Sorbus domestica

Sorbus domestica

Sorbièr domestic

Classificacion
Règne	Plantae
Sosrègne	Tracheobionta
Division	Magnoliophyta
Classa	Magnoliopsida
Sosclassa	Rosidae
Òrdre	Rosales
Familha	Rosaceae
Genre	Sorbus

Nom binominal

Sorbus domestica
L., 1753

Reparticion geografica

Lo Sorbièr domestic (Sorbus domestica L.) es un arbre de la familha Rosaceae. Balha de fruits sonats « sòrbas » que semblan de peretas.

Fa partit de las espècias assajadas en agrosilvicultura en França, pels camps o vinhas^[1]. Es sovent confondut amb lo sorbièr dels aucèls.

Descripcion

Sòrbas.

Espècia postpionièra d'origina mediterranèa, viviá d'en primièr dins aquesta zona e foguèt puèi escampilhat del temps de l'Empèri roman dins lo rèsta d'Euròpa.

Dins son biotòp del sud, despassa pas gaire 10 à 12 m de nautor e un diamètre de tronc de 30 a 45 cm. Dins las regions pus umidas e de sòls pus rics, atenh de circonferéncias dos còps mai grandas e pels bòsques, arriba a la talha dels arbres pus bèls. Una varietat entre las espècias de sorbièrs ten una facilitat d'aclimatacion dins fòrça zonas diferentas. Amb la migracions vegetalas actualas e de las airas de reparticion que s'agrandisson e las temperaturas cambiadissas, aurà pas de problèma per s'integrar dins d'airas novèlas.

Sa multiplicacion per germinacion es pas fòrça eficaça dins d'unes biotòps e sas brotas son pas sempre sufisentas per perenizar l'espècia. Es per aquò que l'aasisténcia de l'uman es necessària per des plantacions e seleccions d'individús amb caractèrs genetics rics (especialament al nòrd d'Occitània). Es un arbre de la rusca brun-iranja, que sembla a la del casse^[2], de las fuèlhas caducas pennadas (13 à 21 foliòlas) e de las flors blancas. Los fruits verds tacats de brun-rogenc a maturitat pòdon semblar a de pometas o a de peretas segon los cultivars. Los fruits son fòrça presats del pichons mamifèrs, especialament del tais (Meles meles) que jòga un ròtle primordial dins l'escampilhament de las granas^[3] (femsas rebondudas contenents las granas).

Le sorbièr domestic a de besonhs en lutz importants (quitament s'aima mai un ombratge leugièr que lo plen solelh) ; es un arbre amb fòrta creissença e d'ais contunh capable de desvolopar una granda corona. Le sorbièr domestic supòrta mal la concurréncia d'autres arbres, es per aquò que se retròba sovent dins de luòc un pauc dificils, ont la concuréncia es mens viva que dins d'estacions pus fertilas. Pr'aquò, l'arbre aima los melhors sòls, mas fa mestièr d'un seguit regular de la concurréncia. La longevitat mejana del cormièr es de 150 a 200 ans, d'unes individús pòdon aténher mai de quatre sègles^[4].

Caracteristicas

Organs reproductors :

Tipe d'inflorescéncia : corimbe
Reparticion dels sèxes : ermafrodit
Tipe de pollinizacion : monogama
Periòde de florison : abril a junh

Grana :

Tipe de fruit : drupa, sonat sòrba
Mode de disseminacion : endocriniana
Abitat e reparticion : bòsc
Abitat tipe : bòsques quadrifoliats proeuropèus, basofils, oligotròfs
Aira de reparticion : mediterranèu

Espècia en perilh

Lo sorbièr domestic es un arbre de mai en mai escàs. Figura sus la lista de las espècias en perilh en Soïssa e en Àustria. L'atlàs de la flòra lorenca lo considèra coma « rar » sul territòri considerat^[5]. Cultivat en pepinièra en Francça, apareissiá en 2015 en 38ena posicion dins lo palmarès de las esséncias, 22ena posicion de las esséncias folhadas amb 45 469 plants venduts, nombre en regression respècte a lo de l'an passat^[2].

Lo cormièr ten qualques enemics coma los insèctes o los campairòls parasits, lo cranc nectrian especialament virulent.

Arbres remirables

Lo mai grand e saique pus ancian especimen d'Euròpa se situa près de la vila de Strážnice dins la província de Moràvia, en Republica Chèca. Sa gamba mesura mai de 4,50 m de circonferéncia e òm estima qu'auriá mai de 400 ans. Mais lo cormièr pus gròs es eslovac, amb 5,06 m de circonferéncia e mai de 20 m de naut.

Lo cormièr de Commercy.

En França

En Mosèla, a Ebering, un especimen atenh un diamètre de 75 cm e una nautor de sètze mètres. A Théding, totjorn dins lo departament de Mosèla, ne demòran tanben quaques uns de talha bèla dont un de 3,03 m de ciconferéncia que prospèra dins una sèga campèstra. Dins la selva domaniala de Buchholz a Sarreguemines (Mosèla), un individú de 2,02 m de circonferéncia e una talha de 32 +/- 2^m a un atge estimat entre 160 ans. A Puttelange-aux-Lacs, lo camin d'accès a la bòria de Welschof , entre lo lac del meteis nom e l'autorota, son plantats una dosena de cormièrs en alinhament d'un diamètre de 40 cm e d'una vintena de mètres de nautor. Des semis de cormièrs son victims de la salvatgina (fòrça apetents pels cabiròla coma totes los fruchièrs). Pel bòsc comunal de Guenviller, dans la parcelle existe un individu très bas, branchu, dont le diamètre es d'aperaquí 80 cm.

Dins lo bòsc de Commercy (Mòsa), un cormièr de 200 ans atenh 35 m de naut (+/-1,5 m) per aperaquí 2,35 m de circonferéncia (mesura 2011). Dins los Vòges dins lo bòsc de Moriville, un cormièr de 28 m de naut e 70 cm de diamètre foguèt descobèrt en 1980.

En Alsàcia, a Marmoutier, un cormièr de 250 ans, 14 m de naut e 3,3 m de circonferéncia foguèt classat arbre remirable nacional en 2016.

En Anjau, dins lo pargue del castèl du Martreil, a Sainte-Christine, se pòt admirar un especimen remarcable que la camba mesura 3,70 m de circonferéncia a 1,20 m de nautor. Es un dels pus bèl de l'Oèst de França^[6].

Usatges

Trosquin de menusièr, en fusta de cormièr.

La fusta de cormièr es fòrça densa : 800 kg/m³ (per comparason : 700 kg/m³ pel casse e 550 kg/m³ per l'amarovièr), e figura entre las fustas indigènas pus duras en Occitània. Aussi sert-il à la fabrication de margues d'espleches particularament resistents. Foguèt longtemps presat tanben per la confeccion dels fûts d'espleches d'adobament (rabòts, limas, garlòpas, guilharmes...) o per la realizacion d'espleches de traçatge (règlas, trosquins) e de cana. Dins las molinas, les dents rapportées (alluchons) sus corona en fonda de l'engranatge multiplicator èran facha de cormièr. Los gravaires sus fusta ont aussi utilisé le cormier pour l'impression d'images. D'un biais general, la fusta del cormièr es presada coma fusta d'òbra en ebenistariá.

Lo cormièr servís en agroforestariá per aparar las vinhas del solelh per son fulhatge leugièr o per favorizar lo desvolopament de la rabassa car la corma quora se descompausa libère de carbòni que li es favorable. En mai, las flors de cormièr son mellifèras^[2].

Sembla que los fruits del cormièr, las sòrbas, comestibles^[7]^,^[8]^,^[9], sián estat presats dels grècs tre l'Antiquitat. Platon i fa referéncia (τὰ ὄα) dins Lo Banquet, dins lo discors d'Aristofanes, es evocat un processus de conservacion, sens dintrar dins lo detalh^[10].

Quora son clocas, coma per las mèsplas, servisson tanben per preparar una bevenda feblament alcolizada, la piqueta de las còrmas o cormé. En Alsàcia, après maceracion, son distillats per fabricar d'aigardent (schnaps). Es tanben possible de ne far de confitura.