Evangèli segon Matèu

L'Evangèli segon Matèu es un dels evangèlis canonics, es a dire, acceptats per la Glèisa coma difusant de l'autentica istòria de Jèsus de Nazaret, e sinoptics. Segon la tradicion primitiva de la Glèisa, l'autor seriá un apostòl de Jèsus, Matèu Leví (Mt 9,9-13), ancian collector d'impòstes, qu'auriá escrich sa compilacion vèrs l'an 80. De savent modèrnes negan aquela paternitat.

Sant Matèu escrivent l'Evangèli

Es l'evangèli mai dirigit als josieus, coma pròvan las multiplas referéncias culturalas semiticas. Pasmens, se pòt pas exclure que la comunautat receptritz siá mixta, formada de crestians d'origina josieva e d'origina pagana. Compren tanben multiplas citas de l'Ancian Testament per provar que Jèsus es l'enviat de Dieu anonciat per la profeciás. Se tròban dins los moments mai significatius de la vida de Jèsus, lo Messias: Mt 1,23; 2,6.15.18.23; 4,15-16; 8,17; 12,18-21; 13,35; 21,5; 27,9-10. I a de dobtes sus la l'originala entre ebrèu e aramèu (lo mai probable).

Lo contèxte istoric en que foguèt escrich es d'un judaïsme posterior a la destruccion del temple en 70. Es per aquò que se percep un afrontament (cc. 12 e 23) entre lo judaïsme farisèu o rabinic -practicament l'unic que demorèt a comptar d'aquel moment- e los seguidors de Jèsus de Nazaret, mòrt e ressuscitat.

Las fonts qu'utilizèt l'autor d'aquel evangèli son, d'un costat, l'Evangèli de Marc e, de l'autre, lo material d'autras fonts, que la àger seriá la font Q. Siria seriá un dels luòcs mai probable de plaçar la comunautat de destinacion de l'Evangèli de Matèu. Se poder èsser precís, se pòt pensar per exemple a Antioquia de Siria o Damasc. De segur Ignasi d'Antioquia coneissiá ja aquel evangèli en 115.

Autor

La tradicion crestiana atribuís a Matèu la paternitat l'Evangèli que pòrta son nom (kata Mathaion: ‘de Matèu' o ‘segon Matèu'). Lo primièr autor conegut establissent aquela atribucion es Papias, qui, vèrs 110 o 120, en un tèxte citat per Eusèbi de Cesarèa, ditz que «Matèu [...] ordonèt las lòtjas en dialècte ebrèu e interpretèt caduna coma poguèt". En acòdi amb aquela informacion, d'ancians autors crestians considerèron Matèu coma autor d'un primièr evangèli, escrich en aramèu, traduccion del grèc del tèxte ara conegut coma evangèli de Matèu. Irenèu de Lion, Clemenç d'Alexàndria, Eusèbi de Cesarèa e Jeròni se tròban entre autres considerèron l'apostòl Matèu autor d'aquel evangèli.

Pasmens, la majoritat d'els autors actuals considèra que l'evangèli de Matèu es pas una traduccion de l'ebrèu al grèc, mas que foguèt escrich dirèctament en grèc e qu'es pas escrich per un testimòni ocular, mas per un autor qu'utilizèt coma fonts de tèxtes anteriors (la Font Q e l'Evangèli segon Marc). De mai, sa redaccion se situaa en data fòrça tardièra, vèrs 80. Segon aqueles arguments, l'opinion majoritària considèra que l'autor del tèxte que se nomena evangèli segon Matèu pòt pas èsser l'apòstl Matèu nomenat en lo Nòu Testament.

Datacion

La datacion majoritària situa l'evangèli vèrs 80, perque se supausa que descriu la destruccion del Temple de Jerusalem en 70, abans qu'aquò se debane, es a dire, aquela descripcion es presa coma una profecia que se compliriá posteriorament.

Las datacions mai tardièras son limitadas pels papirs P64 e P67 (vèrs 200) e la mencion d'un evangèli de Matèu escrich en aramèu que fa Papias vèrs 125. La mencionan mai tard Irenèu de Lion (cap al 180) e Clemenç d'Alexàndria (vèrs 200).

Faches de la narracion

En un primièr còp d'uèlh se constata qu'aquel evangèli seguís lo plan general de l'Evangèli de Marc:

Preparacion al ministèri de Jèsus	Mt 1,1-4,11
Ministèri de Jèsus en Galilea	Mt 4,12-16,12
Viatge cap a Jerusalèm	Mt 16,13-20,34
Passion, mòrt e resurreccion	Mt 21-28

D'aquelas quatre parts se destacan

• Genealogia de Jèsus
• Enfança de Jèsus, naissença, Reis Magues d'Orient e Fugida en Egipte
• Predicacion de Joan Baptista e Baptisme de Jèsus
• Sermons o discorses:
  • Las Beatituds e lo sermon de la Montanha (Mt 5-7)
  • Los discors de la mission (Mt 10). La mission dels apòstols de convertir las gents al cristianisme
  • Lo discors de las parabòlas (Mt 13)
  • Lo discors de la Glèisa (Mt 18)
  • Lo discors escatologic (Mt 24-25)

Es l'evangèli que dona mai de pes a Sant Pèire (per exemple: Mt 14,22-33; 16,13-19 e 17,24-27), lo primièr Papa, per legitimar la Glèisa eritièra de Jèsus. Es per aquò un dels evangèlis que foguèt plan recebut als primièrs temps del cristianisme. Dempuèi los primièrs temps de la Glèisa, se considerèt qu'èra l'evangèli «eclesial» e fòrça manuscrits lo placèron abans los autres tres.

L'Evangèli de Matèu es una òbra fòrça plan estructurada e amb de repeticions que facilitan la memorizacion. Per exemple, los discorses son d'instruccions que s'acaban totjorn amb las expressions: «Quand Jèsus aguèt acabat aqueles ensenhaments...» O «quand Jèsus aguèt vengut de donar aquelas instruccions...» Cal tanben mencionar l'expression «Jèsus percorreguèt Galilèa tota, ensenhant dins las sinagògas, anonciant la bona novèla del Reialme e garissent pel pòble de malautiás e taras de tota sòrta», que se legís en Mt 4,23 e 9,35.

Genealogia

Dempuèi lo començament, l'Evangèli segon Matèu presenta Jèsus coma lo Messias qu'Israèl esperava. Segon los profètas, lo Messias caliá èsser del linhatge de David. Doncas una de las fins de la genealogia qu'òbra aquel evangèli es justament mostrar que Jèsus es descendent de David.

Enfança de Jèsus

Maria se demòra emprenhada pel Sant Esperit, fach que provòca la decision de Josèp de trencar sa relacion amb ela en secrèt. Pasmens, farà un sòmi sus la promesa de la naissença de Jèsus. Descriu après la naissença e la visita dels Reis Magues d'Orient que reconeisson Jèsus coma rei. Aiçò es seguit pel chaple dels Innocents, la Fugida en Egipte, e mai tard lo retorn dins un luòc nomenat Nazaret.

Lo principal objectiu de la narracion de l'enfança es de convéncer los lectors de la natura divina de Jèsus a mejans sa concepcion pel Sant Esperit e sa naissença virginala, la visita dels Reis Magues e la fugida en Egipte an l'intencion de mostrar que la reialtat de Jèsus se limita pas als josieus, mas qu'es universal.

La Glèisa

La Glèisa novèla se considèra coma contunhartritz del pòble d’Israèl coma realizant la volontat de Dieu. Israèl a pas donat los fruchs que s'esperavan e s'es donat per aquò dins un autre pòble (Mt 21,33-46), lo nòu Israèl, la Glèisa. Lo prètzfach qu'a comandat Jèsus ressuscitat (Mt 28,16-20) es a la glèisa triple:

• Cridar dins totes los pòbles de seguir Jèsus e èsser dels siues discípols.
• De batejar en lo nom del Paire, del Filh e del Sant Esperit aqueles que confessan Jèsus coma Senhor.
• De complir sa volontat que, dins l'Evangèli de Matèu, es fondamentalament amar los mai pichons (Mt 25,34-40).