Pena de mòrt en França

La pena de mòrt en France existiguèt de totjorn fins a que foguèt abolida en 1981 pel president de la Republica François Mitterrand, fasent de França un dels darrièrs païses de la Comunautat Europèa a l'abolir. La darnièra persona a aver èsser executada es Hamida Djandoubi, en 1977 (e non Christian Ranucci coma aquò es sovent contat dins la premsa).

Istòria

Epòca gallesa

De condamnats èran menats al luòc del suplici qu'èra al bòrd d'un bauç que n'èran desbuaçats.

Cesar conta que los criminals èran executats pendent de fèstas propitiatòrias qu'èran barrats dins de grandas mariòtas de palha qu'alucavan pel fuòc.

Epòca galloromana e Bas Empèri

Jol Bas Empèri los Romans utilizavan la crucifixion pels raubaires e los vagabonds; los enviavan a vegadas contra de gladiators, veire al fram o lo copant la tèsta.

Regime Ancian

Abans 1791, existissiá en França, seguent los epòcas, fòrça biais d'executar abans l'aplicacion de la pena capitala, segon lo crime e la condicion del condamnat.

Lo drech penal del Regim Ancian conteniá de penas aflictivas destinadas a far sofrir lo copable, e de penas infamantas destinadas a l'umiliar. Las penas avián pas per tòca de punir o d'amendar lo copable, mas d'impressionar los espectators, de servir d'exemple, de dissuadir lo public de cometre de crimes.

L'empresonament figurava pas encara d'entre las penas, e servissiá pas que per s'assegurar la persona accusada en espèra del jutjament, o alara coma pena de substitucion en cas de grácia. Subretot per las femnas qu'èran jamai obligada d'executar una pena de trabalh forçat, e mai rarement executadas en cas de pena de mòrt. Las personas patiguent de deméncia aprèp lor condamnacion e las femnas prensa podavan pas èsser executadas. Las gràcias èran fòrça perque tota persona convencida d'un omicidi èra condamnada per assassinat, e èra par la procedura de demanda en gràcia que s'excusava alara que l'omicidi èra involontar.

La pena capitala podava èsser accompanhada de penas infamantas, subretot l'exposicion de la despolha mortala a la forca. Aquela èra totjorn situada sul naut, per èsser vist del camin màger.

La pena deviá èsser executada dins las 48 oras de recepcion du refús de gràcia e lo luòc del suplici acotumat mai prèp d'aquel se faguèt lo crime (e non a proximitat del tribunal), mai sovent sur la plaça màger de la vila sus un empont qu'èra mastar.

• La pendeson èra mai comuna;
• La decapitacion amb l'espasa (o lo destral) èra un privilègi de la noblesa, per que l'infamia tombe pas sus l'estat public. Mas arribava qu'un criminal de condicion nòble o un prelat foguèt condamnat a èsser desgradat de sa noblesa o dels òrdres ecclesiastics, puèi executat par pendeson. Èra totjorn lo cas pels ministres e los oficièrs del rei copable del malversacion de l'argent public;
• Lo lenhièr pel eretics tornats e los encendiaris;
• La roda pels brigands e pels murtrièrs condamnats amb circonstàncias agravantas, los membres del condamnat èran brisats puèi èra acabat per estrangulacion (la durada abans l'estranglament èra determinada segon la gravetat del crime: aprèp qualques còps per un raube de man armada, aprèp fòrças oras per un assassinat (afar Calàs). Pels crimes mens graus, s'estranglava l'òme abans de l'esclapar;
• L'òli bolhenta: pels falsmenedièrs;
• L'escartairament, amb exposicion dels rèstas a la quatre pòrtas de la ciutat: per nauta traïsion, pels parricidis, en practica, èra utilizat pas que pels regicidis (lo Rei essent paire de la Nacion) ;
• La tèsta rompida, pena militara, que son tanben menaçats los civils qui forçavan los blocús en cas d'épidemia de pèsta.

Adopcion de la guillotina

Execucion de l'anarquista Auguste Vaillant en 1894 per l'atentat contra la Cambra dels deputats.

Lo primièr debat oficial sus la pena de mòrt en França data del 30 de mai de 1791, amb la presentacion d'un projècte de lei per l'abolir. Son raportaire, Louis-Michel Lepeletier de Saint-Fargeau èra sostengut per Maximilien de Robespierre. Pasmens, l'Assemblada nacionala constituenta, promulgèt una lei lo 6 d'octobre de 1791 refusant d'abolir la pena de mòrt. Aquela lei tanben uniformizèt lo biais d'executar, le privilègi d'èsser decapitat qu'èra reservat a la noblesa foguèt democratizat. Segon l'article 3 «Tot condamnat [a mòrt] aurá la tèsta trencada». Aquela frasa celèbra demorará dins l’article 12 du Còde penal francés fins a l'abolicion, en 1981.

L'usatge de la guillotina se generalizèt alara per tota mesa a mòrt de civils. Sols les militars son fusilhats per un peloton d'execucion pels crimes comeses dins l'exercici de lors foncions (coma la desertion, la motineriá...).

Lo 26 d'octobre de 1795, la Convencion nacionala aboliguèt la pena capitala, mas sonque a datar del jorn de la publicacion de la patz generala. Amb l'arribada de Napoleon Bonaparte, la pena de mòrt, que de fach foguèt pas abolida, es restablida lo 12 de febrièr de 1810, dins lo Còde penal de 1810, que prevei 39 cases d'aplicacion que: l'assassinat, le murtre, l'atentat, l'encendi volontari, le falsmonediatge, la traïson, la desercion, eca.

Decret Crémieux

Execucion publica de Pierre Vaillat a Lons-le-Saunier en 1897.

Un decret d'Adolphe Crémieux del 25 de novembre de 1870, reformèt l'usatge de la guillotina supriment l'enart uniformizèt tanben la carga de borèl supriment aqueles de província. Demorèt alara pas qu'un sol « executor en cap » pel territòri nacional, assistat per cinc « ajudas » (sol lo borèl de Corsega demorèt en foncion fins a 1875). L'Argeria, alara francesa, conservèt una equipa d'executors fins a l'independéncia en 1962.

Tentativas d'abolicion asortadas

La Commission du budgèt de la Cambra dels deputats votèt en 1906, la supression dels credits pel foncionament de la guillotina, aquel vòte aguèt per tòca d'encrocar la procedura d'execucion dels condamnats.

A partir de 1906, lo nòu President de la Republica Armand Fallières, qu'èra en favor de l'abolicion de la pena de mòrt, graciava sistematicament totes los condamnats a mòrt. L'an seguent, la gràcia foguèt acordada a Albert Soleilland, murtrièr d'una filhòta (violada e despeçada) foguèt denoncida per une fòrta campanha de presmsa e afortiguèt lo camp contra l'abolicion. En 1908, Aristide Briand, Gardia dels Sagèls del govèrn de Georges Clemenceau, sometèt als deputats un projècte de lei per abolir la pena de mòrt. Malgrat lo sosten de Joan Jaurés qui s'opausèt a Maurice Barrès, aquel projècte foguèt rebutat lo 8 de decembre per 330 vòtes contra 201. Las execucions capitalas tornèron en 1909.

Lo 24 de junh de 1939, lo president del Conselh Édouard Daladier promulguèt un decret-lei abolissent las execucions capitalas publicas, aprèp l'escandal de l'execucion d'Eugène Weidmann, qualques jorn abans. Se debanaran a l'interior de las presons luènh de l'agach de las gents.

Entre 1940 e 1981

Jol Regim de Pétain, Lo cap de l'Estat refusèt la gràcia a une cinquentana de condamnats de drech comun - que cinc femnas - sens plan segur comptar las execucions de resistents.

En 23 ans, 19 criminals de drech comun foguèron guillotinats en França jos la cinquena Republica (1958-1981). Aquò n'inclusís pas las execucions decididas pels tribunals militars.

L'11 de març de 1963, l'execucion del luòctenent colonel Bastien-Thiry, responsable de l'atentat del Petit-Clamart contra le general Charles de Gaulle, èra la darrièra condamné que se fusilhèt.

Aprèp mai de 1968

Procès d’assisas

Le procès èra una etapa cruciala dins l'astra d’un accusat perque ni el ni lo ministèri public podava far apèl de la decision, lo recors en cassacion basat sus la forma èra l'unic recors judiciari. Tres magistrats e nòus jurats èran abilitats a prendre la decision fatala, mas l’avís del president aviá un ròtle preponderant (e mai qu’èra lo sol dels dotze membres de la cort avent la possibilitat d’assistir a l’execucion). Pasmens que teoricament possible, la pena de mòrt èra jamai prononciada sens aver de per abans requirida pel representant del ministèri public. L’avocat general e lo jutge d’instruccion podavan assistir a l’execucion, respectivament coma oficièr del ministèri public e del tribunal del luòc d’execucion.

Segon las estatisticas, de 1968 a 1978, la pena de mòrt foguèt requirida en mejana 15 còps par an e prononciada tres o quatre còs, per fin finala èsser executada un còp cada dos ans.

La decision sus la pena èra presa a la majoritat simple. Pasmens, èra pausada d'en primièr la question de las circonstàncias atenuantas per cada accusat, la responsa « non » exigissiá una majoritat de uèit vòtes al mens. La responsa « òc » a aquela question essent incompatible amb una condamnacion a mòrt.

Recors en cassacion

Lo condamnat a mòrt dispausava de cinc jorn francs per se recorir en cassacion. Segon l'article 604 del còde de procedura penala (abrojat en 2011), la cort deviá estatuar dins un delai de tres meses « a comptar de la recepcion del dossièr ».

Decision del President de la Republica

Segon la lei, l’execucion de la pena de mòrt podava aver luòc pas « que quans la gràcia aviá estat refusada ». De fach, quitament quand l’accusat demandava pas la gràcia, lo President de la Republica examinava l'afar e preniá una decision, mens de sièis meses aprèp lo rejet del recors en cassacion. S’i aguèt pas de recors en cassacion, la gràcia èra examinada sulcòp aprèp la condamnacion.

Lo President èra jamai « sol » per prene la decision quitament s'èra totjorn la seuna conviccion personala qu'aviá lo darrièr mòt. Recebiá de rapòrts de fòrça personas implicadas dins l’afar, e la lei exigissiá que l’integralitat du Conselh superior de la magistratura siá consultat dins totes los casses de pena de mòrt; le conselh d'administracion del ministèri de la justícia donava tanben un avís motivat. Lo President aguèt una entrevista fàcia a fàcia amn los avocats de la defensa.

Pendent lo rejet de la gràcia

L’execucion aviá rarement luòc mai de dos jorns aprèp que lo President aviá decidat de daissar la justícia segur son cors, juste lo temps per que la guillotina siá deplaçada fins la preson (abans l’abolicion, quand s'utilizava pas èra servada a la preson de la Santé à París). L’execucion podava pas se far un dimenge, ni lo 14 de julhèt, ni un jorn de fèsta religiosa. La lei enebissiá estrictament, abans que l’execucion se faguèt o que la gràcia aviá pas estat oficializada, de publicar dins la premsa la decision del President, nimai los avís del CSM. Lo personal penitenciari deviá pas cambiar cap de las abituds per que lo condamnat pòscan pas aver cap indici li permetent de pensar qu'anava èsser executat. Lo condamnat èra informat del rejet de sa gràcia lo meteis jorn (generalament pel director de la preson), al revelh abans d’anar a son execucion (aquela se faguèt totjorn abans l'auçada del solelh).

Lo còs del supliciat èra enseguida rendut a la familha se lo reclamava per que siá inumar dins la mai granda discrecion. Senon l’administracion se ne cargava.

Dempuèi l’abolicion de las execucions publicas aprèp aquela d'Eugène Weidmann en 1939, s'afichava sus la pòrta de la preson pendent 24 oras la copia du procès verbal de l’execucion. Cap d'autre document devián pas èsser publicada per ma premsa.

Contèxte politic

La fòrça rare utilizacion que se fasiá de la guillotina assegurava a cada execucion una bona plaça dins los jornals. Cada execucion, veire cada requisicion de mòrt pausavan lo debat sus la pena de mòrt. En 1969, la majoritat dels Franceses s’afirmavan contra la pena de mòrt, mas la tendéncia capvirèt amb l'aument de la criminalitat e la fòrça mediatizada prsae d'otatge de la preson de Clairvaux. De 39 % en 1969, lo nombre de Franceses favorables a la pena de mòrt aumentèt fins a 56 % en 1976 puèi 63 % en 1981.

França es coneguda per èsser lo darrièr país d’Euròpa occidentala e de la Comunautat Europèa a aver abolit la pena de mòrt e a aver procedat a una execucion. Aquò s’explica pas per una mena d’« excepcion francesa » mas pel fach que, de la Guèrra d'Argeria a 1981, l’Assemblada Nacionala e la presidéncia foguèron ocupadas de contunh per la drecha o lo centre drech. L'esquèrra leu inscriguèt l’abolicion de la pena de mòrt dins sos programas electorals, cadun saviá que l’alternança menariá a la fin de la guillotina.

Los dirigents de drecha semblavan partajats mas majoritàriament per la pena de mòrt e gaireben totes d’avís que, del moment existissiá, deviá èsser aplicada. Pau de temps abans son eleccion, Valèri Giscard d'Estanh qu'èra conegut per son « aversion » al respècte de la pena de mòrt declarèt: «Al subjèctre de la pena de mòrt, desiri que la comunautat nacionala francesa e son legislator se saisisson lo moment vengut d'aqel problèma. Naturalament, sens dopte convenpas de lo far a un moment o la situacion de violéncia e subreot de violéncias inadmissibles faguèt la societat francesa extraordinàriament sensibilizada a aquel problèma. [...] Un còp qu'aquela èrsa de criminalitat aurá reculat, vendrá possible (e diriái necessari) que la collectivitat nacionala se pausa la question de la pena de mòrt sus que per çò que me concerna donarai ma reponsa». Robert Badinter critiquèt mai tard aquela presa de posicion : «Valèri Giscard d'Estanh disiá que lo jorn que los Franceses aurián mai paur per lor securitat, abolirem la pena de mòrt. L'aurèm encara uèi, la pena de mòrt ». Dins los ans 1974-1977, los ministres de la justícia e de l’interior, (Jean Lecanuet e Michel Poniatowski) se faguèron de lor costat los pòrtavotz de l'opinion publica en favor de la pena de mòrt, subretot pendent l’afar Patrick Henry. Al vòte final sus l’abolicion de la pena de mòrt, 37 deputats de drecha o de centre drecha votèron per l’abolicion de la pena de mòrt, que Jaume Chirac. Mai d'una centena aviá votat contra.

Los dos darrièrs Presidents a aver aplicat la pena de mòrt - Valèri Giscard d'Estanh e Jòrdi Pompidor - avián ambedos exprimat un rejet d'aquela abnas lors primièras execucions respectivas, que foguèron per aquò consideradas pels comentators coma de surprisas. Jòrdi Pompidor aviá declarat: «per temperament soi pas sanguinari, alara me vei gaire partisan de la guillotina». Pauc abans son eleccion Valèri Giscard d'Estanh aviá fach part de son « aversion prigonda per la pena de mòrt. Sufís d'entendre los tèrmes "pena de mòrt" per comprene l'orror de la causa.». Lo general de Gaulle foguèt doncas, de fach, lo darrièr President a aver aplicat la pena de mòrt i cresent vertadièrament, «Foguèri condamnat per contumàcia [a la pena capitala pel regim de Pétain] e sois partisan de la pena de mòrt, pels cases excepcionals» çò disiá.

Abolition législative

Istoric de las proposicions d'abolicion de la pena de mòrt en França entre 1791 e 1981

• 30 de mai - 17 de junh de 1791. Lo raportaire, Le Pelletier de Saint-Fargeau, sostengut per Robespierre, denoncièt son ineficacitat e prepausèt de penas de substitucion. La pena es mantenguda mas obtenguèron la supression del recors de per abans a la tortura.
• 3 de genièr de 1793 Debats sus de projèctes de lei Mocion de Condorcet prepausant l'abolicion per totes los delits privats. Abolicion acceptada, mas condicionada pel retorn de la patz generala. La patz se faguèt pas, l'abolicion s'apliquèt pas.
• 17 d'agost de 1830 Cambra dels Deputats Proposicion de lei De Tracy tendent a l'abolicion de la pena de mòrt Vòte d'un projècte d'adressa al Rei demandant l'abolicion (8 d'octobre de 1830)
• 25 de setembre de 1830 Cambra dels Deputats Lafayette pausèt une peticion abolicionista dels abitants de París Sens resultat
• 7 d'octobre de 1830 Cambra dels Deputats Depaus de mai d'una peticions abolitionistas. Sens resultat
• 11 de genièr de 1831 Discussion d'un projècte de lei relatiu a la Corts d'Assisas Amendament Gaujal per tòca d'obtenir que la pena capitala siá prononciada a l'unanimitat de la jurada. Rejet
• 24 de novembre de 1831 Cambra dels Deputats. Discussion del projète de lei tendent a mermar de rigors du còde penal. Amendament abolicionistz de Thouvenel Parant demanda son manten dins una societat encara imparfecta Rejet
• 25 de març de 1835 Cambra dels Deputats Discussion del projècte sus la responsabilitat dels Ministres Amendament abolicionista de Chapuys de Montlaville. Rejet
• 17 de març de 1838 Cambra dels Deputats Discussion de peticions abolicionistas Lamartine declara que la pena de mòrt venguèt inutila e noisible dins una societat evoluada Sens resultat
• 26 - 29 de febrièr de 1848 Govèrn provisori Decret del Govèrn provisori Abolicion de la pena de mòrt en matèria politica
• 18 de setembre de 1848 Assemblada Constituenta Article 5 confirmant l'abolicion de la pena de mòrt en matèria politica Abolicion de la pena capitala en matèria politica Discussion del projècte de Constitucion Presentacion d'amendaments tendent a una abolicion generale Rejet
• 18 de setembre de 1848 Assemblada Constituenta Proposicion de lei Durrieu. Necessitat d'une declaracion de la jurada a l'unanimitat per far prononciar la pena de mòrt
• 20 de setembre de 1848 Assemblada Constituenta Proposicion de lei Rabuan. Per èsser aplicada, la condamnacion a la pena de mòrt deu èsser confirmada per une segonda Cort d'Assisas)
• 19 de novembre de 1849 Assemblada Legislativa Proposicion de lei abolicionista Savatier-Laroche Rejet (8 de decembre de 1849)
• 21 de febrièr de 1851 Assemblada Legislativa Proposicion de lei abolicionista Schoelcher, donant luòc a un rapòrt defavorable de Me Andreu de Kerdel. 13 de març de 1851 Rejet
• 15 de junh de 1853 Assemblada Legislativa Vòte d'una lei confirmant l'abolicion en matèria politica Manten de l'abolicion en matèria politica
• 28 d'abril de 1854 Còs legislatiu Peticions abolicionistas Rejet
• 15 de genièr de 1864 Còs legislatiu Peticions abolicionistas Rejet
• 23 de mai de 1864 Còs legislatiu Peticions abolicionistas Rejet
• 24 de decembre de 1867 Senat Depaus d'una peticion abolicionista Rejet
• 24 de genièr de 1870 Còs legislatiu Depaus per Jules Simon d'una proposicion de lei abolicionista; renvei als burèls, adoptat
• 2 de junh de 1870 Còs legislatiu Rapòrt Alyès tendent al rejet de la proposicion
• 3 de genièr de 1872 Assemblada nacionala Proposicion de lei abolidionista Schoelcher e Louis Blanc (n° 767)
• 19 de febrièr de 1872 Rapòrt de Boyer (n° 907) ostil a l'abolicion
• 21 de març de 1873 Ajornament de la discussion
• 30 de mai de 1873 Retrach de la proposicion Pas de vòte
• 13 de decembre de 1873 Proposicion de lei Schoelcher tornèt la precedenta (n° 2101) Pas de presentacion de rapòrt
• 24 de novembre de 1876 Cambra dels Deputats Proposicion de lei Louis Blanc abolidionnista (n°565)
• 12 de mai de 1877 Rapòrt Brice ostil a l'abolicion (n°932)
• 13 de mai de 1878 Cambra dels Deputats Proposicion de lei Louis Blanc abolicionista (n° 656) Pas de rapòrt
• 31 de mai de 1886 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolidionista Frébault (n° 767)
• 13 de julhet de 1886 Cambra dels Deputats Rapòrt somari Beauquier favorable a sa presa en consideracion (n°1079)
• 28 de mai de 1887 Cambra des Deputats Rejet de la presa en consideradion
• 23 de febrièr de 1888 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Frébault (n° 2453)
• 18 de febrièr de 1889 Rapòrt somari Achard (n° 3536) La Cambre statuèt pas
• 8 de julhèt de 1898 Cambra dels Deputats Proposidion de lei abolicionista Dejeante (n° 207) La Cambra decida la presa en consideracion
• 8 de novembre de 1898 Rapòrt somari Poulain favorable a sa presa en consideracion
• 9 de genièr de 1900 Senat Proposicion de lei abolicionista Barodet (n° 2) Pas de rapòrt
• 2 de decembre de 1902 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Brunet (n° 549)
• 5 de julhet de 1906 Senat Proposidion de lei abolicionista Flaissières (n° 332)
• 15 de novembre de 1906 Rapòrt somari de M. Bonnefille (n° 400)
• 10 de julhèt de 1906 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Joseph Reinach e Dejeante (n° 240)
• 13 de julhet de 1906 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Paul Meunier (n° 320)
• 5 de novembre de 1906 Cambra dels Deputats Projècte de lei per l'abolicion de la pena capitala e son remplaçament per une pena d'internament perpetual (n° 388)(participacion al debat de Jaurés e Deschanel favorables a l'abolicion, e de Barrès, ostil) Rejet
• 29 de novembre de 1907 Cambra dels Deputats Proposicion de lei Ajam pel manten de la pena de mòrt, mas possibilitat per la jurada de li substituir dins totes los cases una pena de preson a perpetuitat (n° 1345) Pas de rapòrt
• 1^èr de julhet de 1910 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Dejeante (n° 234) Pas de rapòrt
• 2 de decembre de 1921 Cambra dels Deputats Proposicion de lei Ajam Pas de rapòrt
• 3 de novembre de 1927 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista Renaudel (n°4914) Pas de rapòrt
• 3 de novembre de 1927 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicionista René Richard (n° 4917) Pas de rapòrt
• 8 de novembre de 1927 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicioniste Durafour (n° 4995)
• 23 de febrier de 1928 Cambra dels Deputats Rapòrt Lefas (n° 5637) favorable a l'abolicion al tèrme d'un periòde d'aplicacion conjunta de la pena de mòrt e d'una pena de preson individuala a perpetuitat Pas de vòte
• 30 de junh de 1932 Cambra dels Deputats Proposicion de lei abolicioniste Richard (n° 301)
• 26 de genièr 1936 Cambra dels Deputats Rapòrt Lefas non publicat (n° 332)
• 17 de junh de 1938 Cambra dels Deputats Projècte de lei portant reforma del còde penal (n° 4287) Article tendant al manten de la pena de mòrt (n° 4287) Pas de rapòrt
• 6 de junh de 1947 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Paul Boulet e Gau (n° 1617) Pas de rapòrt
• 9 de julhet de 1949 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Paul Boulet e Gau (n° 7832) Pas de rapòrt
• 26 de junh de 1952 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Gau e Francine Lefebvre (n° 3843) Pas de rapòrt
• 7 de julhèt de 1953 Assemblada Nacionala Proposicion de lei Jules Moch: abolicion pels crimes comes en temps de patz (n° 6464) Pas de rapòrt
• 20 de març de 1956 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Francine Lefebvre e Marie-Madeleine Dienesch (n° 1302) proposicion retirada lo 29 de novembre de 1957
• 31 de genièr de 1958 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Pascal Arrighi (n° 6459) Pas de rapòrt
• 20 de març de 1958 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Francine Lefebvre e Marie-Madeleine Dienesch (n° 6959) Pas de rapòrt
• 8 de junh de 1960 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicioniste LECOCQ (n° 669) Pas de rapòrt
• 27 de julhet de 1962 Proposicion de lei abolicionista Claudius PETIT (n° 1890) Pas de rapòrt
• 13 de febrièr de 1963 Proposicion de lei abolicionista LECOCQ (n° 152) Proposicion retirada lo 20 de febrièr de 1963
• 21 de febrièr de 1963 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista COLLETTE (n° 200) Proposicion retirada lo 21 d'abril de 1966
• 9 de febrièr de 1965 Assemblada Nacionala Proposicion de lei, abolicionista CHARPENTIER (n° 1324) Proposicion retirada lo 2 d'abril de 1966
• 13 d'abril de 1966 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionnista LECOCQ-COLLETTE (n° 1758) Pas de rapòrt
• 18 de mai de 1967 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Claudius PETIT (n° 191) Pas de rapòrt
• 19 de julhèt de 1968 Assemblada Nacionala Proposicion de lei abolicionista Claudius PETIT (n° 130) Pas de rapòrt
• 5 de novembre de 1969 Assemblada Nacionala (Ministèri de la Justícia) Intervencion favorable a l'abolicion de Jacques CRESSARD Sens resultat
• 5 de novembre de 1971 Assemblada Nacionala (Ministèri de la Justícia) Intervencion favorable a l'abolicion de Georges BUSTIN. Intervencion de Jacques DOUZANS pel manten amb procedura accelerada atal que per una aplicacion mai aviada de la pena capitala per qualques crimes. Intervencion d'ICART favorable al manten
• 16 d'avril de 1975 Assemblada Nacionala Questions al Govèrn Rapèl pel Gardia dels Sagèls Jean LECANUET, del renforçament de las penas aplicables a las presas d'ostatge.
• 5 de decembre de 1977 Senat Projècte de lei de finanças per 1979. Examèn dels credits de la Justícia Intervencion de Louis VIRAPOULLE per la pena de mòrt.
• 24 d'octobre de 1978 Senat Projècte de lei de finanças pour 1979. Examen dels credits de la Justícia Presentacion de dos amendaments abolicionistas. Amendament n°1 de Pierre BAS. Amendament n°233 du grop socialista e aparentat Rejet (Aprèp un vòte : contra l'adopcion dels amendaments 272 per 210)
• 7 de decembre de 1978 Francis PALMERO favorable al manten, suggeriguèt la suppression de la guillotina e lo recors a de mejans medicals. Prepausa, per amendament lo drech d'utilizar los còs dels supliciats a de fins scientifids Rejet de l'amendament
• 5^a legislatura Assemblada nacionala Fòrça proposicions de lei per l'abolicion :

- Geoges Bustin e los membres del grop comunista (n° 417) - Claudius Petit et al (n° 486) - François Mitterrand e los membres del grop socialista e des radicals d'esquèrra e aparentats (n° 593) - Georges Marchais e los membres del grop comunista - Proposicion de lei constitucionala (n° 2128) Lo Govèrn refusa de pausar un projècte de lei d'abolicion o d'acceptar l'inscripcion a l'òrdre del jorn del Parlament de las proposicions de lei (d'origina parlamentària) 6^a legislatura Assemblada nacionala Proposicions de leis per l'abolicion: - Pierre Bas, et al (n° 215) - Hélène Constans e los membres del grop comunista (n° 368) - François Mitterrand e los membres del grop socialista (n° 498) Adopcion per la Comission de las Leis d'un rapòrt tendent a l'abolicion. Lo Govèrn e son Gardia dels Sagèls, M. Peyrefitte refusèron encara l'inscripcion d'aquel rapòrt a l'òrdre del jorn de l'Assemblada Nacionala

• 2 de mai de 1980 Assemblada nacionala. Depaus del projècte de lei melhoran la securitat e aparant la libertat de las personas. (Suppression de qualques cases de penas de mòrt, qu'èran dempuèi de temps caducs per l'usatge) Los debats sul projècte mena la discussion cap a d'amendaments tendent à l'abolicion de la pena de mòrt (sesilhas dels 12 e 21 de junh) Rejet dels amendaments
• 5 de novembre de 1980 Assemblada nacionala. Projècte de lei de finanças per 1981 Amendament tendent a la suppression dels credits per cobrir las còstes de las execucions capitalas Rejet
• Setembre de 1981 Depaus pel ministre de la Justícia Robert Badinter, del projècte de lei tendent a l'abolicion de la pena de mòrt Discussion d'aquel tèxte los 17-18 de setembre de 1981 a l'Assemblada Nacionala e los 28-30 setembre 1981 al Senat. Lo projècte de lei es adoptada en primièra lectura per l'Assemblada nacionala e lo Senat.
• La lei n° 81-908 del 9 d'octobre de 1981 portant abolicion de la pena de mòrt es promulgat lo 10 d'octobre de 1981.

 

Lo 16 de març de 1981, en plena campanha electorala per las eleccions presidencialas, François Mitterrand declarèt clarament qu'es contra la pena de mòrt. Foguèt elegit President de la Republica lo 10 de mai.

• Lo 25 de mai, François Mitterrand gracièt Philippe Maurice, foguèt lo darrièr condamnat a mòrt graciat.
• Lo 26 d'agost, lo Conselh dels ministres aprovèt lo projècte de lei abolissent la pena de mòrt.
• Lo 17 de setembre, Robert Badinter presentèt lo projècte de lei a l'Assemblada nacionala. Foguèt votat lo 18 de setembre per 369 vòtes per, 113 contra (487 votants, 482 sufratges exprimits).
• Lo 30 de setembre, fòrça amendaments del Senat son rejetats. Aprèp l'Assemblada nacionala, la lei es oficialament adoptada pels senators par 161 vòtes per, 126 contra (288 votants, 287 sufragis exprimits).
• Lo 9 d'octobre, la lei es promulgada. La França es l'un dels darrièr país d'Euròpe occidentala (amb la Soïssa (Còde penal militar), la Belgica e lo Reialme Unit que l'aboliguèron totalament, respectivament en 1991, 1996 e en 1998).
• De 1984 a 1995, 27 proposicions de lei visant a retablir la pena de mòrt foguèron depausat al Parlament.

Interdiccion supralegislativa

Actualament, pasmens se qualques responsables politics franceses se declaran en favor de la pena de mòrt (coma Marine Le Pen o Charles Pasqua), son restabliment seriá pas possible sens denonciar mai d'un tractat internacionals.

Lo 20 de decembre de 1985, França ratifiquèt lo protocòl adicional n°6 a la Convencion europèa dels dreches de l'òme, França pòt alara pas mai restablir la pena de mòrt, levat en temps de guèrra o, dins une autre optica, en denonciant l'ensems de la Convencion seguent les contrenchas de l'article 58 de la quita convencion. Lo 3 de mai de 2002, França signèt, amb 30 autres païses, lo Protocòl n°13 a la Convencion europèa dels dreches de l'òme. Aquel tèxte enebit la pena de mòrt en totas circonstàncias, quitament en temps de guèrra. Dintrèt en vigor lo 1^èr de julhet de 2003, aprèp lo depaus de 10 ratificacions.

En 2004, une proposicion de lei foguèt depausada per Richard Dell'Agnola debans l'Assemblada Nacionala, lo 8 d'abril de 2004, tendent a restablir la pena de mòrt pels autors d'actes terroristas. L'òrdre del jorn de las assembladas essent fixada pel Govèrn e qu'aquel èra « pròche » de Jaume Chirac, abolicionista (veire son vòte pendent l'abolicion de 1981), la discussion en sesilha publica de la proposicion de lei jamai se faguèt.

Lo 13 d'octobre de 2005, le Conselh constitucional estimèt que lo segond protocòl facultatiu del pacte internacional relatiu als dreches civils e politics podava pas èsser ratificat sens una revision de per abans de la Constitucion. Aquel tractat que prevei l’abolicion de la pena capitala en totas circonstàncias, fa pasmens une resèrva sus l'aplicacion de la pena de mòrt en temps de guèrra article 2-1: «Será admes cap de resèrva al present Protocòl, fòra de la resèrva formulada pendent la ratificacion o de l'adesion e prevesent l'aplicacion de la pena de mòrt en temps de guèrra a la seguida d'una condamnacion per un crime de caractèr militar, d'una gravetat extrèma, comes en temps de guèrra». Les Estats signataris avent cap procedura de denonciacion del pacte, aquela abolicion dona doncas un caractèr definitiu, que segon lo Conselh constitucional pòrta atencha al libre exercici de la sobeiranetat nacionala. Lo 3 de genièr de 2006, Jaume Chirac doncas anoncièt una revision de la Constitucion visant a inscriure l'abolicion de la pena de mòrt dins un novèl article 66-1. Aquel disposerá simplament que « cap pòt pas èsser condamnat a la pena de mòrt ». Un an mai tard, 30 de genièr de 2007, aquela modificacion foguèt votada per l'Assemblada nacionala. L'occasion de constatar lo gra actual de l'abolicion: lo vòte se faguèt a man levada, sola una quinzena de deputats de l'UMP menats per Jacques Myard votèron pas le tèxte, lo jutjant «inutil perque degun pensa, dins la conjonctura actuala, a restablir la pena de mòrt». Lo 9 de febrièr de 2007, lo Senat votèt a son torn la lei. Demorava pas mai qu'un vòte de las doas cambras reunïdas en Congrès a Versalhas, aquò se faguèt lo 19 de febrièr de 2007 pauc abans l'eleccion presidenciala.

Lo 1^èr d'agost de 2007, França ratifiquèt definitivament lo Protocòl 13 de la Convencion europèa dels dreches de l'òme interdisent la pena de mòrt en totas circonstàncias, quitament en temps de guèrra, tèxte que foguèt signat en 2002.

Opinion en França

Pendent lo sègle XX, l'opinion dels Franceses sus la pena de mòrt evoluèt fòrça. De sondatges montrèron de grandas diferéncias segon l'epòca. En 1908, lo Petit Parisien publiquèt un sondatge que 77 % dels interrogats se declarèron en favor de la pena de mòrt. En 1968, un sondatge IFOP montrèt que 50 % dels Franceses èran contra la pena de mòrt e 39 % en favor. En 1972, dins un autre sondatge IFOP, solament 27 % dels èran contra la pena de mòrt e 63 % en favor. E, un sondatge del Figaro publiquèt l'endeman del vòte de la lei d'abolicion del 9 d'octobre de 1981 indicava que 63 % dels Franceses èran per lo manten de la pena de mòrt. Segon un sondatge de l'institut IFOP en 1998, 44 % dels Franceses favorables a la pena de mòrt contra 54 % opausats.

Segon un sondatge realizat en setembre de 2006 per TNS Sofres, 42 % dels Franceses son favorables al restabliment de la pena de mòrt. Aquel chifra capitèt fins a 80 % pels simpatisants del Front Nacional, 60 % a l'UMP, 30 % al Partit Socialista e 29 % al Partit Comunista Francés.

Sonque tres meses aprèp aquel sondatge que se faguèt a l'occasion de l'aniversari des vint e cinc ans de l'abolicion de la pena de mòrt, 58 % des Franceses se disián favorables a l'execucion de Saddam Hussein. Coma tot sondatge sus un subjècte de societat tanben sensible, l'opinion publica (e dins lo cas l'opinion francesa) es pron ambiadissa en foncion de l'actualitat. Los diferents sondatges realizats al cors de l'Istòria montrèron qu'a l'ocasion dels crimes odioses (subretot quand tòcan los enfants), l'opinion pòt leu tornar a une majoritat pel restabliment de la pena capitala.

En 2002, pauc abans l'eleccion presidenciala, un sondatge « confidencial » aviá indicat que 62 % dels Franceses aprovavan « lo principi » de la pena de mòrt « pels crimes mai greus ». Aquò s'inscrich dins un contèxte dificil de faches divèrses que contribuiguèt a l'arribada de Jean-Marie Le Pen al segond torn (lo chaple de Nanterre, l'afar Paul Voise...). Lo Front National demòra encara lo sol partit major en França a prepausar lo restabliment de la pena de mòrt dins son programa, que s'efectuariá amb un referendum.

Segon un estudi IFOP de 2011, 63 % des Franceses serián favorables per qu'aquela question de la pena de mòrt - entre autras - siá l'objècte d'un referendum.

Bibliografia (fr)

• Pierre Clavilier, La course contre la honte, Éditions Tribord, 2006
• Corpus, revista de filosofia, n° 62, 2012/2, La peine de mort, jos la dir. de Luigi Delia et Fabrice Hoarau ISSN 0296-8916
• Fernand Meyssonnier, Paroles de bourreau. Témoignage unique d'un exécuteur des arrêts criminels. Recueilli et présenté par Jean-Michel Bessette, Ed. Imago, 2004 (Fernand Meyssonnier, jos la dir. de son paire Maurice Meyssonnier, que foguèt executor de las nautas òbras en Argeria de 1957 a 1961 qu'executèt Fernand Iveton)
• Victor Hugo, Le Dernier Jour d'un condamné
• Robert Badinter, L'Exécution, L'Abolition, Contre la peine de mort
• Julie Le Quang Sang, « L'abrogation de la peine de mort en France : une étude de sociologie législative (1976-1981) », Déviance et Société, 2000, n°3, p. 275-296.
• Jean-Yves Le Naour, Histoire de l'abolition de la peine de mort, Perrin, 2011
• Jean-Yves Le Naour, Le dernier guillotiné, First, 2011

Annèxes

Articles connèxes

• Pena de mòrt

Ligams extèrnes

• (fr) Exposicion d'imatges: La pena de mòrt en França de la Revolucion a l'abolicion
• (fr) L'abolicion de la pena de mòrt fa 25 ans Ina Archius TV
• (fr) Istòria de la guillotina e dels guillotinaires
• (fr) L'abolicion de la pena de mòrt en França, sul site de La Documentation française