Chalalher

Chalaier [tʃara'je] o [ʃara'je]^[1] o Chalalher^[2] (Chaliers en francés), z-es 'na comuna auvernhata, situada dins lo departament delh Cantal e la region d'Auvèrnhe-Ròse-Aups, ancianament d'Auvèrnhe.

Chalaier
Chaliers

Vista del borg, que tresplomba Truèire

Geografia fisica

Coordenadas

44° 57′ 27″ N, 3° 13′ 43″ E

Superfícia

18,37 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

1 002 m
829 m
728 m

Geografia politica

Auvèrnhe

França

Nòvaglèisa (Ruenas de Marjarida davant 2015)

Intercom
241501030

Sant Flor Comunautat

Cònsol

Bernadette Resche
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

153 ab.

Evolucion de la populacion

159 ab.

Densitat

9,8 ab./km²

Autras informacions

(en francés)

15320

Geografia

Lo borg es a l'interior d'una vòlta de Trueire, que tresplomba de 80 m. De vièlhs chamins èst-oèst que travèrsan Truèire (en auvernhàs Trueire, foneticament [trœjrə]) per una plancha testimònian de sa foncion anciana de passatge.

Comunas vesinas

Distanças e posicion relativa

Chalaier

Lobaressa (2,7km)

Lorseira (4,1km)

Chaulhac (4,6km)

Ruenas de Marjarida (5,1km)

Claveiras (5,3km)

Anglars de Sant Flor (6,2km)

Faveiròlas (6,3km)

Sant Marc (6,6km)

Julhanjas (7,3km)

Sant Just (7,4km)

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de **Chalaier**
Ruenas		Claveiras
Val d'Arcòmia		Lorseira
		Chaulhac (Losera)

Toponimia

Las fòrmas ancianas son Vicaria Calariensis, en 924, Villa... in aice Calerinsi, vèrs 939, Chalerium, en 1338, Challier, en 1380, Chalers, en 1381, Chailher, en 1391, Chaleyrum, Chaleyrum, Chalier, al sègle XIV, Chaleyres, en 1494, Chaliès, Challiers, en 1624, Chaliers, alh sègle XVII, Chaliès en Alvergne, en 1671 ^[3]^, ^[4]. Dauzat explica l'origina delh nom per un pre-indoeuropèu, *Kal-, « pèira, ròc », amb lo sufixe latin -arius (> auvernhàs -èir), qu'auriá poscut remplaçar un sufixe mai ancian -aris (cf. Calàs (Var).^[5] . Mas los Féniés explican lo nom per un gallés calio « pèira »,^[6] absent del diccionari de Delamarre, que coneis pasmens caleto-, « dur »^[7] e que cita dins un autre obratge callā > calā, « casselalha (peiregàs, clapàs, clapareda) », en afortissent, contra Dauzat, la celticitat de *cal-, « dur » ^[8]. La contradiccion entre las fòrmas ancianas e la prononciacion modèrna pausa problèma : i a una sillaba en mai e la finala es pas la que dona normalament lo sufixe -ariu en auvernhàs, que seriá -èir (veire las latinizacions Chaleyrum). Lo sufixe vengut de -ariu dona l'impression d'èsser -ièr; en realitat, sembla una metatèsi (Chalèir > Chalier > Chalhèr). Chal téner compte de l'alteracion de -l- intervocalica en -r- dins lo país, e non pas en -g- coma al nòrd e a l'oèst. Sembla ben qu'aquela alteracion puescha afectar tanben -lh : Chaulhac se pronóncia regularament [tsu'ja] (/au-/ pretonic auvernhàs > [u-], e -lh- se iodiza) mas son diminutiu Chaulhaguet fai [tsuria'gi]. *Chalhièr poiriá faire sobelh meime modèl *Charièr, puèi lo grope r + iòd, pesant, se poiriá aleugerir en se desvolopant en *-raj- : *Charièr > *Charaièr > Charaier. Dins -lh-, l'element -l- e sa palatalizacion se son separats, en laissant la consonanta e lo iòd dins doas sillabas diferentas. 'Quò fai qu'una grafia Chalaier seriá pus rigorosa que Chalalher, e sustot pas *Chalièr o *Chaleir^[9].

Corbèira (vialatge e chastèl dispareissuts, en faça delh borg, delai le Ruisseau de la Ribeyre). Las fòrmas ancianas son Corberia, latinizacion de 996, Corberiœ, latinizacion del sègle XIV, Corbieyra, en 1445, Corbières, en 1624. La gleisa de Corbèira, dedicada a Sant Bartomieu, èra una annèxa de la de Chalaier en 1451^[10]. La prononciacion es [kur'bɛjrə], pusleu que [kur'bejrə], coma seriá pus al nòrd ^[1]. Lo sens es en general lo d'un luòc abitat per de gralhs (latin *corbaria, de corvaria) ^[11]. Lo nom del gralh se pronóncia [grar].
Saint-Sol, en francés (vialatge al nòrd-èst de la comuna) : [sen'sɔr] ^[1]; Sant Sòl (nom supausat) es un sant delh sègle VIII ^[12]. La grafia es benleu Sent Sòl. Mas las fòrmas ancianas fan dobtar que siá un agionime : Cemsolz, en 1508, Cem-Solz, en 1630, Sensoulz, en 1662, Saint-Sol, a la fin del sègle XVII, Sensors, en 1745, Censol (mapa de Cassini) ^[13].
Le Meynial, en francés (vialatge al nòrd-èst de la comuna) : [lu menjɔr] ^[1]. Las fòrmas ancianas son : Lou Maynial, en 1508, Le Meynial, en 1624, Le Menial, en 1745 (archives départementales, série G, liasse 43) ; Le Meynial, 1624 (terrier de Ligonnès) ;^[14].
Chauliaguet, en francés (vialatge al nòrd de la comuna) : [tsurjagi] ^[1]; sembla un diminutiu de Chaulhac, amb una autra evolucion de -lh- (perqué aquò's dins una sillaba pretonica ?). Las fòrmas ancianas son Chauliaguet, en 1624, Chaulhaguet, en 1671 ^[15]. Grafia Chaulhaguet.
Chantegrel (près de Corbèiras) : [tʃanta'grir] ^[1]. Las fòrmas ancianas son Chantegrel, en 1624, Charnegreil (sic), en 1669 ^[16]. La grafia es Chantagrelh.