Los Sabis de Provença

Los Sabis de Provença (en ebrieu: חכמי פרובנס Ḥaḥmei Provans) foguèron un nombre de hekhamim, grands "sabis" o "rabins" de Provença (qu'al temps se referís a l'Occitània tota) qu'èra un grand centre de l'erudicion josieu rabinic al temps dels Tosafistas. La forma singulara es hakham, un tèrme sefardic (o sefarad) e judeooccitan per designar un rabin.

En matèria de halakha, aital coma dins lors tradicions e costumas, los hekhamim provençals ocupan una posicion intermediària entre lo judaïsme sefardic dels saberuts vesins espanhòls e l'ancian francés (similara a la tradicion de las Nusach Ashkenaz) representada per las Tosafistas.

Lo tèrme "Provença" dins la tradicion josieva designa pas solament la region l'èst de Ròse mas puslèu l'Occitània tota, un sens comun en occitan a l'Edat Mejana e puèi conegut pels Felibres^[1]. Inclús Narbona (qu'es de còps informalament, mas pas correctament, transliterada coma "Narvona" coma resulta de retransliteracions entre ebrieu mishnaïc^{[nt 1]} e occitan ancian), Lunèl (qu'es informalament transliterat coma "Lunil"), e Montpelhièr, pas luènh (7 km) de la còsta mediterranèa. Inclusèt tanben de vilas catalanas coma Perpinhan. D'una cèrta manièra; los josieus de Catalonha èran mai pròche als josieus de Provença que los dels reialmes de Castelha e Al Andalós.

I aviá una liturgia provençala particulara utilizada pels josieus de l'enclava papala del Comtat Venaicin, que son demorats après l'expulsion dels josieus de la rèsta de França.^[2] Aquela liturgia aviá un caractèr intermediari entre los rites sefarads e lo Nusach Ashkenaz, e èra a d'unes esgards mai pròche del rite italian que de l'un o l'autre.

Après la Revolucion francesa, quand França annexèt Venaicin, lo rite provençau foguèt remplaçat per la liturgia sefardita portuguesa, uèi utilizada pels josieus de Carpentràs.

Lista parciala

Narbona

Moses ha-Darshan
Makhir da Narbona e sa granda familha
Moses ben Joseph ben Merwan ha-Levi
Joseph Kimhi e filhs David e Moshe.
Abraham ben Isaac de Narbona lo Eshkol, o lo RABaD II
Isaac ben Merwan ha-Levi
Aaron ben Jacob Ha-Kohen lo Orhoth Chaim (benlèu demorèt a Lunèl)

Lunèl

Zerachiah ha-Levi de Girona, lo Baal haMaor
Abraham ben Nathan haYarhi (Yarah es ebrieu de la luna qu'es la origina per lo nom Lunèl)
Yonatan HaKohen de Lunèl
En Astruc de Lunèl (Abba Mari haYarhi), e son filhs Isaac
Meshullam ben Jacob
Asher ben Meshullam
Rava Shlomo Yitzchaki o Rashi (disputat)

Montpelhièr

Solomon de Montpelhièr, un opposant de Maimonides

Autras vilas

Abraham ben David o RABaD o RABaD III
Son filhs Isaac lo Bòrni (Itzhak Saggi Nahor), una cabalista celebrat de Posquiera
Vidal Solomon de Perpinhan (Menachem Meiri)
Nathan ben Meir de Trencatalha
Shem-Tob ben Isaac de Tortosa
La familha Ibn Tibbon
La familha Caslari de Carpentràs
Bonet de Latas (Jacob ben Emanuel Provinciale)
Jacòb Anatòli
Guersonides (ortografia de verificar)
Guerson ben Salomon (ortografia de verificar)
Abraham Bedersi
Jedaiah ben Abraham Bedersi

Membres de la Familha Kalonymus

Kalonymus ben Kalonymus d'Avinhon
Kalonymus ben Todros

Veire tanben

Nòtas e referéncias

Nòtas

↑ Paraula probabla. En catalan i a mishnaic e en francés i a mishnaïque. Segon lo fach que catalan -aic e francés -aïque tenon una tendéncia de devenir -aïc en occitan (veire arcaïc, mosaïc dins los diccionaris interlingües), es probable que mishnaïc es lo tèrme corrècte en occitan.