Separacion dei Glèisas d'Orient e d'Occident
La Separacion dei Glèisas d'Orient e d'Occident es un eveniment religiós que se debanèt durant l'Edat Mejana entre lei sègles XI e XIII. Es la consequéncia de la rivalitat entre lo papa e lo patriarca de Constantinòble per la direccion de la Glèisa mai foguèt facilitat per lei diferéncias teologicas e liturgicas creissentas entre lei doas Glèisas, especialament lo conflicte a l'entorn dau Filioque. Una premiera rompedura aguèt luòc en 1054 amb l'excomunicacion respectiva dau patriarca e d'un grop de legats pontificaus a Constantinòble. Pasmens, aquela crisi èra pas la premiera e lei relacions se restabliguèron. Pasmens, lei crosadas accentuèron pauc a cha pauc lei tensions e la rompedura definitiva se debanèt durant lo pilhatge de la capitala imperiala per la Quatrena Crosada en 1204. Foguèt a l'origina de la formacion de la Glèisa Catolica e de la Glèisa Ortodoxa actualas.
Causas
modificarL'esquisma de 1054 es una consequéncia luechenca de la division de l'Empèri Roman en 395. D'efiech, l'afondrament rapid de l'Empèri Roman d'Occident permetèt de liberar la Glèisa de Roma de la tutèla de l'emperaire de Constantinòble. De mai, creèt dos monds crestians parlant latin a l'oèst e grèc a l'èst. Aquò menèt pauc a cha pauc a de dògmas divergents e a de tensions entre clergats occidentaus e orientaus.
La question dau primat de Roma
modificarLa causa premiera dei desacòrdis entre Occident e Orient regarda lei poders respectius dei Glèisas de Roma e de Constantinòble. Per lei Romans, la Glèisa de Roma aviá un primat naturau sus la Glèisa en generau car èra estat fondada per Sant Pèire, un apòstol, qu'aviá recebut la direccion de la Glèisa de part de Jèsus eu meteis[1]. Pasmens, per Constantinòble, la ierarquia de la Glèisa deviá seguir la ierarquia deis estructuras administrativas de l'Empèri.
Lei demandas dau patriarca de Constantinòble foguèron en partida contentadas au concili organizat dins la capitala imperiala en 381 e au concili de Calcedònia en 451 que li donèron la segonda plaça après Roma[2]. Pasmens, en parallèl d'aqueu succès, lo concili reconoguèt lo primat de Roma. Constantinòble assaièt d'interpretar aquela decision coma un primit d'onor que donava ges de prerogativa particulara ai papas. Mai Roma desvolopèt una vision li donant la direccion de tota la crestianitat e lo ròtle de juridiccion d'apèu au sen de la Glèisa. Ansin, lo papa de Roma e lo patriarca de Constantinòble contunièron de s'opausar per la direccion de la Glèisa durant la premiera mitat de l'Edat Mejana[3].
Lei desacòrdis politics
modificarSe la querèla espirituala entre Roma e Constantinòble èra una fònt de tensions entre Occident e Orient, de problemas politics renforcèron lei divisions. D'efiech, au sègle VIII, leis invasions lombardas en Itàlia menacèron Roma mai l'emperaire bizantin foguèt incapable d'intervenir. En 754, lo papa Estève II (752-757) demandèt la proteccion dau rèi Pepin lo Brèu. Lei Francs ataquèron ansin lei Lombards e venguèron lei protectors de la papautat en cambi de la reconoissença de son còp d'Estat còntra lei Meronvingians per la Glèisa de Roma[4]. En 800, aquela aliança menèt au coronament de Carlesmanhe coma emperaire per lo papa Leon III (795-816). Ansin, Roma s'inscriguèt desenant en Euròpa Occidentala e quitèt l'esfèra orientala.
Lei desacòrdis dogmatics e liturgics
modificarTre lo començament de l'Edat Mejana, de dissensions teologicas apareguèron entre lei Glèisas d'Orient e d'Occident. Lo problème pus grèu èra aqueu dau Filioque (« e dau Fiu » en latin), expression aponduda au credo per la Glèisa Romana au sègle VI. Aquela proposicion foguèt refusada per lei teologians orientaus. Pus tard, lei rivalitats per l'evangelizacion deis Eslaus suscitèt de tensions novèlas. De 863 a 867, un premier esquisme aguèt luòc quand la Glèisa Romana refusèt de reconóisser l'accession au Patriarcat de Foci dins de circonstàncias contràrias au drech canonic. En 1009, la question dau Filioque entraïnèt una segonda rompedura entre lei doas glèisas e lo patriarca Sèrgi (1001-1019) assaièt de metre en plaça una dualitat a la tèsta de la Glèisa.
En defòra dau Filioque, plusors problemas alimentèron lei tensions entre Occident e Orient en matèria de liturgia (forma de la comunion, juni dau dissabte, supression de l'Alleluia pendent lo carema...) e de disciplina intèrna (maridatge dei prèires...). Aquelei diferéncias venguèron importantas a partir dau periòde dei Crosadas car donèron un aspècte visible a la separacion dei Glèisas.
La crisi de 1054
modificarLa crisi opausèt un papa, Leon IX (1049-1054), e un patriarca, Miquèu Cerulari (1043-1059), qu'èran dei defensors fervorós de la posicion de lor Glèisa. Ansin, Leon IX sostenguèt l'implantacion de glèisas de rite latin dins lei províncias bizantinas dau sud d'Itàlia. En retorn, Miquèu Cerulari ordonèt la sarradura dei glèisas latinas de Constantinòble que seguissián pas lo rite orientau. En parallèl, lo patriarca de Constantinòble escriguèt una letra au papa per prepausar de discussions. Lo corrier èra una lònga lista dei desacòrdis liturgics entre lei doas Glèisas. La traduccion en latin donèt un ton insultant au messatge. La respònsa, egalament mau traducha, insistiguèt sus lo primat de Sant Pèire sus l'ensemble de la Glèisa.
Pasmens, l'emperaire Constantin IX (1042-1055) cercava a conclure una aliança amb l'Occident en causa dei dificultats militaras bizantinas per arrestar leis invasions normandas en Itàlia[5]. Escriguèt donc au papa per amaisar la situacion e anonciar lo mandadís de renfòrç dins la peninsula. Leon IX, egalament inquiet de l'avançada normanda, acceptèt l'ofèrta e mandèt una ambaissada a Constantinòble per negociar la formacion d'una coalicion militara antinormanda[6]. La mission foguèt constituïda de tres cardenaus pròches dau papa que recebèron un acuelh favorable de part de l'emepraire.
Pasmens, lei legats deguèron rapidament faciar l'ostilitat de Miquèu Cerulari. Lo 16 de julhet de 1054, lo legat Humbert de Moyenmoutier decidèt d'excomunicar lo patriarca. Sostengut per la populacion e lo clergat de Constantinòble, Miquèu Cerulari entraïnèt d'esmogudas e lei diplomatas pontificaus deguèron s'enfugir. Puei, lo 24 de julhet, amb l'acòrdi de Constantin, promulguèt un edicte d'anatèma còntra lei legats.
La rompedura
modificar
A tèrme cort, la rompedura de l'estiu de 1054 aguèt ges de consequéncia vertadiera. L'excomunicacion decidida per lei legats foguèt pas validada per Leon IX qu'èra defuntat lo 19 d'abriu de 1054[7]. Miquèu Cerulari participèt a plusors còps d'Estat de 1055 a 1058 e foguèt finalament arrestat e accusat d'eresia, de blasfèmas e de vicis. Pasmens, moriguèt lo 21 de genier de 1059 avans lo començament de son procès. Ansin, lei relacions entre lei doas Glèisas contunièron sensa dificultat particulara. Ansin, a la fin dau sègle XI, lo papa Urban II (1088-1099) organizèt la Premiera Crosada destinada a ajudar lei Bizantins còntra lei Turcs.
Es mai que mai lo contacte dirècte entre Crosats e Bizantins menèt a de tensions creissentas entre Occidentaus e Orientaus. D'efiech, lo partiment dei conquistas engendrèt de rivalitats e d'oposicions entre leis Estats crosats e l'Empèri. Lo contraròtle d'Antiòquia èra un dei enjòcs principaus d'aquelei tensions. D'accusacions de traïment e d'aliança amb lei musulmans agravèron la situacion. La rompedura vertadiera se debanèt en 1204 amb la presa e lo pilhatge de Constantinòble per la IVa Crosada[8].
Annèxas
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificar- (fr) Michel Balard, Les Latins en Orient : XIe – XVe siècle, PUF, 2006.
- (fr) Jean-Claude Cheynet, Pouvoir et contestations à Byzance (963–1210), Publications de la Sorbonne Centre de Recherches d'Histoire et de Civilisation Byzantines, 1996.
- (fr) François Dvornik, Le schisme de Photius : histoire et légende, Cerf, coll. « Unam Sanctam » n° 19, 1950.
- (fr) Jules Gay, L’Italie méridionale et l’Empire byzantin, Fontemoign, 1904.
- (fr) Steven Runciman (trad.), Le Schisme d’Orient, La papauté et les Églises d’Orient XIe siècle-XIIe siècle, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 47-48.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ L'argument dau primat de Roma èra donc doble. Premier, sa fondacion apostolica permetiá d'afiermar son primat a respècte deis evescats non apostolics (coma Constantinòble). Puei, l'importància de Sant Pèire au sen deis apòstols permetiá d'afiermar un primat sus leis evescats apostolics (Alexàndria, Antiòquia...).
- ↑ (fr) Steven Runciman, Le schisme d'Orient. La papauté et les Églises d’Orient XIe siècle-XIIe siècle, Les Belles Lettres, 2005, p. 23.
- ↑ (fr) Pierre-Thomas Camelot, Les conciles d'Éphèse et de Chalcédoine : 431 et 451, Fayard, París, 2006.
- ↑ Per aquò, Pepin lo Brèu foguèt sacrat rèi per lo papa eu meteis. Aquel acòrdi permetèt tanben a la Glèisa d'obtenir de territòris en Itàlia Centrala, çò que menèt a la creacion deis Estats Pontificaus.
- ↑ (fr) Steven Runciman (trad.), Le Schisme d’Orient, La papauté et les Églises d’Orient XIe siècle-XIIe siècle, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 46-47.
- ↑ D'efiech, lo 18 de junh de 1053, lei Normands aviá infligit una importanta desfacha ai tropas pontificalas e germanicas a Civitate.
- ↑ (fr) Steven Runciman (trad.), Le Schisme d’Orient, La papauté et les Églises d’Orient XIe siècle-XIIe siècle, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 47-48.
- ↑ (fr) Michel Balard, Les Latins en Orient : XIe – XVe siècle, PUF, 2006.