Cauna del Mas d'Asilh
La cauna del Mas d'Asilh, dins lo País de Fois, es un dels sites preïstorics pus interessants d'Euròpa per sas rèstas d'ocupacion preïstorica e istorica. A balhat son nom a una cultura preïstorica: l'Asilhan. Es una cauna transversala de talha granda cavada pel riu d'Arisa, prèp de la bastida del Mas d'Asilh, dins lo Massís del Plantaurèl, los Pirenèus foissencs e lo departament francés d'Arièja.
L'entrada sud o «Pòrta d'Arisa» es constituida d'un pòrge de 51 m de naut per 48 m de larg.
Abans de pertusar la montanha, Arisa l'enrodava: la traça d'aquela anciana val se distinguís encara fòrça ben.
Topografia
modificarUna partida de la cauna es un tunèl natural de 420 m de longor e de 50 m de largor mejana, çò que permet a la rota departamentala 119 de la traucar lo long d'Arisa. La descobèrta arqueologica se deguèt a la construccion d'aquela rota.
Galariá
modificar-
Entrada sud o «Pòrta d'Arisa» -
Rota a l'interior -
Entrada nòrd de la cauna - Resurgéncia d'Arisa
Geologia
modificarLo limit Cretacèu-Terciari (limite KT) es plan visible dins aquesta cauna, formada fa 2 milions d'ans per l'erosion d'Arisa. Lo riu rajava autres còps en superfícia dins la val a 60 m a respècte del nivèl actual. S'afonzèt dins lo malhum karstic enlargant las falhas, escombrant las marlas cretacèas.
Preïstòria
modificarLa cauna foguèt d'en primièr frequentada per d'animals e las galariás interioras son ricas en ossaments de mamots (d'aperaquí 60 000 ans), d'ors de las cavèrnas e de rinocèros lanós.
Puèi s'i installèron de grops preïstorics. La cauna es celèbra pels nombroses vestigis preïstorics, que lo «cervion amb aucèls», un propulsor magdalenian fòrça bèl (17 000 ans a 12 000 ans abans lo present) descobèrt per l'arqueològ Saint-Just Péquart. Un boton ont figura gravat al rècto un ur feme e al vèrso son vedèl e un cran de dròlla (14 000 ans) amb doas placas d'òs talhadas simulant los uèlhs dins las orbitas i foguèron tanben descobèrts.
En mai de la riquesa e de la diversitat de son art mobiliari, la cauna embarra mantuna pintura parietala:
- «Sala de Breuil»: bisonts, cavals, cèrvids, peisses, un possible felin e de signes geometrics.
- «Galariá del Rangièr»: i son superpausadas de nombrosas gravaduras d'animals.
- «Sala del Forn»: rèiretraïn de caval, cap de boquetin, fàcia umana sus un contorn rocós natural.
Lo site balhèt son nom a l'Asilhan, una cultura preïstorica de l'Epipaleolitic (aperaquí 12 000 ans a 9500 ans abans lo present) compresa entre lo Magdalenian e lo Mesolitic. Aculhís una industria microlitica, d'arpons planièrs, de nombroses còdols pintats asilhans (còdols colorats d'òcra roja datant de 10 000 ans).
Al Neolitic, fa 4000 ans, se quilhèt de dolmèns nombroses a l'entorn de la cauna (Vidòt, Cap del Puèg, de Seignas...). A l'entrada se trapèt tanben de terralhas.
Istòria
modificarAl sègle III, los primièrs crestians, alavetz persecutats, i establiguèron un luòc de pregària.
Al sègle XIII, la cauna serviguèt benlèu de refugi als catars. En 1625, los protestants s'i refugièron durant lo sètge infructuós de la bastida dirigit pel marescal de Teminas. En represalhas, lo cardinal de Richelieu faguèt dinamitar lo plafon de la «Sala del Temple» a l'interior de la cauna.
Mobiliari preïstoric
modificar-
Arpon asilhan (musèu de Tolosa) -
Còdol pintat (musèu de Tolosa) -
Cap de caval escultat
Visitas
modificarEs dobèrta a la visita; lo musèu de la preïstòria present dins lo Mas d'Asilh a una colleccion extraordinària d'objèctes preïstorics descobèrts dins aquela cauna e los Pirenèus foissencs.
