Ardes de Cosa

Vilatge d'Occitània

Ardes de Cosa [ˈaʁdə], [ˈæʁdə] (Ardes en francés) z-es una comuna auvernhata dau departament dau Puèi de Doma e de la region d'Auvèrnhe-Ròse-Aups, ancianament d'Auvèrnhe.

Ardes de Cosa Ardes
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Le vialatge de vès Ardes.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	45° 24′ 16″ N, 3° 07′ 38″ E
Superfícia	16,59 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	1 039 m 620 m 485 m
Geografia politica
País	Auvèrnhe
Estat	França
Region 84	Auvèrnhe Ròse Aups
Departament 63	Puèi de Doma
Arrondiment 633	Soire
Canton 6303	Braçac (Auvèrnhe) (chapluòc dau canton d'Ardes davant 2015)
Intercom 246300990	CA Agló País de Soire
Cònsol	Bernard Veissière (2014-2020)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	583 ab. Evolucion de la populacion 589 ab.
Densitat	31,34 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	ardesian/-iana
Còde postal	63420
Còde INSEE	63009

Geografia

Ardes z-es implantat sobre los contrafòrts orientaus dau Sejalèir dont z-es le principau borg. z-Es egalament situat le long de l'aiga Cosa d'Ardes ce que li vau de còps l'apelacion d'Ardes-sur-Couze. Le vialatge z-es devesit en doas partidas : le gròs dau borg se situa sobre un petit platèl que domina la valada de la Cosa e una autra partida z-es situada en contrabas le long de l'aiga. Las teuladas dau vialatge son rojas, los teules ajant remplaçat las lausas. En un sègle e demèi, le vialage perdiguèt 80 % de sa populacion mas despuèi quauque temps, la demografia tòrna partir a la auça : novèls escolèirs vès l'escòla, novèla espiçariá, novèla bolanjariá. La vida repren dins quel vialatge que coma tan d'autres dins le Sejalèir seguèt desertat. L'espèr d'una novèla vida se legís sobre las façadas tornat faitas a nòu de quauques v-uns ostaus.

Comunas confrontantas de Ardes

	Rentèiras
Masoira		Aunhac
	Achiac

Climat

En 2010, le climat de la comuna z-es de tipe climat oceanic alterat, segon un estudi del Centre nacionau de la rechèrcha scientific que s'apuia sobre una seria de donadas que tapan le periòde 1971-20001. En 2020, Meteo-França publia una tipologia de los climats de la França metropolitana dins la quanha la comuna z-es expausada a un climat de montanha o de marjas de montanha e z-es dins la region climatica Nòrd-èst del Massís Centrau, caracterizada per una pluviometria annuala de 800 a 1 200 mm, ben repartida dins l’annada.

Per le periòde 1971-2000, la temperatura annuala moiana z-es de 9,5 °C, embei una amplitud termica annuala de 16 °C. L'acumulacion annuala moiana de precipitacions z-es de 705 mm, embei 8,1 jorns de precipitacions en janvèir e 6,6 jorns en julhet. Per le periòde 1991-2020, la temperatura moiana annuala observada sobre l'estacion meteorologica de Meteo-França la mai pròcha, « Anzat-le-Luguet_sapc », sobre la comuna d'Anzat e le Luguet a 10 km a volada d'aucèl, z-es de 7,5 °C e l'acumulacion annuala moiana de precipitacions z-es de 1 207,2 mm. Per l'avenir, los paramètres climatics de la comuna estimats per 2050 segon diferents scenaris d'emission de gas embei efèit de sarra son consultables sobre un site dediat publiat per Meteo-França en novembre 2022.

Urbanisme

Tipologia

Ardes z-es una comuna rurala, per ce que fai partida de las comunas pauc o franc pauc densas, au sens de la grilha comunala de densitat de l'Insee.

D'un autre costat la comuna fai partida de l'aira d'atraccion de vès Soire, que z-es una comuna de la corona. Aquela aira, qu'agropa 53 comunas, z-es categorizada dins las airas de mens de 50 000 abitants.

Toponimia

Las atestacions ancianas son Radicatensi (911), Raditensi (Xe), Ardes en 1295, Ardusii (1421).

Segon Ernèst Negre, le nom ven de l'adjectiu femenin plurau latin aridas (tèrras): "(tèrras) sechas, aridas".

Segon Albèrt Dauzat, la finala -e muda en occitan exclutz une finala latina en -a, donc benliau una origina coma *Arate.

Istòria

Autrecòp proprietat de la familha de Mercuer. L'elevatge d'oelhas joguèt un ròtle major dins l'economia del vialatge que bailèt son nom a une raça locala, l'ardes.

Le canton subiguèt un fòrt exòde au sègle XIX.

Los Espitalèirs

La Ribèire l'Evesque z-es una anciana proprietat de l'òdre de Sent Joan de Jerusalèm, membre de lur comandariá de Montchalm taica la Revolucion francesa. Inicialament, un don d'Estève VI de Mercuer, evesque de Clarmont aus Augustins de Sent Laurenç d'Ors eschamjat en 1240 embei los Espitalèirs contra l'Espitau de Chaumont,

Administracion

Lista daus cònses successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2008	2014	Bernard Veissière
març de 2001	2008
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 520, totala: 527
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
				Cercar	Cercar	Cercar	599	605 626
2009	2010
610 632	607 629
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion z-èra de 583 abitants.

Luòcs e monuments

• Glèisa de Sant Disenç d'Ardes (nom supausat; fr Saint-Dizaint. Veire Sent Idènç).

• 
  Glèisa de Sant Disenç d'Ardes

Personalitats liadas a la comuna

• Charles Albanèl, explorator occitan.
• Sent Odilon z-es naissit vès Ardes en 962.

Veire tanben

• Comunas dau Puèi de Doma

Nòtas e referéncias