Afaire dau 15en còrs

L’afaire du 15^en còrs designa una campanha de denigrament e d'estigmatizacion organizada en aost de 1914 per la ierarquia militara còntra lei soudats provençaus dau 15^en còrs d'armada. En despiech dei pèrdas importantas subidas per aquela unitat e de quauquei desmentiments oficiaus, lei soudats provençaus foguèron victimas de discriminacions au sen de l'armada francesa fins a 1918. De mai, lei victimas foguèron jamai reabilitdas.

La revirada de l'ofensiva en Lorena

Format a partir de soudats principalament originaris de Provença, deis Aups e de Corsega, lo 15^en còrs d'armada èra principalament compausat au començament de la guèrra per lei 29^a e 30^a divisions d'infantariá e per quauquei batalhons de caçaires aupencs. Plaçat sota la direccion dau generau Espinasse, fasiá partida de la II^a armada comandada per lo generau de Castelnau. Dins l'encastre dau plan XVII, foguèt concentrat en Lorena onte deviá participar a l'invasion de la Lorena Alemanda definida dins lo Plan XVII.

Ofensiu, aqueu plan donava una gròssa importància ais atacas d'infantariá teniá pas pron còmpte deis evolucions tecnicas de la fin dau sègle XIX e dau començament dau sègle XX (generalizacion dei mitralhièras, desvolopament de l'artilhariá pesuca...). Au contrari, leis Alemands avián compres l'interès deis armas novèlas e establits de fortificacions solidas, protegidas per de canons e de mitralhièras, que permetián de fornir a un pichon nombre de defensors la poissança de fuòc necessària per arrestar de cargas d'infantariá ò de cavalariá. Ansin, lo plan defensiu alemand foguèt de laissar lei Francés s'avançar en fòra de sei posicions lòng de la frontiera per lei destrurre ambé de tirs d'artilhariá pesuca.

Article detalhat: Batalha de Lagarda.

La concentracion dau 15^en còrs en Lorena se debanèt dau 5 au 14 d'aost. En despiech deis òrdres de Castelnau de pas atacar avans la fin de la concentracion, la 30^a division participèt a l'ataca còntra lo vilatge de Lagarde organizada lo 10 d'aost. L'endemans, deguèt abandonar l'endrech après una viva còntra-ofensiva alemanda e la pèrda de 2 000 òmes.

Tres jorns après aquela batalha saunosa, lo 15^en còrs, establit a Serres e Drouville, foguèt engatjat dins l'ofensiva generala vèrs l'èst. Basada sus l'infantariá, aquela ataca anava se turtar ai fortificacions alemandas dau sector qu'èran protegidas per de pèças d'artilhariá pesuca. Ansin, tre lo premier jorn de l'ofensiva, la 29^en division perdiguèt aperaquí 2 600 òmes en causa dei bombardaments. Pasmens, lo 15^en còrs capitèt d'avançar e de conquistar seis objectius qu'èran lei vilatges de Coincourt e de Moncourt. Lo 17, agantèt Dieuze que foguèt ocupat sensa resisténcia significativa. A partir d'aquela posicion, ataquèt e ocupèt Bidestroff onte deguèt arrestar una violenta còntra-ataca.

Article detalhat: Batalha de Morhange.

Enterin, leis Alemanha avián detectat lei dificultats de joncions entre lei 15^en e 20^a còrs d'armada francés. Per agravar aqueu problema, lo generau Foch, comandant lo 20^en còrs, aviá atacat Morhange sensa l'autorizacion de Castelnau. Rebutada per la resisténcia alemanda, son ofensiva aviá entraïnat la quasi destruccion de la 39^a division e necessitat lo desplegament de la 11^a division que podiá plus sostenir l'ofensiva principala de la II^a armada. Lo 20 d'aost, lei 15^en e 16^en còrs ocupavan donc una posicion fòrça malaisada. Dins la nuech, la situacion contunièt d'evolucionar a l'avantatge deis Alemands car d'òrdres mau recebuts entraïnèron lo retirament dei tropas cargadas de protegir lo flanc nòrd dau 15^en còrs.

Lo 20 d'aost, l'armada alemanda poguèt donc organizar una importanta còntra-ofensiva còntra lei tres còrs d'armada francés. Atacat a partir de plusors direccions diferentas, lo 15^en còrs foguèt esquichat per l'artilhariá e recebèt l'òrdre de se retirar a 10h. Dins lo caòs, de batalhons de caçaires aupencs foguèron cargats de tenir plusors vilatges per alentir la progression alemanda e certaneis unitats foguèron enceucladas e capturadas. Finalament, doas mitralhièras installadas a l'entorn de Bidestroff permetèron de protegir la retirada.

Lo bilanç dei combats de la jornada foguèt de 9 800 soudats e 180 oficiers perduts. Sus leis uech regiments d'infantariá implicats dins l'ofensiva, cinc èran reduchs a dos batalhons e tres a un solet batalhon. Lei caçaires aupencs avián tanben perdut una partida importanta de seis efectius e lei 23^en e 27^a batalhons, qu'avián assegurat la màger part dei combats defensius durant la retirada, alinhavan respectivament 350 e 550 òmes.

L'afaire e sei consequéncias

En despiech dei problemas de comunicacions entre lei 15^en e 20^en còrs d'armada, la revirada de l'ofensiva francesa en Lorena es principalament liada ais errors de concepcion dau Plan XVII. Au contrari de çò qu'imaginava la pensada militara francesa, la tactica dei cargas generalas d'infantariá èra obsoleta en fàcia de la poissança de fuòc que podián reünir mitralhièras e canons. Pasmens, per sostenir lo morau de la populacion e sa fisança en l'armada, aquela revirada podiá pas èsser publicament reconeguda. En mai d'aquò, lo generau Joffre, comandant de l'armada francesa, èra estat personalament implicat dins la concepcion dau plan. Per se sostar auprès dau Ministèri de la Guèrra, Joffre èra donc obligat de trobar un bòchi emissari. Òr, coma lo 20^en còrs èra format de soudats lorrencs que podián politicament pas èsser accusat de coarditge durant un conflicte còntra Alemanha, sa chausida se portèt sus lo 15^en còrs. Tre lo 21, telefonèt donc au ministre Adolphe Messimy per designar l'unitat coma responsabla de la desfacha.

La reaccion de Messimy foguèt viva. A son instigacion, lo senator e jornalista especializada dins lei questions militaras Auguste Gervais publiquèt lo 24 d'aost un article assassin, dins lo jornau Le Matin, intitulat « La vertat sus l'afaire dau 15^en còrs » qu'accusava lei soudats meridionaus dau 15^en còrs de coarditge :

“ La fisança imbrandabla qu'agui dins la valor de nòstrei tropas e la resolucion de sei caps me dona la libertat d'esperit necessària per m'explicar sus l'insuccès que nòstreis armas vèngan de subir en Lorena. Un incident deplorable s'es produch. Una division dau 15^en còrs, compausada de contingents d'Antíbol, de Tolon, de Marselha e d'Ais, a fugit davant l'ennemic [...]. Tota l'avança qu'aviam presa en delà de Seille, sus la linha Alaincourt, Delme e Château-Salins es estada perduda [...]. Maugrat leis esfòrç deis autrei còrs d'armada, que participavan a l'operacion, e que sa tenguda es estada irreprochabla, lo defalhiment d'una partida dau 15^en còrs entraïnèt la retirada sus tota la linha. ”

“ Siam pron fòrts e pron segur de nosautres per reconóisser lei fautas [...] e avoar lo mau [...]. Avèm l'imbrandabla resolucion de lei reparar e d'i remediar [...]. Suspresas sensa dobte per leis efècts esglasiants de la batalha, lei tropas de l'amable Provenaça foguèron presas d'una panica sobda. L'avoacion public de sa feblessa imperdonabla s'ajustarà a la rigor dei castigs militars. ”

Aquel article repreniá lei classics deis etnotipes estacats ai « Meridionaus ». Suscitèt una viva polemica lei Francés entre defensors dei Provençaus e partisans de Gervais. En fàcia de l'escandòl, Gervais foguèt ostracizat fins a la fin de sa vida, Messimy foguèt remplaçat per Alexandre Millerand lo 25 d'aost e lo meteis jorn, Joffre deguèt reconóisser publicament lo coratge dei tropas meridionalas engatjadas dins de combats durs per defendre Nancy. En revènge, Joffre e Foch, responsables de la desfacha foguèron jamai inquietats.

Pasmens, una partida importanta de l'opinion publica e deis òmes politics, principalament Georges Clemenceau e aquelei de la drecha nacionalista, sostenguèron l'accusacion e demandèron de mesuras estrictas còntra lei soudats dau 15^en còrs. Ansin, una partida dei soudats occitans mobilizats dins l'armada francesa deguèt faciar de tractaments marrits e d'insultas fins a la fin de la guèrra.

Liames intèrnes

• Premiera Guèrra Mondiala
• 15en còrs d'armada (França).