Pascas

Pascas (var. Paschas, Pasques) es la fèsta màger del cristianisme. Remembra la resurreccion de Jèsus Crist, que lo Nòu Testament situa l'endeman de la passion, es a dire « lo tresen jorn ». La solemnitat comença lo dimenge de Pascas, que pels catolics marca la fin del june de la quaresma, e dura uèit jorns (setmana de Pascas. Las Pascas se diferéncia de la Pasca josieva (Pessà) que remembra la sortida del pòble josieu d'Egipte. La fèsta crestiana es multipla que remembra la Cena institussient l'eucaristia, la Passion del Crist e sa Resurreccion.

La data de Pasca se calcula a partir del primièr dimenge après la primièra luna plena que seguís lo 21 de març, se la luna plena arriba lo vespre del 21, e al mai tard lo 25 d'abril. Cal precisar que s'agís pas de la luna observada, mas d'una luna dicha ecclesiastica, biais de calcul tradicional aprochat. Las Glèisas occidentalas, avent adopaté a l'encòp la reforma gregoriana del calendièr e una correccion concomitanta pel cicle lunar, i a sovent un jorn de celebracion diferent daquel de las Glèisas ortodòxas (lo decalatge podent èsser de 0, 1, 4, o 5 setmanas, segon los ans).

Etimologia

Los mots « Pasca » o « Pascas » venon du latin pascha empruntat al grèc πάσχα, del meteis, mejans l'aramèu pasḥa, eissit de l'ebrieu biblic pesaḥ, derivat del vèrbe pasaḣ que significa « passar al dessús » que, segon la bíbla, los josiues avián recebut l'òrdre de sacrificar un anhèl sens pas cap de deca e de n'espandre la sang suls montants de las pòrtas que las poténcias que vendriá destruire los primièrs nascuts egipcians a la desena plaga, passant al dessús d'aquelas pòrtas sens s'arrestar. Cada an los josiues remembran aquel eveniment pendent la fèsta de Pessà. La Passion del Crist s'essent debanada, segon los evangèlis, pendent sas celebracions, lo cristianisme reciclèt aquela fèsta e sa simbolica, lo Crist venent l'anhèl immolat per salvar l'umanitat dels sieus pecats.

Data de Pasca

Lo jorn de Pascas es un dimenge situat a de datas variablas du calendièr gregorian compresas entre lo 22 de març e lo 25 d'abril. De datas de jorns feriats e de fèstas dependent d'aquel jorn de Pascas, coma lo diluns de Pasca, l'Ascension, la Pentacosta, lo diluns de Pentecosta.

Per exemple, las datas contemporanèas de Pasca son los dimenges:

• 5 d'abril de 2015
  
• 27 de març de 2016
  
• 16 d'abril de 2017
  

Istòria

Pascas es la primièra fèsta celebrada dins lis calendièrs liturgics crestians; es atestada dempuèi lo sègle II. Remembra la darrièra Cena, la Passion e la Resurreccion del Christ, eveniments que los evangèlis sinoptics contan lo debanament pendent las fèstas de la Pasca josieva a Jerusalèm, un divendre 15 Nissan del calendièr josieu, alors que l'évangile attribué à Jean situe la crucifixion de Jésus un vendredi 14 nissan. La fèsta de Pascas èra celebrada de biais diferent per las glèisas crestianas primitivas. Unas de las primièras Glèisas contunhan de celebrar la Cana lo jorn de la Pasca josieva, subretot las Glèisas siriacas ligadas a tradicion joanica qu'identifiquèt lo sacrifici del Crist a l'ofrenda pascala. D'autras, coma la Glèisa de Roma, festan Pascas lo dimenge seguent la Pasca josieva, insistissent atal sus la Resurreccion l'endeman del Shabbat. En 387, Epifan de Salamina testimònia de «l'existéncia de dos grops que festejan Pascas a data fixa: d'un costat aqueles que seguisson los « mites josieus », de l'autre un grop que fixat en Cappadòcia, celebrant Pascas l'8 de las calendas d'abril (25 de març).» Presisa qu'aquelas gents pretendavan aver trobat la data exacta de la crucifixion de Jèsus dins de fonts crestianas. Pasmens, Epifan admet pas aquela data e indica que d'autres versions donan lo 15 de las calendas d'abril (18 de març) o lo 10 d'aquelas calendas (23 de març). Apond que segon sos calculs, s'agís de 13 de las calendas d'abril (20 de març).

Lo calendièr ebrieu essent lunisolar, totes los meses començon a la novèla luna; lo 14 del mes de Nissan correspond donc mai sovent a la Lune plana gaireben (es a dire lo quatorzen après la novèla luna visibla dempuèi Jerusalèm mai pròche de l'equinòxe). L'an del calendièr josieu compta 12 o 13 meses lunars; per que Nissan demore lo primièr mes de prima, l'intercalacion d'un mes complementari essent decidida pel Sanedrin quand èra necessari per respectar lo ritme de las sasons. Après lo 1èr Concili de Nicèa en 325, foguèt decidit que lo calcul de la data de Pascas se fariá segon una règla fixa. Atal, « Pascas es lo dimenge que seguís lo 14ⁿ jorn de la Luna qu'atenh aquel edat lo 21 de març just après », donc lo dimenge après la primièra luna plena venent pendent o après l'equinòxe de prima. Un problèma, apareguèt mai tard, es la diferéncia de practicas entre las Glèisas occidentalas e ortodòxes. Las primièras adoptan en 1582 lo calendièr gregorian per calcular la data de Pascas, alara que los autres contunhan a utilizar lo calendièr julian original. Lo Conselh ecumenic de las Glèisas prepausa una reforma del biais de determinar de la data de Pascas pendent una cima a Alèp (Siria), en 1997. Aquela reforma auriá permés d'acabar amb las diferéncias de datas entre Glèisas occidentalas e orientalas; deuriàn intrar en aplicacion en 2001, mas faguèt fracas.

Lo calcul de la data de Pasca es pro complèxe; es conegut jol nom de comput. Existís des taulas tradicionalas, e tanben d'algoritmes mai matematics per la trobar. Lo primièr metòde desvelopat per Carl Friedrich Gauss presentava de decas: en 1954 (la formula donava le 25 d'abril al luòc de 18 d'abril) e en 1981 (lo 26 d'abril al luòc del 19 d'abril)

De grops religioses causisson de practicar aquela ceremonia en concordança amb la Pasca josieva, es a dire lo jorn de la Pasca quartodecimana per la Glèisa de Dieu (Seten Jorn) e de Batistas del Seten Jorn, o lo jorn del Memorial pels Tesmònis de Jehovà.

Jorns feriats

La resurreccion del Crist, Santa Barba, Santa Caterina, triptic de Lucas Cranach lo vielh.

Lo dimenge de Pascas, coma totes los dimenges, es jorn feriat dins los païses de tradition crestiana. Lo diluns Pascas es tanben feriat dins unes païses, coma França mas pas aux Estat Units, en Equator, dins de comunautats autonònas d'Espanha, al Mexic e en Argentina, ni al Portugal ont lo diluns es trabalhat al mens dins unas regions.

Lo devendre sant es tanben feriat dins fòrça païses: Brasil, Equator, Mexic, Argentina, Alemanha, Norvègia, Reialme Unit, de cantons de Soïssa, Canadà, unes estats dels EUA, de regions d'Espanha, etc. Dins los departaments franceses de l'Alsàcia, de Guadelope, de Guaiana, de Martinica, de Polyinesia francesa, de la Mosèla, lo divendre sant, que precedís lo dimenge de Pascas, es tanben feriat.

Celebracions religiosas

Glèisa catolica

Imatge de la Resurreccion del Crist per Dieric Bouts.

Pascas (o lo dimenge de Pascas) es la solennitat mai importanta (just debant Nadal) de la Glèisa Catolica, es a dire qu’es obligatòir de caumar e d'assistir a la messa. Es la primièra de las cinc fèstes cardinalas de l'annada liturgica catolica.

La liturgia specifica de Pascas comença per la vigília pascala, celebracion tanben respectada per unes anglicans e luterians. Sovent, la vigília pascala es l'escasença, pels cresents, de recebre le sacrament del baptisme o de la confirmacion. La nuèch del matin del dimenge de Pascas se fan donc l'alucatge del fuòc novèl del ciri pascal, la benediccion dels fons baptismals, la lectura de las profecias e lo cants de las litanias. Normalament, Pascas es lo jorn de l'an que causisson los fidèls que van a la messa pas qu'un còp par an per comuniar (d'ont l'expression « far sas Pascas »), çò qu'impausa d'anar se confessar de per abans. En efièch, dempuèi lo Dijòus sant, se faguèt pas d'Eucaristia, pas que de celebracions liturgicas coam la « Messa des presanctifiicats » del Divendre Sant. Simbolicament, pels catholics, la velhada pascala e son ciri traduson la Resurreccion del Crist, lo renovelament solemne de l'engatjament de lor baptisma par l'ensemble dels crestians.

Atal, lo Quaresma s'acaba e l'accent se plaça sus l'innocéncia tornada e sus la valor de l'iniciacion crestiana. Quand lo jorn es sortit, seguís l'ofici seguent: la messa de la Resurreccion. Lo Crist, tanben nomenat lo Redemptor, venquèt pels mortals lo pecat, lo demòni e la quitament mòrt. Jèsus Crist dons se faguèt l'anhèl de Dieu, l'Agnus Dei, sacrificat a la crucifixion, e que lèva los pecats del mond par sa mòrt e sa resurreccion. Aquela messa de Pascas a donc una simbolica qu'exprimís atal l'apèx de tota l'annada liturgica dels catolics, que lor remembre lors devers de crestians mercé al renovèl esperital. Pascas es tanben una de las raras escasença pel Papa de prononciar la celèbra benediccion urbi et orbi. Fin finala, aquel dimenge ven acabar lo triduum e la Setmana santa.

En França e  Itàlai, las campanas son gardadas silenciosas lo Dijòus sant per eviter que sonan pendent los dos jorns venents. Pendent quaresme, se canta pas lo Glòri a Dieu, en signe de peniténcia. Alara, quand arriba la vigília pascala, se fa sonar las campanas per manifestar la jòia de sortir de la peniténcia pendent que se lo canta.

A las Filipinas, lo matin de Pascas (Pasko ng Muling Pagkabuhay o las Pascas de la Resurreccion), la celebracion es marcada per d'actes de jòia. A l'alba, Salubong, lo primièr d'entre eles, fa metre ensemble de grandas estatuas de Jèsus e Maria illustrant la primièra reünion de Jèsus e de sa maire Maria près la Resurreccion. Pauc de temps après, la messa de Pascas comença dons l'alegria.

Al Tiròl, l'efigia del Crist ressuscitat aparéis per un procediment teatral al centre dels decòr barròc dels Ostergräber.

Glèisas ortodòxas e orientalas

Procession de Pascas dins lo nòrd de Russia (1887), Illarion Prianichnikov.

La fèsta de Pascas se celèbra amb fòrça solemnitat pels crestians ortodòxes. Aquela fèste a pas de data fixa, se celèbra après la Pasca josièva e dins la primièra setmanas après la Luna plena. Pasmens se de glèisas ortodòxas divergisson segon lo calendièr de referéncia (gregorian o julian), la data de Pascas es comuna a totas las glèisas ortodòxas (levat la Glèisa autonòma de Finlàndia) qu'es pertot fixada a partir del calendièr julian, quin que siá lo calendièr liturgic seguit.

Dins lo calendièr gregorian, aquò significa que se festeja entre lo 4 d'abril e l'8 de mai pel mai tard.

Dins de païses de tradicion ortodòxa, las campanas demoradas silenciosas son remplaçadas per la simandra.

A l'anóncia de la Resurreccion, los fidèls cantan en còr las paraulas seguenta: « Crist es ressuscitat dels mòrts. Per sa mòrt, venquèt la mòrt. E als mòrts donèt la vida. » La "lutz santa" se propaga dins l'assemblada dels fidèls.

Glèisas evangelicas

La fèsta de Pascas es la celebracion mai importanta pels crestians evangelics. Es un recòrd de la gràcia de Dieu e de la poténcia del salut en Jèsus. Pendent la reünion del dimenge, lo messatge es sovent ligat a la resurreccion e a l'impacte d'aquel eveniment dins la vida d'aqueles qu'an acceptat Jèsus, que visquèt la novèla naissença.

Fèstas e tradicions popularas

Sovenir d’Azov, uòu de Fabergé, créeat pel Tsar de Russia.

Fòrça costumas datant de la mai nauta antiquitat destinadas a aculhir lo retorn de prima es ligat a la fèsta de de Pascas. L’uòu es lo simbòl de la germinacion que se debana al començament de prima. Tanben la lèbra es un simbòl antic que sempre representèt a féconditat.

En Alemanha e en França, lo repai de Pascas es sovent l'escasença de partejar un gigòt d'anèl rostit.

Los dessèrts tradicionals de Pascas

Selon las regions, las tradicions popularas ligada a la celebracion de Pascas varian. Aquelas diferéncias son fòrça notablas a l'entorn dels dessèrts que se pòt trobar.

Dins la vila de Crest, dins la Drome, se prepara la cova crestesa, mena de còca seca, tanben nomena lo Soís, dins la region quand prend la forma d'una mariòta. Aquel sablat data del començament del sègle XVIII e es d'originea provençala. S'agís d'una fogassa que son nom ven de sa forma: un nis de pola amb sos uòus. Es mai sovent parfumada amb de z§stes d'agrums.

En Itàlia, se manja lo Campanare della Nonna mas subretot se parteja ne fasent ofèrta als sièus. Es una galeta classica, mai sovent en forma de campana, de panièr o de peisson, susmontat d'un uòu de pola. I a tanben la colomba di Pasqua, una pompa de pasta levada cobèrta d'un glaçatge blanc decorat d'amètlas.

En Russia, i a 2 dessèrts: lo kolitch e la paskha, una preparacion a basa de formatge blanc e de fruch confits.

Uòus de Pascas

Dans los païses crestians, l’uòu de Pascas es lo present mai donat lo jorn de Pascas; los uòus son portats per las campanas de Pascas. Depuèi lo Dijòs sant, las campanas de las glèisas catolicas son silenciosas, en signe de dòl. La tradicion populara pels enfants dich que s'èran anat cap a Roma, e torna lo jorn de Pascas tornant d'uòus que semenan al passatge.

La tradicion pascaae en Eslovaquia.

En Alsàcia e Alemanha lo uòus de Pascas son balhats pel conilh de Pascas. Tanben se fa de rams de Pascas que se penja d'uòus penchs.

Los Americans espèran que l’Easter Bunny lor balhara de comilhs de chocolat de sucrariás dins un panièr trenat.

Colomba de Pascas, una tradicion italiana.

Dins los païses de majoritat cretiana ortodòxa, i a fòrça de costumas que plaso als enfants. D'uòus son penchs per aquela jornada, subretot de roge, mas tanben utilisa d'autras colos.

Uòus de Pascas ucrainians.

La glèisa avent instaurat al sègle IV l'interdiccion de manjar d'uòus pendent lo Quaresme e las polas contunhan a far d'uòus, aqueles ponduts dempuèi lo començament del Quaresme – avent pas estat manjats – èran alara decorats e ofèrts. Ara, lo june es pas mai prescrich tanben estricament mas la tradicion d'ofrir d'uòus, e coma lo chocolat, demorèt.

Vejatz tanben

Bibliografia

• Odo Casel La fête de Pâques dans l'Église des Pères, (Lex orandi, 37), Paris, Cerf, 1963.
• Jean Chelini, Le calendrier chrétien: cadre de notre identité culturelle. Paris: Picard, 2007.
• Henriette Danet, Dieu dans le récit pascal, à partir du Triduum mortis de Hans Urs von Balthasar, Institut catholique de Paris, Joseph Doré, 1985 (3 vol.)
• Arnaud Join-Lambert, "Quel sens pour les fêtes chrétiennes ?", in : Études n^o  (mars 2010) p. .
• Robert Le Gall, "Année liturgique et vie spirituelle", in : La Maison Dieu n^o  (1993) p. 
• Thomas J. Talley, Les origines de l’année liturgique. Paris, Cerf, 1990 (Liturgie 1).
• Guy Tilliette, p.s.s., Mystère pascal et sainteté chrétienne, Téqui, 1996
• Le Mystère pascal, revue Communio, t. XXXV, 2010
• Balthasar, Jungel et le triduum mortis