Mussa ibn Nussayr

Mussa ibn Nussayr —En arab موسى بن نصير, Mūsà ibn Nusṣayr— (La Mèca, can. 640 - ?, Can. 717) foguèt un general arab, conqueridor del Magrèb e de l'Al Andalós e valí de Ifriquiya.

Lo sieu nom complet èra Abu-Abd-ar-Rahman Mussa b. Nussayr B. Abd-ar-Rahman B. Zayd A lo-Lakhmí (o a lo-Bakrí) —en arab, أبوعبد الرحمن موسى بن نصير بن عبد الرحمن بن زيد اللخمي أو البكري, Abū ʿAbd ar-Raḥmān Mūsà b. Nusṣayr b. ʿAbd ar-RaḥMān b. Zayd A lo-Lakhmī (o a lo-Bakrī)—. Nasquèt cap al 640 e lo sieu paire èra un dels prèps de Muàwiya ibn Abi-Sufyan, lo futur primièr califa omeia.

Cap a l'an 700 èra governador de Ifríqiya e participèt a la repression d'una importanta revòlta amazig al Marròc, tot en unificant la populacion d'aquela zòna amb l'ajuda de Tàriq ibn Ziyad. Per se defendre de las constantas menaças de la flòta de l'empèri bizantí, se constituiguèt el meteis una flòta amb la que foguèt capabla de conquistar las Ilhes Balears. Foguèt egalament a l'origina de la conquista musulmana de la peninsula Iberica: lo 711 i envièt primièr Tàriq ibn Ziyad mas, envejós de las riquesas qu'aquel aviá atengut, l'an seguent va desembarcar el meteis a Gibraltar e conquistèt Sevilla, Mèrida e fins a Saragossa. Fin finala, lo 714 foguèt destituit e obligat a tornar a Orient, acusat de menar a tèrme una politica tròp independenta del califat omeia de Damasc.

Biografia

Sembla que Mussa se distinguiguèt per la cobdícia quand èra recaudador del kharaj a Bassòra; suspècte de malversar fons, fugiguèt a Egipte, ont governava lo sieu amic Abd-a lo-Aziz ibn Marwan, e acabèt fin finala en pagant una multa de cent mila dinars al califa per èsser perdonat. Abd-A lo-Aziz ibn Marwan lo nomenèt governador del Ifríqiya en substitucion de Hassan ibn an-Numan lo 698 o coma fòrça tard lo 699. Amb la collaboracion de los sieus filhs Abd-Al·lah e Abd-a lo-Aziz ibn Mussa ibn Nussayr derrotèt los Hawwara, los Zanata e los Kutama, tribus amazigues del Màgrib. Confirmat coma governador pel nòu califa, a lo-Walid E, contunhèt la siá avançada cap a Tànger e lo Sus, en tornant après a Ifríqiya e regatge coma governador del Magrèb occidental lo sieu mawla o llibert Tàriq ibn Ziyad.

Lo 710 Tàriq comandèt a Tarif ibn Màlik de far una pichona expedicion a la peninsula Iberica, la que li permetèt verificar qu'èra facila i arribar. Los dos partits que se disputavan lo poder al reialme visigot demandèron ajuda als musulmanes, segurament a travèrs del qu'èra estat governador bizantí de Ceuta, Olban. Mussa Consultèt qué far al califa a lo-Walid E, qui segon la tradicion li respondèt: «garda-te de riscar los cresents a travèrs dels perilhs d'una mar de violentas tempèstas». Mas sembla que Mussa, temptat pel tresaur reial visigot, lo desaubediguèt.

Tàriq Crosèt l'estrech lo 711, segurament coma aliat del pretendent Àquila (qu'aviá lo supòrt de la Tarraconense e la Septimània), e derrotèt a la batalha de Guadalete lo rei visigot Roderic (qu'aviá lo sieu supòrt principal a la Bètica e Lusitània), e s'apoderèt del tresaur reial visigot, lo que li caliá liurar a Mussa, descomptada la cinquena part pel califa. Ocupèt ara seguida Medina-Sidònia, Carmona e Sevilla sens lucha.

Lo 712 Mussa daissèt lo sieu filh Abd-Al·lah coma governador delegat a Ifríqiya e, acompanhat de lo sieu autre filh Abd-a lo-Aziz, passèt amb una armada de dètz-e-uèch mil òmes a territòri visigot. Ataquèt Mèrida, ont se concentravan las fòrças parionas a Roderic (benlèu quitament aquel meteis, s'es qu'èra pas mòrt lo 711), e que foguèt ocupada après un an de sètge lo (30 de junh del 713). Pendent aquel sètge, lo rei Àquila se presentèt a Toledo e Tàriq ibn Ziyad l'envièt a Mussa, lo que èra partidari d'establir lo domeni musulman a Hispània. Mussa Concediguèt pas ni negar res a Àquila, e lo remetèt al califa. Avançat lo 712 o benlèu lo 713, Àquila sortèt del reialme acompanhat d'un nombre important de magnats veires, camin de Damasc, mentre un emissari de Mussa fasiá lo meteis camin amb un messatge en recomandant lo annexió.

De Mèrida, Mussa se dirigiguèt a Toledo en recebent arreu la submissió dels magnats, senhors e vilas, que s'obligavan a èsser fisèlas al valí de Hispània (títol qu'ara se arrogava Mussa), a pas conspirar amb los sieus enemics, e a pagar un tribut annal per cada súbdit crestian; a cambiament, los se respectavan los domenis e la libertat de religion, e las glèisas poirián pas èsser cremadas. Los comes e duces que se sometián los se donavan las tèrras dels magnats leiales a Roderic, e las tèrras reialas visigodes serián donadas, se lo califa acceptava lo país, als qu'avián participat a la conquista, mens la cinquena part pel califa. Los impòstes requectats serián per Mussa, qu'enviariá la cinquena part al califa. En arribar Mussa a Toledo lo recebèt, entre autras, Oppas, fraire lo rei Àquila. Fòrça magnats veires fugiguèron de la vila en saber que Mussa vendiá pas coma aliat mas coma conqueridor. Segurament l'an seguent, lo 714, Mussa pugèt cap al riu Ebre, e après ocupar per la fòrça Ocilis (mai tard Madina Salim e mai tard Medinaceli), arribèt fins a Saragossa, qu'ocupèt sens lucha. A Saragossa, Mussa recebèt la submissió d'un comte hispanoromà de la region nomenada Cassi, origina de l'importanta familha dels Banu Qassi. Sus aquel temps se coneguèt que Àquila, a Damasc, aviá renonciat a la corona e al reialme, e l'aviá cedida al califa, en escambi d'èsser reconegut comes, de recobrar los sieus bens, segurament expropriats per Roderic, e de tres mila isèndas. Aquel va èsser lo títol juridic que se fondamentèt lo domeni musulman sus Hispània, e dempuèi alavetz Mussa foguèt vertadièrament valí. Los veires o acceptèron pas e elegiguèron un nòu rei, nomenat Ardó.

Mussa Partiguèt contra l'èst del país, e en aquel contèxt se li caldriá situar l'atac e destruccion de Tarraco, ont Àquila primièr e segurament après Ardó, avián fòrça partidaris. Benlèu aquela ferotja resisténcia faguèt renonciar Mussa de seguir cap a Narbona, capital de Ardó. Alavetz Mussa faguèt la siá avançada cap a l'oèst. Conquistèt Seguissiá (Eixea o Ejea de los Caballeros), mas las tèrras, que lor caliá èsser distribuit entre los soldats, après dedusir la cinquena part del califa, o foguèron pas. Se desconeisson los motius de Mussa per aquel perdon, malgrat que se supausa qu'èra un gèst cap als vascons que demoravan en la vila, doncas que li caliá ara seguida penetrar dins tèrras vascones e voliá i dintrar amb bon pè. Mas lo país resultèt èsser tant paure e las gents anava tan despolhada que Mussa, decebut, ne sortèt rapidament après recebre una submissió mai que teorica. De passèt ailà al territòri de la depression basca, La Rioja, e, tot en esquivant prudentment Astúrias, ont s'avián reagrupat qualques magnats veires resistentes, a Cantàbria, ont los magnats locales se sometèron rapidament, en passant alavetz a Galícia ont trobèt tanpauc resisténcia.

En Setembre del 714, Mussa e Tàriq ibn Ziyad passèron cap al Sud de la peninsula amb lo tresaur reial visigot, dempuèi ont embarquèron cap a Ifríqiya, ont lor caliá posteriorament viatjar cap a Damasc per donar de comptes de la siá mission. Lo comte Cassi abans mencionat, viatjava amb Mussa amassa amb autres magnats. Mussa Arribèt a Damasc pauc abans de la mòrt del califa a lo-Walid E (que moriguèt a començaments del 715). Lo govèrn de Hispània, amb sedença a Sevilla, demorèt confiat a Abd-a lo-Aziz ibn Mussa ibn Nussayr, filh de Mussa, que se maridèt amb Egilona, veusa del rei Roderic.

Mussa E Tàriq, a l'arribar a Damasc, queigueren en desgràcia per lo sieu desaubediment, mas la mòrt del califa evitèt d'autras consequéncias, e mai se Sulayman ibn Abd-a lo-Malik, lo nòu califa, manifestèt la siá hostilitat a Mussa. Lo 716 o 717 se trobava a Siria, ont los istorians arabes li atribuisson de faches legendaris. Moriguèt cap al 717.