Vènus preïstorica

Las Vènus preïstoricas son d'estatuatas femininas caracteristicas del Paleolitic superior eurasiatic, realizats en ivòri, en pèire tendre (esteatita, calcita, calcari) o de tèrra cuècha. Se'n descobriguèt mai de dos cents, totjorn de dimensions pro modestas, comprisas entre 4 e 25 centimètres.

La Dauna de Brassempoi

Istoric de las descobèrtas

Vènus de Willendorf

La primièra estatueta femeninas descobèrta foguèt la « Vènus impudica » de L'Aujariá Bassa, trobada pel marqués de Vibraia en 1864. Dins los ans seguents se trobèt « la femna del rèn » de L'Aujariá Bassa, per l'abat Landesque, e lo « bust minuscul de femna » du Mas d'Asilh, per Édouard Piette. Aquel tanben trobèt la Dauna de Brassempoi, en 1894. Quatre ans nai tard, las estatuetas d'esteatita de las caunas dels Balzi Rossi essent publicadas per Salomon Reinach, una dosena d'ans après lor descobèrta per Jullien. La Vènus de Willendorf fuguèt escabada en 1908 dins la val de Danubi, en Àutria. Dempuèi, mai de 200 esculturas femeninas analògas foguèron descobèrtas, dels Pirenèus a las planas siberianas del Lac Baikal. H. Delporte ne compta unas 244 Vènus dins la darrièra edicion de son obrtage.

Descripcion

Gaireben totas la Vènus preïstoricas semblan èsser de representacions femeninas confòrmas a de convencions figurativas, veire a una estilizacion o esquematizacion. André Leroi-Gourhan sostenguèt que gaireben totas intran dins un lausange, amb dos tèrmes aprimadas simetricas a l'entorn d’un alargiment correspondent al ventre. Segur que de figurinas, mai d'una partidas del còrs son pro desvelopadas: abdomèn, malucs, popas, patèrlas, vulva. Alara que las partidas perifericas son mai sovent qu’escapoladas o absentas: es lo cas dels braces e dels pés. Lo cap es sovent redusit e mancan los detalhs anatomics. J.-P. Duhard insistís sus la postura dels còrs e la gestuala del membre superior, sovent abdominal, rarament mamari e jamai sexuala. Sèm luènh dels estereotipes difusats pels medias o l'imaginari d'unes cercaires.

La question de l'esteatopigia d'unas Vènus foguèt l’objet de fòrça controversiada: lo primièr a tractar del tèma foguèt Édouard Piette, descobreire de la Dauna de Brassempoi e d’autras estatuetas pirenncas. D'autors i vegèron un trach fisic encontrat a çò dels San d’Africa australa lara que d’autres l’interpretèron coma un simbòl de fertilitt e d’abondança. Mai tard, se notèt que totas las figurinas èran pas obèsea e presentavan pas des atributs femenins exagerats. Quitment, totas èran pas pas sens detalhs facials. J.-P. Duhard montrèt que l'adipositat variava segon los imatges femenins, coma pels èssers vivents.

La Vènus de Willendorf e la Vènus de Laussel an de marca d’òcra roja, un sovent utilizat pendent lo Paleolitic (sols, inumacions, peinturas) sens que se sap lo sens d'aquela coloracion.

Reparticion

Per far un ensag de classificacion Henri Delporte, se basa sus la provenéncia geografica:

• las Vènus del grop pirenèuaquitan (82 Vènus coma aquelas L'Espuga, de Laussel e la Dauna de Brassempoi)
• las Vènus del grop mediterranèu (17 Vènus coma aquelas de de Savignano e dels Balzi Rossi)
• las Vènus del grop renodanubian (60 Vènus coma aquelas de Willendorf etde Dolní Věstonice)
• las Vènus del grop rus (54 Vènus coma aquelas de Kostienki en Russia e de Gagarino en Ucraïna)
• las Vènus del grop siberian (31 Vènus coma aquelas de Mal’ta e Bouret’).

Segon André Leroi-Gourhan, existís una relacion culturala entre totas. de detalhs anatomics suggererisson una origina comuna orientala, que se difusèt cap a l’oèst. L. Pales e M. Tassin de Saint-Péreuse puèi J.-P. Duhard critiquèron aquela ipotèsi. Las ressemblanças an mens una cultura comuna, improbabla per un tal espandiment espaciotemporal, que de rasons morfologicas, le còrs femenin subissent de modificacions identicas amb l'edat.

• 
  Reconstitucion de la Vènus de L'Espuga
• 
  Vènus de Laussel
• 
  Vènus de Dolní Věstonice

L’abséncia de Vènus preïstoricas dins la peninsula Iberica es curiosa. Sols d'exemples dobtoses foguèron censats, per exemple a El Pendo o La Pileta. La dicha « Vènus de las Caldas », près d’Oviedo, es un objècte escultat magdalenian de bana de cervids. Se pòt i veire un còrs femenin estilizat amb uncap d’animal, s’agís benlèu d’un propulsor ornat.

Datacion

Recentament, dos objèctes de pèire fòrça ancians (de 200 a 300 000 ans) foguèron interpretats coma d'ensags de representacion femenina. Una foguèt descobèrta sul plan de Golan (« Vènus de Berekhat Ram ») e l’autra al Marròc (« Vènus de Tan-Tan »). Pasmens, aquelas pèças son pel melhor somariament e fòrça marginalament modificadas, al pièger entierament naturalas e antropomorfas per escasença.

Las solas estatuetas femeninas preïstoricas incontestablas datan del Paleolitic superior. Ancianament consideradas coma aurinhacianas, son uèi gaireben totas de Gravetian al Magdalenian. La Vènus de Galgenberg foguèt longtemps la mai anciana de las figurinas antropomorfas conegudas (30000 ans AbC). La descobèrta en 2008 de la Vènus de Hohle Fels dins le Jura Soab, datada de 35 000 à 40 000 ans AbC, recula de près de 10 000 ans la data d'apareisson de l'art figuratiu, gravetian.

• 
  Vènus de Savignano
• 
  Vènus estilizada de Bouret’
• 
  Vènus de Parabita

Interpretacions

Las interpretacions de las Vènus preïstoricas son nombrosas e a vegadas ideosas. En l’abséncia d'escrichs, las teorias d'un eventual culte de la feconditat o de la Divesa Maire son pas qu'especulativas e se pòdon pas evaluar al biais scientific.

Son nomenadas « Vènus » per analogia a la divesa de la beutat de la mitologia romana e que los preïstorians al començament del sègle XX pensavan que correspondavan a un ideal de beutat preïstoric. L'emplec du tèrme « Vènus » dins lo contèxte faguèt l'objècte de fòrça criticas. Per Svend Hansen, las estatuetas presentant los atributs que se prejutja que son pas que topics de divesas (pitre, ventre e aparelh genital desvelopat; ticament las Vènus de Willendorf e de Moravany) son al final pauc nombrosas.

Las figuracions femeninas de l’art mobiliari del Paleolitic superior avián pas cap d'utilitat practica dins l'encastre de las activitats de subsisténcia. Foguèron mai sovent descobèrtas dins l'encastre d’abitat, en plen aire coma d'espelugas, puslèu que dins de sepulturas. A Gagarino en Russia, set Vènus foguèron descobèrtas a l’interior d’una cabana ovala de mai de cinc mètres de larg: foguèron interpretadas coma d'amuletas apotropaïcas correspondent als ocupants dels luòcs. A Mal’ta, près del lac Baikal, las figurinas essent presentas pas que del costat esquerre del cabanon.

Las Vènus essent donc benlèu pas d'amuletas amagadas o secrètas, mas puslèu expausadas al vejaire de totes. D'estatuetas son portairas d'una perforacion, permetent de las portar en pendelòta o de las penjar amb marcas d'usura.

D'estatuetas son fòrça esquematicas, e de sèxe dificil de precisar. Se dison indeterminat sexual. Aquel ipotèsi es enforçada per una descobèrta facha a Brassempoi per H. Delporte de dos objèctes associats: una epifisi de bovid asclada en dos e abrigant dins sa concavitat un troç d'os long avent un trach umana. Lo descobreire l'interpretèt coma l'evocacion d'un berç e d'una monaca.

Solon LeRoy McDermott, las figurinas femeninas en forme de lausanje foguèron escultada per las quita femnas alara prensas. D'esperelas se serian representadas baissant lo cap, qu'avián pas de miralh. Çò que vesián mai gros, d'en primièr, èra lor pitre qu'amagava gaireben tot lo rèste del còrs; puèi lo ventre e lo malucs que sortission un pauc; e fin finala las cambas cortas. Aquela autovision de lors còrs explica tanben que la talha del cap e dels braces siá reducha.

Bibliografia

• C. Cohen : La femme des origines - images de la femme dans la Préhistoire occidentale, Belin - Herscher (2003) ISBN: 2-7335-0336-7
• H. Delporte.: L’image de la femme dans l’art préhistorique, Éd. Picard (1993) ISBN: 2-7084-0440-7
• J.-P. Duhard:: Réalisme de l'image féminine paléolithique, CNRS éditeur, Cahiers du Quaternaire n°19 (1998) ISBN: 2-271-05077-4

Ligams extèrnes

• Las Vènus paleoliticas sus (fr) hominidés.com
• {{fr} La Vènus de Willendorf
• (en) Analisi de la Vènus de Willendorf, Christopher L. C. E. Witcombe
• (en) Images of women in ancient art, Christopher L. C. E. Witcombe
• Figurinas paleoliticas dels Balzi Rossi servadas al Canadà, J. Cinq-Mars et P. Bolduc
• (en) Venus figures from the Stone Age