Marselhaveire
Marselhaveire es un massís cauquier dau litorau mediterranèu que se situa a la poncha sud de Marselha. Partida pus occidentala dei massís dei Calancas, es una region valonada que culmina a 432 m d'altitud. A un clima mediterranèu marcat per una ariditat fòrta e de vents frequents. Fins au sègle XVIII, foguèt dominat per d'activitats agropastoralas. Puei, venguèt un centre de l'industria marselhesa dau sègle XIX, mai la pollucion entraïnèt lo desplaçament deis usinas vèrs l'estanh de Bèrra dins leis ans 1880-1890. Despuei aquela data, es un espaci destinat ai lesers e au torisme. Foguèt ansin integrat dins lo perimètre dau Pargue Nacionau dei Calancas.
|
Marselhaveire
| |
|---|---|
| OpenStreetMap | . |
 Marselhaveire vist despuei lo Puget. | |
| Geografia | |
| Altitud | 432 m |
| Massís | |
| Coordenadas | 43° 13′ 12″ N, 5° 22′ 09″ E |
| Administracion | |
| País |  França
|
| Region | |
| Subdivision | |
| Geologia | |
| Edat | |
| Ròcas | |
Geografia
modificarClima
modificarLo clima es de tipe mediterranèu, es a dire un clima definit per d'estius cauds e secs, d'ivèrns doç e de precipitacions chavanosas. Pasmens, dins lo massís, lo clima a de particularitats especificas. Es pus sec que dins lo rèsta de Provença car lei precipitacions annualas pòdon demenir fins a 360 mm. Lo caractèr chavanós dei plueias es egalament pus important. Lo regolament es donc fòrt e la vegetacion pèrde una part non negligibla de l'aiga. Lei vents dau nòrd-oèst, mai que mai lo mistrau, bofan regularament (43 % de jorns ventats dins l'annada) e agravan l'ariditat en favorizant l'evaporacion. Representan una constrencha per la vegetacion que dèu s'adaptar ai raissas.
Istòria
modificarLo periòde agropastorau
modificarFins au sègle XVIII, Marselhaveire, coma leis autrei massís montanhós a l'entorn de Marselha, èra un espaci valonat e boscós. L'activitat principala i èra lo norrigatge coma va mòstran lei roïnas de jaç relativament nombrós encara visiblas dins l'environament. Pasmens, pauc a cha pauc, lei tropèus de cabras e l'incendi volontari de certanei parcèlas per i implantar de culturas entraïnèron la destruccion dei seuvas. La produccion de cauç consumèt tanben de lenha eissida deis aubres. Foguèt pas l'unica esplecha dei ressorsas mineralas dau massís car de peirieras e minas artesanalas foguèron esplechadas durant lei periòdes antics, medievaus e modèrnes.
Lo periòde industriau
modificarA partir de la fin dau sègle XVIII, Marselha venguèt un centre industriau important. Aquò menèt a la construccion de plusors usinas dins la vila, mai la pollucion engendrada foguèt lèu insuportabla per lei ribairencs. En 1825, foguèt ansin creat un Conseu de Salubritat per relegar leis activitats industrialas a la periferia. Dins aqueu quadre, lo massís de Marselhaveire foguèt un luòc de tria car èra pauc poblat e situat dins una zòna onte lo mistrau permetiá d'alunchar lei fums vèrs la mar. Tre 1809, foguèt inaugurada una usina de produccion de soda a la calanca de Sant Menna. Dins lo corrent dau sègle XIX, l'endrech venguèt un dei centres de l'industria quimica e metallurgica marselha amb la construccion d'usinas de plomb, d'argent, de soda, de sofre, d'acid sulfuric, d'acid tartric e de veire. De 1863 a 1890, i aguèt tanben una rafinariá de petròli en activitat a Sormiu.
L'apogèu d'aquela industria aguèt dins leis ans 1870. Aguèt d'efiechs importants sus l'environament en entraïnant de pollucions duradissas e una reduccion dei ressorsas naturalas. Per exemple, l'arena dei calas de Mont Redon foguèt largament utilizada per lei veirieras. Aquò suscitèt de conflictes amb lei païsans locaus e leis industriaus deguèron pauc a cha pauc bastir d'installacions complèxas, coma de chaminèias rampantas, per assaiar d'alunchar leis emissions polluentas. Aquelei projèctes laissèron de vestigis encara ben visibles a l'ora d'ara. Pasmens, en despiech d'aquelei trabalhs, lei Marselhés s'organizèron per exigir la sarradura deis usinas. La concurréncia internacionala e lei besonhs d'investiments suplementaris compliquèron tanben la perseguida de l'esplecha. Lo declin de l'industria de Marselhaveire foguèt donc rapide e la màger part dei sites industriaus foguèron sarrats durant leis ans 1880.
Lo massís despuei lo sègle XX
modificarVèrs lo començament dau sègle XX, lei massís dei Calancas suscitèron pauc a cha pauc l'interès de promenaires, principalemnt a l'estigança deis Excursionistas Marselhés e dau Club Aupenc. Aquò entraïnèt l'amainatgament de sostas e de draiòus per l'escorreguda. Lòng dau litorau, la pesca periclitèt a partir deis ans 1950. Lei vilatges de pescaires se transformèron alora lentament en pòrts toristics. D'efiech, en causa de son relèu marcat, lei regions centralas de Marselhaveire posquèron pas èsser urbanizadas, çò que permetèt d'afiermar la vocacion toristica de l'endrech. Aquò foguèt marcat en 2012 amb la creacion dau Pargue Nacionau dei Calancas que cuerbe una part importanta dei massís dei Calancas.
Annèxas
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificar- Xavier Daumalin e Isabelle Laffont-Schwob (dir.), Les calanques industrielles de Marseille et leurs pollutions - Une histoire au présent, Ref²C, 2016, 304 p.