Pompeu Fabra
Pompeu Fabra i Poch (Gràcia, Barcelona, 20 de febrièr de 1868 - Prada de Conflent, Catalonha del Nòrd, 25 de decembre de 1948) foguèt un engenhaire e filològ catalan. Es un dels personatges mai importants dins l'adveniment e la dignificacion de l'escritura del catalan modèrn, qu'establiguèt las basas de sa normativizacion que foguèron publicadas en 1918 dins sa Gramàtica catalana. En 1939, per encausa de son catalanisme deguèt viure, coma mantun autre militant de son temps, l'exili aprèp la victòria de las tropas franquistas suls republicans e l'invasion de Barcelona.
| Pompeu Fabra | |
|---|---|
| Fichièr:Pompeu Fabra al parc de Montjuïc.png Pompeu Fabra a Montjuïch | |
| Naissença | 20 de febrièr de 1868, Barcelona |
| Decès | 25 de decembre de 1948, Prada de Conflent |
| Ocupacion | lingüista e engenhaire |
| Genre | lenga catalana e gramatica |
Biografia
modificarPompeu Fabra nasquèt en 1868 dins lo barri de la Salut de l'anciana vila de Gràcia, al sen d'una familha nombrosa. Èra lo darrièr dels 13 enfants de Josep Fabra i Roca e Carolina Poch i Martí. Pasmens de totes los mainatges del parelh ne demorèron finalament pas que tres: el e doas sòrres. En 1873, quand Pompeu aviá pas que cinc ans, foguèt proclamada la Primièra Republica dins l'estat espanhòl e alara son paire, qu'èra republican, foguèt elegit cònsol de la vila. E mai se la familha se partiguèt installar a la capitala l'an seguent, e malgrat visquèsse tota sa vida a Barcelona gardèt totjorn dins sa memòria sas originas graciencas.
Comencèt a far d'estudis per venir engenhaire industrial, mas en s'interessar a l'encòp a la filologia que dempuèi qu'èra fòrça jove s'èra dedicat a estudiar lo catalan d'una manièra autodidacta. Promoguèt, a travèrs de la revista L'Avenç, una campanha per reformar l'ortografia de 1890 1891 e publiquèt qualques ans mai tard, en 1904, amb l'escrivan Jaume Massó i Torrents, un erudit que dirigissiá l'Avenç, e l'avocat e escrivan Joaquim Casas i Carbó, un Tractat d'ortografia catalana. En 1906 participèt activament al I Congrés Internacional de la Llengua Catalana, convencion portada per un personatge carismatic e important per la lenga catalan, lo capelan malhorquin Antoni Maria Alcover. I presentèt alara una comunicacion, "Qüestions d'ortografia catalana", que li conferiguèt un grand prestigi e a partir d'aquel moment foguèt reconegut coma un lingüista de tria. Fabra publiquèt puèi, en 1912, en espanhòl, la Gramática de la lengua catalana, una de sas òbras mai importantas.
Establit a Bilbao, ont ocupava una cadièra de quimia, aprofondiguèt l'estudi dels grands romanistas. Partiguèt puèi a Badalona en 1911, per èsser professor a la cadièra de catalan (creada per la Diputació de Barcelona qu'èra presidida alara per Enric Prat de la Riba) e membre de la seccion filologica de l'Institut d'Estudis Catalans, que mai tard ne foguèt president, coma tanben de l'Institut. L'Institut promulguèt las Normes ortogràfiques en 1913, e dos ans mai tard, en 1917, espeliguèt lo Diccionari ortogràfic. Fabra publiquèt en 1918 la Gramàtica catalana, que venguèt la referéncia gramaticala oficiala de l'Institut.
Lo lingüista gracienc se dediquèt tanben a l'educacion; redigiguèt lo popular Curs mitjà de gramàtica catalana, publicat per l'Associació Protectora de l'Ensenyança Catalana en 1918.
Foguèt l'autor de las Converses filològiques, de collaboracions paregudas dins lo jornal La Publicitat, e publicadas ulteriorament dins la Colleccion "Popular Barcino". Benlèu son òbra mai famosa foguèt lo Diccionari general de la llengua catalana, sortit en 1932, que se pòt considerar coma lo primièr pas vèrs lo futur diccionari de l'Institut d'Estudis Catalans.
Gràcias a son naut prestigi scientific, foguèt nomenat en 1932 degan de l'Universitat de Barcelona sens necessitat de passar cap de concors. Pr'amor qu'èra president del patronat universitari, carga qu'ocupava dempuèi 1933, en 1934 se vegèt empresonat durant qualques meses, per encausa dels "Fets d'Octubre". Venguèt puèi fòrça popular en Catalonha.
Temps de l'exili
modificarCinc jorns aprèp que las tropas del general Franco dintrèssen a Barcelona, lo 31 de genièr de 1939, Pompeu Fabra passava la frontièra d'estat entre Espanha e França. Aprèp sa vida venguèt mai malastrosa. A partir d'aquel moment, tot se faguèt insegur, aguèt una vida de peregrinacion, que lo portèt de París a Montpelhièr e puèi a Perpinhan abans de se poder installar definitivament a Prada de Conflent. Durant mai de dos ans, del 14 de setembre de 1945 al 22 de genièr de 1948 foguèt conselhièr de la Generalitat de Catalonha a l'exili. En 1946 presidiguèt los Jòc Florals de Montpelhièr.
Las darrièras annadas de sa vida, malgrat de condicions dificilas, contunhèt de trabalhar a l'elaboracion d'una novèla Gramàtica catalana. Se moriguèt lo 25 de decembre de 1948 a Prada sens aver pogut publicar l'òbra. Aquesta foguèt editada en 1956 per una de las autra figuras de la lenga catalana, lo lingüista Joan Coromines.
Cada an, sa tomba a Cuixà, prèp de Prada, es visitada per de milièrs de catalans encara uèi.
L'influéncia de Fabra sus la normativizacion de l'occitan
modificar
L'òbra de Pompeu Fabra inspirèt tant per son biais d'organizar coma per sas causidas lo trabalh de Loís Alibèrt que considerava lo lingüista catalan coma son mèstre, e mai particularament sa Gramatica occitana segon los parlars lengadocians. Aital Alibèrt reconeguèt clarament son inspiracion venguda del trabalh de Fabra en dire amb una mena d'omenatge dins un article: "Prenèm per basa lo "Diccionari Ortogràfic" de P. Fabra"
Fabra escriguèt d'articles dins la revista Òc ont diguèt son esperança d'una reünificacion occitano-catalana: « Tinc l'esperança que això podreu aconseguir-ho si establiu una ortografia adequada, si feu un bon triatge de formes i de construccions, i si els diferents dialectes, sàviament depurats, es fan manlleus recíprocs... I haureu aconseguit més: el català vindrà a ésser llavors una variant més de la gran llengua occitana retrobada » (Òc, 1936).
Òbras
modificar.JPG)
- Tractat de ortografia catalana (1904)
- Qüestions de gramàtica catalana (1911)
- La coordinació i la subordinació en els documents de la cancilleria catalana durant el segle XIV (1926)
- Diccionari ortogràfic abreujat (1926)
- La conjugació dels verbs en català (1927)
- Diccionari ortogràfic: precedit d'una exposició de l'ortografia catalana (1931)
- El català literari (1932)
