Chambry), Lucien de Samosate : Œuvres complètes, Éditions Robert Laffont, coll. « Bouquins », 2015, 1248 p. (ISBN 9782221109021)
L’Iliade (trad. du grec ancien par Robert Flacelière), Éditions Gallimard, 1993 (1re éd. 1955) (ISBN 2-07-010261-0)

Fonts

Apollodòr, Bibliotèca (III, 12, 5).
Omèr, Iliada (Cant VI, 252 ; Cant XIII, 363 ; Cant XXIV, 699), Odissèa (Cant XI, 422).
Pausanias, Descripcion de la Grècia (V, 19, 5 ; X, 26, 3).
Virgili, Eneïda (Cant II, 245 e 343 ; Cant III, 183).

Nòtas e referéncias

Nòtas

↑ Le philologue allemand Carl Robert proposa une reconstruction en 1893, en s'inspirant du récit de Pausanias :

—Modèl:PauDes, Livre X Phocide, œuvre de Polygnote Chap. XXVII.

Referéncias

↑ ^1,0 et ^1,1 François Gauvin, Les Prophéties de Cassandre, dans le magazine Le Point références, n°40, juillet-août 2012, page 56
↑ Ville inconnue dont les historiens ne savent dire si elle se situe sur l'Hellespont, en Cappadoce, en Lycie ou bien encore en Thrace.
↑ Modèl:HomIli, XIII, 363-382.
↑ Scholie sur l’Odyssée d'Homère, Chant XI, 520 rapportant les propos du logographe Acousilaos. Voir {{{títol}}}. .
↑ Modèl:DicÉph, IV, 14.
↑ Modèl:HomIli, XXIV, 695-720.
↑ Paul Wathelet, Les Troyens de l'Iliade. Mythe et Histoire, Paris : les Belles lettres, 1989.
↑ Jean Haudry, La Triade pensée, parole, action, dans la tradition indo-européenne, Archè, Milan, 2009, p. 290.

Vejatz tanben

[9] Le philologue allemand Carl Robert proposa une reconstruction en 1893, en s'inspirant du récit de Pausanias :

—Modèl:PauDes, Livre X Phocide, œuvre de Polygnote Chap. XXVII.

[Le_Point-1] 1,0 et ^1,1 François Gauvin, Les Prophéties de Cassandre, dans le magazine Le Point références, n°40, juillet-août 2012, page 56

[2] Ville inconnue dont les historiens ne savent dire si elle se situe sur l'Hellespont, en Cappadoce, en Lycie ou bien encore en Thrace.

[3] Modèl:HomIli, XIII, 363-382.

[SOdy11520-4] Scholie sur l’Odyssée d'Homère, Chant XI, 520 rapportant les propos du logographe Acousilaos. Voir {{{títol}}}. .

[5] Modèl:DicÉph, IV, 14.

[6] Modèl:HomIli, XXIV, 695-720.

[7] Paul Wathelet, Les Troyens de l'Iliade. Mythe et Histoire, Paris : les Belles lettres, 1989.

[8] Jean Haudry, La Triade pensée, parole, action, dans la tradition indo-européenne, Archè, Milan, 2009, p. 290.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[note 1]