Centrafrica

Centrafrica République Centrafricaine Ködörösêse tî Bêafrîka
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
(Detalhs) (Detalhs)
Devisa nacionala : Unité, Dignité, Travail
Imne nacional : {{{imne}}}
capitala populacion (an)	Bangui 889 231 abitants (2020)
President	Faustin-Archange Touadéra
Primièr Ministre	Félix Moloua
Superfícia	622 984 km²
Populacion Densitat	5 990 855 (2020) 10 ab/km²
Independéncia - Jorn	(de França) 13 d'agost de 1960
Fus orari Ora d'estiu	UTC+1 UTC+1
Còde telefonic	+236

Centrafrica o oficialament la Republica Centrafricana es un estat d'Africa qu'a pas cap de frontièra maritima. Confronta amb la Republica Democratica de Còngo e la Republica de Còngo al sud, Cameron a l'oèst, Chad al nòrd, e Sodan del Sud a l'èst. Sa capitala es Bangui.

Lo gentilici es centrafrican -a.

Istòria

Colonialisme francés

La penetracion europèa al territòri de l'actuala Republica Centrafricana comencèt a la fin del sègle XIX (entre 1875 e 1900). Pierre Savorgnan de Brazza venguèt lo cap e s'establiguèt en Còngo francés amb casèrnas centralas dins la vila que portariá après lo sieu nom (Brazzaville), e envièt d'expedicions a remontar lo riu Obangui per tal d'espandir las proprietats francesas al territòri central d'Africa. Lo rei Leopold II de Belgica, l'Alemanha e lo Reialme Unit fasián concurréncia tanben per estendre las siás possessions a l'actual territòri de la Republica Centrafricana.

En 1889 los franceses creèron una enclava a las ribas del riu Obangui a Bangui, que pus tard seriá la capitala de Obangui-Chari e de la Republica Centrafricana. De Brazza envièt d'expedicions en 1890-91 al riu Shang a la region que reven a l'ora d'ara al sud-oèst de la Republica Centrafricana. De Brazza e los colonizators franceses desiravan d'espandir los limits del Còngo francés per'mor de lo religar amb los territòris franceses a l'oèst, nòrd e èst d'Africa.

En 1894 los limits del Còngo francés foguèron fixats en tractats amb los territòris del rei Leopold II de Belgica (Estat liure de Còngo) e amb Cameron, ocupat alavetz pels alemands. Quand los negociadors europèus acordèron los limits pel Còngo francés, França cerquèt la manièra de poder resòlvre la laboriosa ocupacion, administracion e desvolopament del territòri. Las notícias del succès economic atengut per las concessions a de companhiás privadas de la part del rei Leopold II de Belgica a l'Estat Liure de Còngo convenquèron lo govèrn francés d'autrejar a 17 companhiás privadas de grandas concessions dins la region d'Obangui-Chari lo 1889.

En escambi dels dreches d'espleitacion d'aquelas tèrras, las companhiás s'engatgèron a pagar d'impòstes dins l'Estat colonial francés e a promòure las siás concessions. Las companhiás utilizèron d'agents europèus e africans, que frequentament empleguèron de metòdes brutals e d'atrocitats per espetar los trabalhadors centrafricans.

Durant lo segond decènni del govèrn colonial francés (1910-1920), las companhiás privadas coma l'Estat colonial francés contunhèron d'utilizar de metòdes brutals per forçar los abitants locals de trabalhar per eles.

Independéncia

Lo 1èr de decembre de 1958, la colònia Obangui-Chari venguèt un territòri autonòm dins la Comunautat Francesa, en prenent lo nom de Republica Centrafricana. Lo pari fondator e president del Conselh de Govèrn (Conseil de Gouvernement) foguèt Barthélemy Boganda, mòrt en un misteriós accident aerian en 1959, sonque uèch jorns abans las darrièras eleccions en l'èra coloniala de la Republica Centrafricana.

Republica Centrafricana

Lo 13 d'agost de 1960, la Republica Centrafricana venguèt independenta e dos dels principals collaboradors de Boganda, Abel Goumba e David Dacko, se vegèron implicats en una luta intèrna pel poder. Amb lo sosten dels franceses, Dacko prenguèt lo poder e Gumbo foguèt arrestat, en establint cap a 1962 un Estat de partit unic.

Lo 31 de decembre de 1965 Dacko foguèt depausat per lo sieu cosin lo general Jean-Bédel Bokassa, que suspendèt la Constitucion e dissolguèt l'Assemblada Nacionala, se proclamèt emperaire Bokassa Ièr, e establiguèt una dictatura militara excentrica. En 1976 Bokassa cambièt lo nom del país en Empèri Centrafrican e s'autoproclamèt emperaire amb lo nom de Bokassa Ièr, en una ceremònia inspirada en la coronacion de Napoleon Ièr. Las siás constantas violacions dels dreches umans, entre autres motius, portèron França a sosténer un còp d'Estat en contra sedença, lo que portèt nauament al poder David Dacko, qu'al sieu torn foguèt depausat lo 1èr de setembre de 1981 pel general André Kolingba mejançant un autre còp d'Estat.

Kolingba suspendèt la Constitucion e dirigiguèt una junta militara fins a 1985, incorporèt la constitucion de 1986 que foguèt adoptada per un referendum nacional, e creèt lo sieu pròpri partit, Rassemblement Démocratique Centrafricain (RDC). Lo 1987 las eleccions parlamentàrias foguèron boicotadas pels dos grands opausants a Kolingba, Abel Goumba e Ange-Félix Patassé a causa de que los sieus partits foguèron pas autorizats a participar a las eleccions.

En 1990, après la casuda del comunisme, lo movement en favor de la democracia venguèt fòrça actiu. En mai de 1990 se signèt una carta per part de 253 ciutadans respectats, que volián convocar una Convencion Nacionala, mas Kolingba refusèt aquela peticion. Après las pressions dels païses occidentals, Kolingba acceptèt d'organizar d'eleccions liuras en octòbre de 1992 amb ajuda de l'ONU a travèrs del sieu Burèu d'assisténcia electorala. Totun, a l'aver la possibilitat d'irregularitats, Kolingba suspendèt las eleccions per fin de se manténer al poder. Anteriorament foguèt presentada una fòrta pression de GIBAFOR per establir un Conselh Nacional Politic provisòri per la Republica "Conseil National Politique provisoire de la République" (CNPPR), lo meteis qu'una Comission electorala mixta que comprenguèsse de representants de totes los partits politics.

Mainada centrafricana amb dessenh sus la guèrra.

Après las eleccions de 1993 amb lo sosten de la comunitat internacionala, Ange-Félix Patassé obtenguèt la primièra plaça al primièr torn de las eleccions seguidas per Abel Goumba e David Dacko; Kolingba acabèt en quatrena plaça. Al segond torn electoral, Patassé s'impausèt sus Goumba amb 52,5% dels vòtes qu'en la siá majoritat provenián dels votants de Gbaya, Karee e Kaba e de grandas populacions del nòrd-oèst, a diferéncia dels vòtes de Goumba, que provenián de las populacions del sud e l'èst.

Coma consequéncia, lo partit que portèt Patassé a la presidéncia, lo Movement per la Desliurança del Pòble Centrafrican (Mouvement pour la Libération du Peuple Centrafricain) (MLPC) obtenguèt una majoritat simpla, mas pas absoluda al Parlament, que causa aguèt de besonh per el sòcis per formar una coalicion dins lo govèrn.

En 1994 lo President Patassé retirèt lo gra militar a l'èx-president de facto Kolingba, e en decembre del meteis an foguèt aprovada una nòva Constitucion pel país e promulgada lo 14 de genièr de 1995.

Durant los ans 1996 e 1997 se produsiguèron divèrses motins contra lo govèrn de Patassé acompanhats de sacatges, destruccion e tension etnica. Lo 25 de junh de 1997 los acòrdis de patz de Bangui establiguèron la creacion d'una fòrça militara africana per fin de garantir la seguretat dins lo país. LaMission Interafricaine de Surveillance dempuèi los acòrdis de Bangui(MISAB) foguèt dirigida per l'èx-president de Mali Amadou Touré, que tanben oficièt coma cap de mediators e empediguèt l'intrada dels rebèls dins lo govèrn lo 7 d'abril de 1997. Aquela mission foguèt remplaçada posteriorament per las fòrças de patz de las Nacions Unidas a la Republica Centrafricana (MINURCA).

Economia

De veire: Economia de Centrafrica
La Republica Centrafricana es un dels païses mens desvolopats del mond amb un PIB per cápita de 700 dolars annals, deficientas comunicacions e un sistèma educatiu e de formacion gaireben inexistent. La màger part de la populacion se consacra a la agricultura de subsisténcia, que representa 58% del total del Produch Interior Brut. Per consomacion intèrna se cultiva milhòc, nyam, tapioca e banana. Lo cafè, lo coton e lo tabac son per l'exportacion.

Transpòrt de fusta a la Republica Centrafricana.

Lo sector fustièr, caracterizat per l'espleitacion anarquica dels recorses, constituís una part substanciala de las exportacions. La mineracion, (a excepcion dels diamants), l'aur e l'urani, son pas estats espetats.

L'industria depend del sector minaire e de pichonas entrepresas, e lo sector servicis es sustot public. Los recorses energetics pròpris son escasses e lo país depend de las importacions, amb l'excepcion de qualques centralas idroelectricas. Lo petròli s'impòrta de Cameron.

Lo conflicte permanent dins lo país a dificultat lo sieu desvolopament, doncas qu'aquel fa que se non acompliscan repetidament los projèctes, publics o privats, de reactivacion economica.