Lexic auvernhat

L'auvernhat ten en generau le vocabulari de l'occitan embei los eventuaus chamjaments fonetics dau nòrd-occitan, mas a tanben de fòrmas lexicalas especificas (arcaïsmes e mots diferents de la rèsta de l'occitan) que franc sovent son comunas embei los dialèctes lemosin e vivaroaupenc. Aqueste lexic conten de tèrmes tanben emploiats endacòm mai, pasmens los avèm pas excluses per l'amor de bailar una mòstra dau vocabulari auvernhat, tracha mai que mai de Parlar occitan - Auvergne Velay, Tiène Codèrt, IEO 63, 2001 e L'auvergnat de poche, Joan Ros, Assimil, 2004 e de la revista Parlem - Vai-i qu'as paur, L'imagier français - auvergnat, Aedis, 2005 e le Glossaire de la langue d'oc, Pierre Malvezin, 1909, le diccionari de Francés de Murat e http://jean.dif.free.fr/Images/France/SSandoux/Lexique.html

Coma en la rèsta de la lenga i a de doblets, çò es de mots dont le sens es exactament parèir, mas l'un ven dau latin, l'autre dau gallés : la còrna/la bana, l'èdra/l'ènna... o l'un proven de la lenga daus francs e l'autre dau latin la mita/le gant, etc.

Quauques mots pòdon aveire una consonanta iniciala eufonica: g/i-eusses/elsses (els), l-èsser, z-onte, v-onte...

• -è se pronóncia [é], -e [i/é] au Sud, [œ] au Nòrd.
• - Le grop uèi se pòt prononciar [œj], [ɛj] o [ej].
• - le grop ea se pronóncia [ia] (coma en romanés).

• abarir: abalir. fr. élever des enfants
• abatalhar: getar de pèiras a qualqu'un
• abla: fr. ablette
• abondar: èsser en abondància
• abolhat: fr. ébloui, eissorbat
• abora, d': d'ora
• aboriu, -iva: precòç, -a
• abraina: atirança, fòrça, violéncia, rapiditat
• abraïnar (/s') : fr. se jetter sur
• abrasar v: soudar
• abre, arbre, aibre
• abriga f. : abric
• abriau: abrial, abril
• abriva (d') o d'abriu ?? : de biais, en diagonala
• abroa f. : broa (tanben emplega) fr. la limite, lisière
• abusar: enganar; abusar
• acabar: fr. finir
• acairar: fòragetar a còp de pèiras
• acanhar (s') : se solelhar
• acaptar : V. Acaptar
• acatar (') : cobrir (se), recobrir (se)
• achaptar: comprar, crompar (non seriá un francesisme, Acapte e acaptar ‘adquirir, obtenir’ com acatar ‘reverenciar, respectar, obesir’ provenon en darrièra instància d’un meteis vèrb latin 'captare')
• achaurar: calfar, defendre del freg, abrigar, coconejar
• acistrar: raubar??
• aclan: arcolan
• aclapar (s') : fr. accroupir
• acluchar (s') : se corbar
• aconsomir (s'): assopir (s')
• adelir: fr. épuiser
• ademan: endeman
• adrilhier, drilhier, alusèir fr. alizier, alisier (Sorbus torminalis)
• aduèi: uèi
• aduire: conduire, menar
• aer: èr. en l'": fr. déboussolé
• aferniau f, ferniau f. : utensili de fusta del qual los vaquièrs se servisson per trencar lo calhat
• aficcionar (s'): fr. s'enticher, se passionner
• aganir: extenuar
• agara, aiara, iara, asara, aura, agora, alhora, avora: ara - d’ora en ora, d’aura en aura : del nord au sud
• agland: fr. gland (du chêne)
• agorar/agroar (s') fr. s'accroupir, s'acagnarder, s'asseoir sur les talons
• agorrufar: fr. froisser
• agromar: fr. recroquevillé
• agromeladat: tortuós
• aiara: ara, adara; uèi (Briude)
• aice: colèra ??
• aicí-lai (d'): fr. par là-bas
• aicival: fr. ici-bas
• aigada: inondacion
• aigre: acre, agre
• aigueira: aiguièra
• airede, airedís m. : fr. airelle, myrtille
• airiçon: eiriçon
• aisinar ?? [ëgina], aisegar?? [ëgiga] aigar? [ëga] : adobar V. asegar
• aital: v. aitau
• aitant: tant
• aitau: atal; anem; coratge
• aitot: tanben
• ajaça: agaça
• ajauc: fr. ajonc
• ala: angar, cubèrt (tanben ala d'aucèl)
• alandar: a. lo bestiau: far sortir lo bestial de l'estable per lo menar al pasquièr. Sin. naparar (Salèrn, Mauriac), gitar (Riòm)
• Alaier: geo Alèir
• alara [agaro] : fr. maintenant
• alàs: interj. ailàs!
• alausa: lauseta, alausa
• alegrar: fr. égayer, rendre plus aisé
• alèrta: esglai, esfrai
• alet: alen
• alh: al; ala
• alhèira, d': de contunh, sens parar e lèu; fr. sans discontinuer
• alhora: ra (tanben emplegat)
• alisar: fr. repasser
• alobit: òme avid que cèrca a s’apropriar çò que li aperten pas
• alora [avora]: ara, aora V. Avora
• altre -a (en cèrtans luòcs): autre, -a (cf. Roergue e localament en Givaudan)
• alucar: fr. allumer
• aluja: sangsuga
• alumar: fr. allumer
• amaisar: amatigar, apatzar
• amaseda: v. Maseda
• amassar: prendre; fr. ramasser. Amassar chalor: prendre calor. Se 'massar: se refugiar
• amb [om] : amb. fr. avec
• amont: en naut
• amorrar (s'): èsser absorbit per quicòm
• amortar: atudar
• ampòn, empòu, amporai, empola : fr. framboise
• amposeir, amporier: fr. framboisier
• anaissin (pron. aneishí) : ansin, atal
• àngiau: àngel
• angla: agla
• ant l'ora (d' ) : d'avant l'ora
• antan: autres còps; l'an passat
• antenons m. pl.: testiculs
• an-uèi, anueit [anej] [anèj]?, anuech [anë] : uèi (s'i ditz tanben). 'd'anueit ençai/en aicí?' (notat "d'aneinchin"): d'ara endavant
• anuòge, einueg?: enuèg
• aost, avost: agost
• aparelhar: preparar
• apastar: donar a manjar al bestial
• apasturar: fr. paître; faire paître
• apear: rejónher, atrapar
• apeitar/espeitar [(a)peità] [(a)pità] [pietà]: esperar (atendre)
• apincar (s') : apiejar (s') V. Pincar
• apòrt: vòga
• après-mèidia: après-miègjorn
• apoticari, apoticaire
• apressa: adv. après
• aquí a: aquí, vaquí (Aquí los a: los veicí)
• apujar: apiejar
• aranha: telaranha
• aranhada: aranha
• araira: fr. arrue
• arapar, arpar, arrapar ?? : atrapar (p. ex. una malautia), seguir
• arboneira: esquiròl (tanben emplegat)
• arbroquin : arbrissèl
• arcan [arcan] (arrondiment de Sant Flor), arcana (parçan de Salèrn), arcanela, arcanau : arcolan
• arcana: creda roja
• arcandièir: òmes sens valor morala, crapula
• arcanetas (montar las): venir roge de vergonha
• archa: grand còfre
• archar: arcar, darcar (córrer). Archar país.
• ardir (s'): fr. s'enhardir
• ardit: ardit, liard (moneda); interj. coratge!
• aret: fr. bélier
• argiala: argila
• arma: fr. âme; expr. de suspresa
• armèl: grand anèl fach amb una branca de fusta torcida
• armatge/armalh m.: armari, fr. armoire, placard
• armèir m.: armari, fr. armoire, placard
• arnha: irritacion
• armasi : armari, fr. armoire, placard
• arneis, arnesc ?: panoplia
• arpar: prendre, sasir. V. arapar
• arpatejar: f. agiter les griffes, les mains
• arpeta: aprenedís
• arrapar: atrapar (p. ex. una malautia), seguir, fr. fig. river, visser V. Rapar, Arapar
• arras f. pl.: fr. arrhes (argent donat per mor d'assegurar una pacha)
• arrelh: racina
• arrembar (s'): se getar
• (ar)ronza, (ar)ronze/(ar)ronzàs m. : bartàs. fr. roncier
• arrucar: fr. blottir
• arseir, arser, arsèra: ièr de ser (davans-ièr/arsèra: avant-ièr)
• arsi: set. fr. soif
• artelh (plur. artelhs, artiaus)
• artison, artuson, arteison ? arteron : fr. ciron (barbas d'espiga), mite, asticot
• arton: anc. pan; mangiscla per un viatge
• arzan, arzau: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• as [a] : v. Vès
• ase bobó o bobon? : fr. têtard (babion en Alps Maritims, de Babi, 'grapaud')
• asegar, aseigar: adobar
• aseimar, asaimar: mirar, observar, examinar (latin *ad-aestĭmare, oc. ancian 'adesmar', 'azesmar')
• asotar: avortar
• asne [ane/aine] : ase (tanben emplegat)
• asorar: adorar, venerar, baisar un objècte sacrat, una relíquia; anar a l'ofrenda
• aspre (aver d'") : aver d'apetit
• assai: ensag
• assajar: ensajar. fr. essayer
• assapar: assadolar, assaciar
• assem(s), d'assem(s) : ensems
• assemblada: la maison d’assemblée dans laquelle vivait la beata ou robiaca (religieuse rurale) autour de qui se réunissaient souvent les femmes pour travailler au carreau, bavarder, prier
• assetar (s'): fr. asseoir (s')
• assolellar (s') : aconsomir, assomir, assopir
• assuausar: adocir, calmar, apasimar
• atanben: var. tanben
• atanpauc: tanpauc
• atapar, 'tapar: (a)gafar. 'tapar paur: prendre paur. atapa-qu'atanhe: a l'azard, fr. au petit bonheur, a vista de nas
• atapir: tapar
• atau: atal; de contunh, de la meteissa manièra
• atenar (s'): èsser preissat
• atemar (s'): s'obstinar
• atisar: fr. attiser, instiguer
• atissament: enervament
• atràs [atrà] : al delà, en darrièr. interj. metetz-vos de costat!
• atretant: aitant (La bèstia a nòu caps e atretant de coas)
• atubar (lo fuòc) : alucar (lo fuòc)
• aturar (s'): aprochar (s'); arrestar aplantar (s') (tanben emplegats); apiejar
• au! : interj. òc !; davant lo nom de qualqu'un, per l'apelar
• aub, aube, bei: amb
• aubar: sause
• aubèrge m. : auberga
• aüc: crit insolent
• aücar: cridar d'insolenças
• aucèl de la mòrt: chòt
• aucèl de las polas: fr. épervier
• auçura: autura, elevación de terrenh
• aul: el
• aul: marrit, mal. "far d'aul far" : èsser pas de bon far
• aulan(h)a, auglana, aug(l)anha, aulana, aumanha ("emanha"): avelana (tanben s'i ditz)
• aulanheir, aulanier(a): avelanièr (tanben s'i ditz)
• aumalha: bovins (gròsses)
• aur [aw] : fr. or (metalh). loís o levís [leví] d’aur
• aura: aura, vent
• aurada: aurièira. fr. lisière d'un champ
• auranja: irange
• aure (Cantal): aubre
• aure (l') : la rèsta, quicòm mai. "Vòle acò e pas d'aure"
• aurisse: vent violent qu'anóncia l'auratge
• ausanier: bois (arbre)
• ausèl(h)?, augèl, ausel [uzí], auseu, auvèl(h) [usèr, usé, uwbèl, ewvé] : aucèl [ushèl] (tanben emplegat)
• auserau: fr. érable
• aussitost franc. [ossità] : còp-sec [kosé] (tanben emplegat)
• auvir, ausir, entendre
• aval [abal] : enbàs
• avalhant [abaillon]: pretenciós, arrogant
• avalisca: exclam. a la vista d'una causa qu'inspira lo darrier grad de repugnància
• avans: abans, avant
• avariciós, -osa [abarisiós]: avar, -a
• aveir: aver
• avena: civada
• aver m. espécia bovina
• aver char + vèrbe inf. : fr. coûter cher de + verbe inf.
• avèrs: ubac
• avèrti m., avèrtia f. costuma
• avertir: experimentar, conóisser; acostumar
• avigier: fr. alisier
• avisar: regardar, gaitar; escrutar; far atencion
• avitar: fixar amb una vitz, vissar
• avora, avòra (parlars del Santflorenc), alora [avora]: ara, aora
• babaròta: escarabat de cosina
• babau: bèstia imaginària per far paur als mainatges. Se sortisses lo babau te minjarà, "Se minges pas ta sopa lo babau vendrà; nom donat als insèctes
• bacha (o bascha se ven del gallés 'bascauda'): fr. baquet, auge
• bachàs (o baschàs se ven del gallés 'bascauda'): abeurador
• bachòla (o baschòla se ven del gallés 'bascauda'): panièr o semal per lo transpòrt de rasim durant las vendémias; sòrta de bac de fusta, de forma ovalària, amb doas ansas lateralas constituidas per un talon de branca laissat sus las dogas
• bacon: lard, codena de lard
• badar: dobrir; restar la boca dubèrta, estonat
• badat: dobèrt
• badinar: s'amusar
• badinatge: fr. plaisanterie
• badò: pèça del jòc d'escacs que se desplaça de galís
• bagatge: vestits; bagatges
• bajau: casuda
• bal: bal, dansa
• balai, balaja: fr. balais
• balar: dansar
• balastra: caçairòla
• balhassat: de colors variadas
• baloard: fr. boulevard
• bandat, -ada: sadol, ebri
• banejar: fr. bruiner
• banhadura: fr. mouillure, état de ce qui est mouillé
• banhar: molhar (qualqu’un en li getant d'aiga)
• banhar (se "): far un banh
• banhat: fr. marécageux
• banhòla: banhadoira anciana amb de rodetas
• banqueta: trepador
• baraban (barrabam??) : filh de degun, boemian
• baralhar: s'agitar
• barbajau, èrba de talhadura : joubarbe
• barbòlha f. persona que parla indistintament; esperit confús e inconséquent, pauc senat; fig. enfanton
• barbotir : parlar doçament
• bard: fr. terre glaise
• bardar: salir
• bargassejar: fr. baragouiner
• barginhar, barguinhar: esitar; mercadejar, negociar lo prètz
• baril, barril? : bòssa, bossa, ansa (engenh de pesca)
• barjaca: fr. femme médisante
• barjar: bregar, concassar lo lin, lo cambe; parlar fòrça
• barlandatge: v. Varalh
• barquet: fr. baquet (à lessive)
• barracan [barracòn/boracan]: estòfa
• barrar: claure, enclaure un eiretatge, tampar, arrestar; claure un terrenh, un camp
• barrat, - ada adj: barriolat, -ada
• barrats/mèrles: bigarrats (gendarmes. Nom donat pel marescal Duroc als musicians de la garda urbana)
• barreirat: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• barron: baston
• barta: fr. hotte
• bartòt: fr. punaise
• bas, -sa: pregond, -a
• bast [bas/bat]: fr. bât
• basta : se a Dieu plai (tanben emplegat)
• bastissa: immòble
• baston [basto]: fr. bâton
• bata: sòc d'un animal
• batal, batala: fr. pagaie
• batalejar: fr. pagayer
• batalhar: fr. discutir; déblatérer
• batejar [batedzà/batigià]: fr. baptiser
• batel: batèl
• batelar, baratelar: anar e venir amb bruch
• bavaira, baveira, bavareta, bavarèl: pèça del faudal masculin
• beal, be(s)au, beau: besal, rec: canal de derivacion qu'adutz l’aiga del riu al molin o que mena las aigas dels prats vèrs un rec
• bèc [bè] : fr. bec
• becar: 1. fr. becqueter, piquer avec le be.c 2. fr. sommeiller (sans jaire?)
• beçau: beç (tanben emplegat)
• beçon: beç (tanben emplegat)
• bealar: cridar
• bedissa: sause
• bei: amb
• bèissa: fr. bêche
• belament: lentament, doçament
• belet: ancestre, bisaujòl; grandpaire (mèstre del maine); nom afectiu balhat a un pichon
• belèt: febrièr
• bèlh, a: bèl, a
• belhcòp: fòrça, plan
• belhida: semola
• belhir: bulhir, bolhir; fermentar
• belièra: V. beal
• belija, belha, buluga: beluga
• bèl-paire, bèla-maire: nuòu marit, nuòva esposa de la maire/del paire
• ben [bej/bion] : fr. bien adv
• bena: buc, rusc, bornat
• bena, bana: banasta pichona garnida de vime
• benabèl: fr. bel et bien
• benastrat: qu'a sòrt
• benlèu [belèu/bienlèu/beliau]
• bentot: tanben
• bequenar: rire (far bequenar)
• bericles: lunetas de vista
• berla: ataüc
• berbesin: formiga
• bernachon, bernaton: fr. roitelet
• bèrta, barta: fr. hotte ou panier en osier que les cultivateurs portent sur le dos, soit au moyen de bretelles passées sur le épaules, soit à l’aide de bras ou leviers en bois que les épaules supportent et que les mains retiennent.
• berzenar: bufar violentament del nas, boca barrada, durant un esforç o just après
• besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
• besonha, besunha : causa. besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
• bessina de lop: fr. vesse-de-loup
• bèstia: fr. sot
• bestiau m: fr. bétail
• bestium: animalum, ensemble dels animals
• besunha: fr. besogne; chose
• Bèu sénher/senhina (f.), Biau/bel [bi] sénher/senhina (f.) : sénher! ; expression de commiseracion equivalenta a "pecaire" o "bona gent". Bon sénher! exclam.
• beta: còrda
• beton (Cruesa) : beç
• beure [bi(e)wre/biwri/bewre] : fr. boire
• beure: castor
• biaças pl. (perque a doas pòchas) : fr. besace
• bian : V. Bien
• bica: cabra
• bicar: baisar
• bicha: fr. grand pot de terre
• bichier, pechier: fr. cruche
• bichon: pòt
• biega: cròssa
• bien: plan, bèlcòp
• bigòra (viròla??) : fr. tarrière, outil de charron
• bienastrós: aürós, sortós
• bienvolença: bon voler, gràcia
• bima: vedèla jove, de dos ans (del latin bis)
• bisa, bissa?: vent del Nòrd, que bufa entre lo nòrd e l'èst. bisa nièra: vent fosc de la nèu (NO)
• bisaurada: fr. bourrasque
• biscar: èsser contrariat o vexat
• blacau (blacaud ?): fr. babillard
• bladre : fr. érable sycomore ou faux platane
• blai: beç
• blanche m. : corset (vestit). fr. corsage
• blasina: fr. bruine, pluie fine et brumeuse
• blat: cereal en general. Lo fr. blé: lo froment.
• blat negre: fr. sarrasin
• blat d'Espanha: fr. maïs
• blat, sega, segol: segla
• blauda [biawda, blòwda] : fr. blouse, sorte de vêtement, de tunique. Se dit quelquefois aussi d’une redingote à longues basques
• blesta: fr. écheveau de fil. v madaissa
• bleu, blèva: blau, blava
• blòc: en bloc: tot ensemble
• boada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, assistance passagère, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boirada
• bòba: serpent, colòbra
• boc [bu/but], bocaud, bòchi : fr. bouc
• bòca: vièlha cabra
• bocar [ò] : potonar sus la boca
• bocha: labra, boca
• bochinar: romegar, fr. bouder
• bochon: bistrò(t), bar
• bocin: un bocin: un pauc
• bocla: bocla de metalh
• bodiàs: romeguièra
• bodier: boièr (tanben emplegat). fr. bouvier
• boetar (vòutar) : fr. voûter, arquer
• bofet: tafanari (umoristic)
• bouetat (vòutat) : òme qu'a l’espinada arcada
• boga: bòrna, fr. borne, limite
• boinar, bodinar: bornar, delimitar
• boira: fr. ensemble de bovins de trait
• boirada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boada
• boirar: mesclar (se ditz tanben)
• boirar o borrar: metre en fagòts; emplir
• boirat: emplit
• boire: ventrut
• boirelat: V. Boirat
• boiron: fr. jeune apprenti bouvier
• boissaman: eissugaman
• boissar: eissugar. V. panar
• boisson de las penas: V. pena
• boissonada: fr. fourré de buissons
• boitós: ranc. fr boîteux
• bòja: saca de tela grossièra
• bola: V Boga
• bolet de la baga: fr. coulemelle
• bolha: garait (se ditz tanben)
• bolhat: fr. tache, flaque d'eau ou de couleur
• bolicar, bolijar?, bolejar? : bolegar
• bolija(r): estincela(r)
• bolla: bòla
• bòn: bon ('bon' davant vocala, bòn davant consonanta. Après lo nom, 'bon': 'un òme bòn, un bon òme'; de bòn pan)
• bonicon: esvèlt, polit
• boquet: saltarèla
• boqueton: fr. chevreau mâle
• borg: capdulh d’una comuna
• boriaire, -aira: borièr. fr. fermier
• borion: fr. bourgeon
• borlar: brutlar, bruslar
• borlet: fr. bourrelet qu'on met sur la tête des enfants qui commencent à marcher. Virar borlet: perdre lo cap
• bòrli: bòrlhe (tanben emplegat), òrb; fr. taon aveugle
• bòrna: fr borne, limite
• bornatat : fr. creux adj.
• bòrni d'un uelh: bòrni que n’a qu’un uèlh
• bornicada: fr. préjugé, aveuglement
• borras: étoupes
• borrassa: fr. lange en laine dont on enveloppe les enfants nouveau-nés. En pl. : ensemble des langes qui servent à emmaillotter un enfant
• borrasson: joguèt de pelucha
• borré (grafia? cf. leng. burèl?) m: vèsta
• borret: taure; adj. molsós
• borreta: vaca jove (1 an)
• borsalhièr?: fr. bourrassier
• borrut adj. : fr. frisé
• botar: 'quo me bota: me conven
• botassa: fr. mare
• botaròt: fr. champignon
• botelha: vessiga; botelha
• botelhièr: fr. aide-de-camp du vacher
• bòtja: v. bòja
• botre: botar, metre (tanben emplegats)
• bourrar: renonciar, non pas capitar
• bragas, brajas f plur: fr. culottes (vièlh parlar de comunas ruralas; Lo parlar modèrne de las vilas de Pleus, Mauriac e Salèrn se se ditz culòtaalotos)
• bragas, braias f plur: pantalon. pausar braias: anar de ventre
• braietas f plur: fr. petite culotte
• brajon (de banh) : eslip (de banh)
• branda: fr. grande bruyère
• brandar: tuar; bramar (fr. braire); cremar amb una flama viva, ardenta
• brandir: fr. agiter, branler, secouer
• brau: fr. taureau, étalon
• braudar: fr. broder; tenter
• breçòu, breçau: breç (tanben emplegat)
• bregalhat, brigalhat: fr. bariolé, peint de diverses couleurs
• breichèira: òrdi
• bregira, breichèira, braceira?? : segla
• bren, remol, cru (Salèrn, Mauriac), bes? [besh] (Riom) : fr. son, résidu de la farine
• brenar, renar: fr. bruit dut cochon quand il trempe son groin dans l’eau ou dans tout autre liquide
• brénia/breba: bren (mèrda)
• brenle, brinle: fr. branle, danse dans laquelle les figurants se tiennent par la main, forment un cercle et parcourent successivement tous les

points de la circonférence

• bresar, brisar: fr. émietter du pain, briser avec effort
• bresilhar: fr. gazouiller
• briòla m.: obrièr maladrech, pauc dotat
• bricolar/gigonar/barginhar: trantalhar, barguinhar, esitar, tergiversar
• brifar: manjar bèlcòp
• bringa: femna mal bastida, una evaporada, una filha nauta e desguindada que fa pas que saltilhar e gambadar
• briular, briugar?? [briwgà/briewgà] : "bourdonnement grave que le taureau fait entendre lorsqu’il marche fièrement à la tête de la vacherie ou gratte du pied la terre ; il est remarquable que les animaux ne font plus entendre cette espèce de bourdonnement après la castration ; 'briugar, brandelar, branlar, barlocar': beugler le taureau. Le beuglement ordinaire des bœufs, des vaches et des veaux se nomme 'bramar' ; ces animaux ont, en outre, un troisième cri, que nos montagnards appellent 'deigueilar', qui commence par un son prolongé, très aigu, et se termine par un ton grave, c’est un cri d’alarme qui annonce la présence du loup." (Alan Broc)
• broa: limit (d'un camp). Broa delh ciau (o asuelh): orizont, asuèlh
• bròc [bro(k)] : vas en tèrra, pròpri a contenir d'aiga; fr. cruche.
• bròca: branca
• brocantar: fr. brocanter
• broet: bròu, bolhon
• brossa: fr. bruyère; fusta/lenha menuda, brancam
• brostar: fr. broûter
• bruèia, bruelha: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
• bruelha, bruèia: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
• bruga: fr. bruyère
• brugir: murmurar, fr. bourdonner (un riu)
• brulhar: brutlar
• bruma, brumatge fr. brouillard
• brut: bruch, rumor, novèla
• bu: amb
• budel: budèl. budel cuolat [kiogat]: fr. le rectum
• bueu (plur. [biaws/büe/bë/bü/bes]): buòu
• bufa: bofa (còp)
• bufar: bofar
• bufet: fr. soufflet, instrument servant à produire du vent
• buïja, buja, boja: pradèl (bas e umid), pasquièr, situat sovent prèp de la maison, inculte ont gaireben sempre l'èrba a creissit naturalament. Ancianament designava la bosiga fr. jachère
• buja: fr. cruche
• bujada, bugada (forma orlhaguesa montada en Cantalés): bugada
• buquet: V. Boquet
• burla: tempesta de nèu
• burlar: faire una tempesta de nèu; brutlar
• busac, busal, busau: fr. milan; anc. busa. V. gusa
• but: but, pont que se visa
• butit: testut
• cabèga: cavèca
• cabornat : fr. creux adj.
• caca: notz ("noix sans brou" infantil)
• cacalh: bonbon; pl. renhons
• cacaloneir: rugbyman
• cacau: uòu
• cachar: quichar
• cachon: avelana; nogalh
• cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca
• cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace
• caia: truèja
• çai adv. fins
• çai enrèire: recentament
• caire: canton. fr. coin de l'âtre
• çais: aquí
• caion, caionet: porc (Velai)
• calada: senda rapida; senda dins la nèu
• calcinar (se): se far de socit
• camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon
• cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre
• cambeta: fr. tige (de planta)
• campaneta: fr. campanule (flor)
• campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida
• campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat
• campís: espiègle, indocile, rétif
• canabau: carbe
• cancheta: fr. petit seau en métal
• cande, canda: clar, limpid
• canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet
• cantèl: fr. chanteau (de pain)
• canulant: enujós, emmerdant.
• canular: fr. ennuyer, emmerder
• canon: veire de vin
• cap [ka]: tèsta f, cap m
• capbàs: fr. descente
• capetar: fr. descendre, (anar a un luòc)
• capolar: fr. hacher
• caponar (se): se dissimular
• carcin: abitant del Carcin; vaslet de bòrda logat per las fenasons
• carcular: pensar, somjar
• cardalhau: topinambor
• carnada : carn de vaca salada
• carrar (se) : se plaire, s'amusar
• carrin: pòrc
• caròta: beta-rave
• carrat : fr. carré d'habitation, dans un ensemble de bâtiments agricoles
• cartofla : patata (Bas Auvèrnhe)
• casabèc: fr. chemisier, corsage
• casar (se): maridar (se)
• casca-lumaç: cagaròl
• cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot
• cascavelar: avançar fasent cascavels
• casiau: pèça de vinha
• caston : fr. bergerie
• cat (Carladès), chat : cat
• catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir
• catonar: careçar, amanhagar
• caula: graula
• caura f.: v. còure (avelanièr)
• causa (per " que): per çò que, perque
• celèira, cereira [sareida?, sardeira], cerèisa, ceriesa: cerièra
• celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr
• cenelhier: fr. aubépine
• censa f. : fr. bail, contrat
• cerv: cèrvi
• cesta, ceston: fr. grande corbeille, panier (Panier s'i ditz tanben)
• cestús?? : país, luòc dont venèm
• chabeç: fr. traversin
• chabra (Velai) : saltarèla
• chab(d)elièra: riban de fil
• chabidar: s'assopir, somnolar
• chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat)
• chadeira: cadena (tanben emplegat)
• chadenàs: cadena gròssa per traire los arbres del bòsc
• chala(da): passatge, camin desgatjat de nèu; traça dins la nèu
• chald, chaud: caud
• chalm, chauma: planèl esteril
• chambalià, chambaliá? (chambaliga), chambalha: cambaliga, garrotièra. fr. jarretière
• chambre (de mar o de riu) : cranc
• chamin de pè: viòl (tanben emplegat)
• chaminon: viòl de pè
• chamjar: cambiar
• champanhon: campanhòl
• chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe, chandre, chandra f. : cambe, carbe
• chambon: cambajon
• chamèis: suja
• champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un
• chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)
• chancèl: ataüt
• chandela, chandeala: chandela; gratacèl
• changre: cancre
• chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre
• chantel: cotèl
• chap-coissin: cabeç (fr. traversin)
• chap-leit : fr. bois de lit
• chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache
• charba: ansa
• chardas (las ) : velhadas durant las qualas se cardava
• Charenda f.: Nadal m
• charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat
• charga: carga (tanben emplegat)
• chargar: cargar (tanben emplegat)
• charrau: camin d'espleitacion
• charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua
• charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer
• chas: a cò de
• chasau: maison arrueinada, fr. chaumière
• chaschòu: crani, tèsta entièra
• chasque inv. : cada
• chassanh: garric
• chasso (chasson ?) : roire
• chastèlh (plur. chastèlhs/chastiaus) : castèl
• chastra: buc, bornat
• chatau: cabal
• chat-foin: putòi, catpudre
• chaubre, chaure: caber, cabir
• chauchar: caucar. fr. presser, fouler
• chauçada: barratge
• chaucida, chaucit: cardon
• chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure
• chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir
• chaul: caul, caulet. fr. chou
• chaul-raba: fr. chou-rave
• chaumesir: fr. moisir
• chaumesit, -ida: fr. moisi, -e
• chavacròs: fossaire, fr. fossoyeur
• chavalh [chaba] : caval
• chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc
• cheir, chèir, chier, cher : gròs rocàs; clapàs; endrech o país rocalhós, fr. éboulis, amoncellement de pierres
• cheira: colada volcanica d'escòrias, fr. fr. coulée de roches
• cheiron, cairon: petit molon de pèiras
• cheiràs: clapàs, esp. colada volcanica d'escòrias, fr. coulée de roches
• chèrchapaís: vagabond
• chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)
• chibòta: cabana (de pèiras)
• chibre: carbe, cambe
• chin-tais: tais
• chindra: címec, cinze, cinza
• chuchutar: murmurar
• chuta: chòta (ausèl)
• ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)
• cinglar: foetar
• cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• cireir: cerièr
• cist: cistre (pèira)
• civèira: fr. brouette
• clam (gardar ) : gardar son energia, gardar lo moral
• clamion: apèl, aclamacion
• clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan
• clanca: fr. commère
• clancar: fr. commérer, de bavarder en toute occasion
• clapeiràs: clapàs
• clenchar (se): fr. se pencher
• clergue: clergon clerjon. fr. enfant de coeur
• clujada: teit de fen
• coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada
• coarro, coarre: proprietari, patron
• coca: noga, notz; patata (Mauriac, Salèrn...)
• cochara f. : culhièr m.
• coche: pòrc
• cocuda: fr. primevère
• cocut: fr. jonquille
• coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite
• cofal: cofat. fr. gifle
• cogorla: fr. citrouille
• coige m., coija? f. : jaciment (minièr)
• coijar, coejar (se), s'anar coejar [kweydzà/kuetzà/kuedjà] : cochar (se), anar jaire
• coita: fr. hâte f, presse f
• còl [kwòl] : fr. cou
• còle: col (de montanha)
• colenha: conolha, filosa
• coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas
• coljar (se), s'anar coljar. V. Coijar
• colh: fr. cou
• colièra: penda, còla
• comador: angar, cubèrt
• comencar: començar
• companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic
• compassar: despassar:
• conòlhada: conolha
• conflabueu: salamandra
• congeira, conheira, congènha?: congèsta
• conhar (ò): fr. pousser
• conradelar? corrandelar?: córrer la campanha
• cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie
• consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur
• cònte [kwònte]: conte
• còntia: discussion, disputa
• contiar : fr. se chamailler, se disputer, amicalement, se taquiner.
• continent: immediatament
• còntranòvie: fr. garçon d’honneur
• convisar : discutir
• còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])
• còp d'alhís: fr. coup de feu, enthousiasme
• corcheira: corsièra
• cordelièra : còrda, cadena o boton per sonar lo monde a la porta
• còrdre: amassar, reunir
• còrdre (/se): tornar a l'ostal
• corniòla: fr. gosier
• corrau: fr. haras
• corriada: fr. liseron
• corsa: corsièra (tanben emplegat)
• cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)
• cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)
• cos: agrafuèlh (tanben emplegat)
• cossirar: sospirar
• cossirós, -osa: inquiet, - a
• costat (al " de) : a costat de
• costat de neu: oèst
• còtla: mongeta (verda)
• còuclhe m. nogalh, clòsc (de fruch)
• còure m. avelanièr
• crebalhas f. pl. : fr. semailles (crebir = cubrir, cobrir)
• crebir : cobrir, cubrir
• cremason: brutladura
• cremeson (aver de): aver enveja fòrça
• creme m. : fr. crainte
• crenhar: crénher
• crespar: fr. crisser
• crestar (se): dreçar (se)
• crida (creda? [crida]): cicatriça
• cròi: mauvàs, marrit
• crossar/corsar: breçar (latin tardiu *crontiare)
• crossarèla: breçairòla
• crosset: breç
• crèu: nogalh
• cròç: breç
• cròça: fr. béquille
• cròmpa: crompa
• cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)
• crubir: fr. semer et herser
• cruca: dessús de la testa, testa
• cubèrt [tyubè]: teit
• cubrir: cobrir; semenar
• cuèire v: còire
• cuèissa (far ") : faire place (sur un siège), se pousser un peu
• cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul
• cuja (en "): fr. a falta de; en luòc de
• cujon: molon
• culhir
• cunh: recanton
• cunhar: fr. fosir
• curalhèir: pilòt de pèiras
• cusina: cozina
• cusinar: cozinar
• cute, cut: grapaud cantaire
• dalainèir: prunièr
• damaisèla: libellula
• dant-ci (que) : abans (que)
• daprès adv: après
• darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• daret: aret (tanben emplegat)
• darna: fr. teigne (insècte)
• darreir/darrier, darrèira adv. darrièr
• darrèira, darreiriá, darrieria, dabòria: autom, tardor
• darú (grafia??) : testut
• dauna: cauna
• daururas: joièls
• davans, davant (que) : abans, avant
• davant n. : faciada
• davantièr: faudau, davantal
• davisar: apercebre
• dedalièira: fr. digitale (flor)
• decebança: decepcion
• defèci: vergonha
• defròcas: vestits
• degosina : fr. farce (blague)
• deigalar: regalar
• delh: del
• dembe, dambe: ambe
• demèg, demièg: mièg
• demèg, demièg (a ") : a mièjas, a meitat
• dengun: degun
• dès, d'ès: v. Vès
• desacatar: descobrir
• desaprimatge: accion de manjar, far brostar la primièra èrba al primtemps
• desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent
• desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar
• descatar: descobrir
• descompassar: despassar
• descorniolar: fr. égosiller
• descotir: se desbrolhar
• desempuei: puèi
• desfeci: desgost
• desfiular: dessadolar
• desfortuna: fr. malchance
• desjunar [deyjunà] : dinnar
• deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)
• desnut, -uda: nut, -uda
• despachar (se) : afanar (s')
• desparar (se) : se coitar, se brandar
• despartir: partejar; dividir
• despertin [desparti] : espertin
• despiech (en ) siá... : maudich siá...
• desrancar : arrancar, dostar quicòm en o topar
• desrason: fr. sottise (qu'on fait)
• desrochar, desroca: abatre, demolir
• dessobre: dessús
• dessotz: dejós
• destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)
• destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit
• desvelhar (se) : revelhar (se)
• deval(s) : devèrs lo(s)
• devertir: divertir
• desvuedoira [divedujro/devudajre/devedujro], esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
• dià de dià! : diable!
• dijuòus (Cantal): dijòus. Dijòus Folhat: Ascension
• dimergue: dimenge
• dinc: dins (tanben emplegat)
• dissandes (de */'die 'sambati/): dissabte (de */'die 'sabat-i/)
• drulhier: rove
• diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge
• doblar (se) : redreçar (se)
• doblon: taure de dos ans
• domaine: domèni
• domde: domdat
• domentre: dementre, mentre
• dòna(-i) ! : fr. frappe !
• doncar: penecar (penechar)
• dorna: ferrat de metalh
• dos m., duas fr.: dos, doas
• dostar: ostar, tirar
• dòure (/se), aver mau : dòlre, aver mal
• draulha: percha
• dreçador: bufet (mòble)
• dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra
• dreit (alh de): fàcia (en de)
• dreit adv. : plan, bèlcòp. dreit content : encantat
• drinlha: druèlha, aliga. fr. alise
• drolhat: trempe
• drulhièr: fr. alisier
• duc m, dugo m: chòt (grand hibou)
• duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc
• durbir: dobrir
• èga: cavalla
• eicalassi: regalèssia
• einuege: enutjat
• eiressil: api
• eissagar: fr. lessiver
• eissag/eissai: assag (tanben emplegat)
• eissaiar: assajar, ensajar
• eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada
• eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra
• eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil
• eissuar, eissunhar: eissugar
• eissublar: doblidar (tanben emplegat)
• elh: en lo
• e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)
• els: en los
• el/ela: el. V. G-el
• emanha: avellana V. aulan(h)a
• embaiard: civièra per desplaçar lo pòrc mòrt
• embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir
• emboconar, embocanar: pudir
• embofat, embufat: un pauc excitat o empebrinat
• embonhilh [ambunhi] : embonilh
• embrenar (/s'): encombrar, embarrassar, emmerdar (/s'); fig. embarrassar (/s')
• embrolh: fr. embrouille; imbroglio
• empaitar: empachar (tanben emplegat)
• empatolhar (s'): fr. s'embabioler
• empatinar, empatenar? : apressar
• enançament: progression
• enançar: fr. prôner
• ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai
• enchiprar (s') : s'empebrinar
• enchiprós -osa: querellaire
• enclausa: resclausa (d'aiga)
• enclum: enclutge
• encre,-a: nerviós, - osa
• endarrier (Velai) : autom
• endejunar: desdejunar
• endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc
• endular: fr. hurler
• endurar: suportar
• endurmir: endormir
• enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir
• enfiular (s'): se pintar, s'embriagar
• enfle, a: enflat, -ada
• enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut
• engaunhar: fr. tourner en dérision
• enginar: preparar
• engraissada: pan burrat
• engravadissa: avortament epizootic (vachas)
• engravissa: escaravissa
• engrisòla: fr. lézard gris
• enguetar: agachar (tanben emplegat)
• enlai (d'ara " : d'ara en davant)
• ennairar (s') : s'elevar
• ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')
• ennarts : fr. échafaudages
• ennejar: negar
• enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer
• enquesiam (mai) : en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)
• enrufar (s'): s'irritar
• ensalada: fr. salade
• ensenhaire, a: ensenhant
• entau: atal
• entautar (s'): enfangar (s')
• enténher: pas poder s'enténher de: pas poder s'empachar, se retenir de
• enterralhar: fr. butter (per. ex. les pommes de terre)
• entitainar, entetinar: obsedir
• entremèi: entremièg
• entreprés (demorar): demorar sens res far a se pausar de questions
• entretendre: entreténer
• entrò a: fins a, dusca a
• envertolhar: recurbir, entornar, enrotlar, envolopar
• ès: v. Vès
• esbaujas: bofet de farga
• esborfit: amolit, fr. ramolli
• esbrajas: pantalon
• escabiosa: fr. scabieuse (flor)
• escainar, escaisnar: sobrenommar
• escantir
• escargòu: cagaròl, cagaraula
• escartar (la farda) : estendre los vestements
• escarteirar: fr. écarteler
• escatrar: galaupar
• escaufar (s'): fr. réchauffer
• escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar
• eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier
• eschampelar: esparpalhar
• eschamplai/eschamplat? (èsser ") : fr. ailleurs, un peu paumé, bizarre
• eschandre v. rescalfar
• eschantir: escantir (tanben emplegat)
• escharpilhar: fr. effilocher, carder
• escharvalhar: fr. abimer
• eschaucir: causir
• eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)
• eschavanelh: v. chavanhòu
• eschilla: esquilla (fr. sonnailles)
• esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga
• esclaraire: fr. éclaireur
• escofina: fr. scie égoïne
• escoga: escoba
• escolèir: regent, mèstre d'escòla
• escorcir: acortar (far plus cort)
• escorgar: escorjar
• escòt: fr. brin (p. ex. de genêt)
• escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars)
• escrancar: crebar, agotar fisicament
• escuròu: esquiròl
• esfolerat: enrabiat
• esfòrç de temps: auratge
• esgiau: esglai
• esglage, englage: esglai, esfrai
• esfurinat: fr. effarouché
• esglaiar: esglasiar
• eslaiat: fatigat
• esliucejar: far d'eslhauces
• eslonjar: alongar
• esluenhar: alonhar
• esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç
• esmaiar: inquietar, estonar
• espantar: estonar. fr. étonner
• esparnida: (es)liuç, (es)liauç (fr. éclair)
• esparnir: esliuçar
• esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant
• espatlar: demolir, desmantelar
• espauresit (Nòrd d'Auvèrnhe), espauresat (Varena de la Dòra) : paurugat (Sud d'Auvèrnhe)
• espeçar: trincar
• espeitar [espiytà] : esperar (atendre)
• espelhar: estrifar fr. déchirer
• espepidar: espepissar, agachar quicòm amb atencion
• espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst
• espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion
• espetament (volcanica) : erupcion (volcanica)
• espiauna: espingla
• espicea: fr. épicéa
• espingar: saltar, gambadar
• espiujar: fr. éplucher
• espòr: clauson
• esquitlhar: lisar
• essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
• essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
• estabosir: embalausir, esbleugir, emberlugar, esberlugar, fr. éblouir, étonner, surprendre
• estadís: fr. rassis
• estafeta: fr. éclaireur
• estalambor: baston de boièr
• estam, estain: estanh (metal)
• estament: situacion
• estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)
• estampanit, ida: estabosit, espantat
• estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)
• estauja: estauvi
• estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit
• estavanir (s') : fr. s'évanouir
• esteala, estièl, estèla: estela
• estendilhièr: fr. goutte d'un bord de toit sans chéneaux, point de chute de l'eau d'un toit
• esterlusir, esturlesir
• estisoira(s) : cisèus
• estolha: estobla, fr. chaume
• estornir, estronir: esternudar
• estrada: rota granda
• estranglachin: fr. noeud coulant
• estranhe: estranh
• èstre: balcon, bescaume
• estrebons: fr. soudaines rafales de vent glacé
• estrelhar (se faire): infligir una correccion, fr. dérouiller
• estruge m. : ortiga, estrigol
• (es?)trumèl: cavilha (dels umans)
• eu: el
• esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar
• esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
• fableta: fr. comptine
• fachineira, fada : bruèissa
• fadard [fadar], fadarda/fadassa? : fat, nesci
• faina: fagina; fr. faine
• faja: fr. faine
• fajòla: faiòl
• faler: caler
• faganàs: pudor f. (marrida olor)
• farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage
• fargeira, faugeira? : falguièra
• farina (far) : esmenudar
• fauc [fuòc] : fau (vèrbe Faire)
• fauda: rauba, farda
• faudau [fujau] : davantau
• fava: fr. haricot
• fedon: fr. poulin
• feneirar: fr. faire les foins
• ferrat: ferrat de metalh
• fèstre: fr. faite
• feure, fiaure: febre
• feureir, fiaureir: febrièr
• fiardar: anar regde
• ficre! eufem. fotre
• fieirau: fieiral
• figòt (fuegòt): fogar, fogat
• filhat, ada, filhastre, - a? : gendre, nòra (tanben emplegat)
• filheta muda: eco, resson
• flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)
• flaunha: fr. rhume de cerveau
• Flors (Las): Las Cendras
• florejar: fr. froler, effleurer
• flusta: "frossa" (paur). fr. frousse
• flustós: pauruc
• foaire, foaissar: foire, fòser, trabalhar la vinha amb lo feçon (fr. binette)
• foèit: pilòt, pila, fr. tas
• fogeir: foguièr
• fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge
• fojada: fr. feu de broussailles
• fòlh: fòl, enrabiat
• folhar: fr. reverdir
• fònt: font
• foquet: banqueta
• forest (arcaïsme): bòsc
• foreston: gàrdia, agent forestal
• formatge [furmadze]
• fornelar: far una tempesta de nèu
• fòrre [fuòjre] : fr. paillasse
• fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder
• fotrau: fr. imbécile
• fraire d'un latz: mièg fraire
• frau: fr. terre inculte, lande, mauvaise terre
• fraunhós: fr. barbouillé
• freid: freg
• fresa: fr. framboise
• freschum: carn (fresca)
• fresilhar: fr. chifonner
• fretas: fr. sabots de frein sur une charrette, dits aussi 'la mecanica'
• froment: fr. blé
• frostir:
• frostit:
• fum: perfum, fumet, atmosfèra
• fums: fr. brouillard
• fumareir, fomarèir: femièr
• fumeira: fum
• funhetar: furgar, fr. furetar
• fuòc [fiot/fiot]
• furmic: formiga
• fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir
• gabion: vagonet de mina
• gag [gat] : fr. geai
• gala(m)pian, -ana: fr. gamin, -ine, garnement
• galar (se) : amusar (s')
• galatge, galatjon: joguèt
• galòia f: fr. imbécile
• gampa: pej. garça, gobèla
• gandir (se): marchar cap a quicòm
• ganta: narcís blanc
• gantèira: senda, camin
• gaspa: fr. babeurre
• garba, gèrba: fr. gerbe
• garbèira: fr. meule de paille
• gardejar v. mirar
• gargès: imbecil
• garla, jarla: fr. grand vase pour le lait
• ga(r)landatge, garandage ft. cloison, ordinairement en briques, au moyen de laquelle on sépare les différentes pièces ou chambres d'un appartement
• garlon, jarlon: ferrat de fusta per móuser
• garnassa: la òc plantat de resinoses
• garra: gauta; anca, gauta del cul
• garre, garri: mascle ardent; gat (nom afectiu) (tanben 'garri' es lo rat)
• garron: gat (nom afectiu)
• gasar: caminar en s'enfonzant dins l'aigua, la nèu, la fanga...
• gasta??, gaste?? : pese
• gat (prononciacion de 'gag') : fr. geai
• gata: mongeta vèrda; fr. gousse des légumes; pois
• gatges: mòbles, vaissèls (fr. vaisseaux)
• gaudòt: fr. petit malin. escais de las gents d'Orlhac
• gaudre m.: torrent
• gauma, gome: fr. goître
• gaunha: gauta; per ext. boca
• gavinet: cotèlh
• gavo: cròs, gaste, en parlant d'un fruch, principalament per las castanhas
• g-el, -a (plur. g-elses, -as, g-eusses, -as, i-eusses, -as) [ge' se/ge' si/ge 'shi/i' she?/jë' ses?jew' ses?] : el, -a; els, -elas. fr. lui, elle; eux, elles
• gelibre: gibre
• gema [gema/gima] : escuma; crema (en particular del lach)
• gendarma (gendarmE?): areng secat
• genest: genesta
• gente, gèntie: polit. franc gèntie, dreit polit: tras que polit
• gèrba, garba: fr. gerbe
• gemorejada (DJIMOUREDSADA): fr. giboulée
• gemorejar (DJIMOUREDSAR): fr. faire des giboulées
• getar: alargar (lo bestial)
• giaunada: gemiment, planh
• ginèst, genest: ginèsta
• gibar: far una bòssa
• giraudet: fr. casaque de toile (des bourgeois)
• gironda: ironda
• girveir: genièr
• gitar: fr. neiger dru
• glèisia: glèisa. fr. église
• glissar: fr. glisser
• glorieta: gloriette, petite chambre, fournil
• gobèla: pej. garça
• gojard : fr. goujat, aide-maçon et le manœuvre en général
• gola fr. gorge resserrée entre des montagne
• golada: ribòta (s'i emplèga tanben)
• golhòt: fr. goujon
• gonfle, a: enflat, -ada
• gòça (gòrça?) : fr. haie arborée
• goja: cogorla (tanben emplegat)
• gorbar: amassar, reunir
• gòrdia: vigor
• gorgolhon: fr. têtard
• gorgon: gorgolhon, cavanilha, cusson (tanben emplegat)
• gòrgue: tuf (puzzolana)
• gòrja: boca
• gorjada: tanben 'menjadeta frugala'
• gornilha: granhòta, granhola
• gorrièra: eleganta
• gorrin: vaquièr; camisòt
• gostar: dinnar
• gòt a gòt (anar ") : gota a gota, degotar
• graissa doça: sagin
• gralh: còrb
• gran [gro] adv. : brica, ges (tanben emplegat)
• grana, grona: rasim
• granauda: granhòta, graolha
• granolha: granhòta, graolha
• grapats : pèiras e bordilhas que demòran après un trabalh de construccion, de demoliment
• grapiunar: gratar, folhar
• graumilhar (se) : se trigossar, arpatejar, se remudar coma se quicòm vos prusia
• graupir: sasir
• gravena: sabla, grava
• grèu, -èva: lourd; grave
• greule, griole: rat campanhòl
• grevança: regret
• grevar: regretar. Me'n grèva: regreti
• grinzeleir: fr. groseillier
• grolhon: pòrc (pichon)
• gromel: fr. écheveau
• gronzeleir: groseiller?
• grovar: covar
• guel, -a, guelses/i-eusses, -as. V. G-el
• guenchir, guinchir ? fr. détourner, incliner, pencher, aller de côté, esquiver, se détourner
• guechit: fatigat
• guenilhas: sòrtas de bunhas del costat de Tièrn
• guèrlhe, guèrli: fr. qui louche
• guièra: vaissa (tanben emplegat)
• guinhar: mostrar del det
• gulha : fr. mur pignon
• gusa: fr. buse; anc. busac, busal, busau
• hala, ala (l'ala) : halle; hangar
• iable: diable (diablei a Riom)
• iera: ièra, èdra. fr. lierre
• ivern: nèu
• ivernar: nevar
• jabiòla: gàbia per los poletons
• jaca: vèsta
• jadeu: fr. jatte, vaisseau rond et sans anses?
• jagossar : fr. peiner, avoir du mal.
• jai: gai (auseu)
• jaire: s'anar j.
• jalhon: polet
• jamba: camba (tanben emplegat)
• jambilhon: gambajon
• jambre: v. Chambre
• japar: fr. jaser, faire des commérages
• japaire, japaira: commère
• jaquí: vejaquí (tanben emplegat)
• jardinatge: ortalha (legums produsits a l'òrt)
• jarric: rove
• jaspi: fr. aspic
• jau/jalh, jalhard: gal
• javanhòu: chòt
• javílha: cavilha; fr. cheville. javilha folada : entorse à la cheville
• joana: jonquille
• joièl: fr. bijou
• joielier: fr. bijoutier
• jòine [juòjne], joine : jove
• joncha: fr. andain
• jonh? jont? : jo de buòus
• jonht: jonch
• jontura: bestials de laurar
• jòune, a, jòine, a: joine, a, jove, a (los tres s'i dison)
• jòus: v. Dijuòus
• junc: jonc
• junhant, a: prèp, a, limitròf, a
• juòc [gio] : jòc
• jurar: rembolar
• lai: i (locatiu)
• lai: fr. souci
• laiat: fatigat
• laïns, lais adj ailà, alai
• laissa: alluvions
• lanhar (se): aver de lagui, se demandar se qualqu'un va plan o non
• lat de l'entrant: oèst
• lauras f. pl. : labras, pòts, bregas
• lavanhar: fr. flatter, cajòler, caresser
• lechon : gormand (gromand s'i emplega tanben)
• leja: fr. luja
• l-èsser: èsser
• levada: barratge. de levada: fr. d'emblée
• levita: vèsta. fr. lévite
• li: i (locatiu)
• liada: meitat de jorn. La liada delh matin (=lo matin), la darrèira liada (=après-miegjorn)
• lianh: aval. fr là-bas
• limon: fr. madrier
• lisèrt, lusèrt: lusèrp
• lissar: fr. glisser
• lista: fr. Bande de terre; champ plus long que large (del latin lista, bordura)
• liuçjada ([lustsada] grafia?) : eslhauç
• liuçjar ([lustsa] grafia?) : far d'eslhauces
• liurar: voidar
• loca: groselhièr (tanben emplegat)
• loda: fang
• lòng, lònja: long, longa, lòng, lònga
• lònh: luènh (tanben emplegat), luònh
• lòssa: cace
• luenta (la) : lo lonhdan
• lum: calelh d'òli de quatre o cinc becs
• lunar: far de luna
• luneira: clar de luna
• luns: diluns
• lura f. : animal gròs; fug-l'òbra, coard, paucval
• lusèrt, lisèrt: lusèrp
• madament : parièrament
• madèble: malaudiu
• madiera : brancas de sause
• madorne adj. : afligit
• Magalona: Vènus, estel del pastre
• mèstre [méstre] : mèstre (forma mai emplegada)
• maestre [maytre] [muytre] : mèstre
• mai: tanben
• mag, maid, mast: mastra, maestra, mats, mèid, mèi, mei. fr. pétrin
• mai, malh: pibol
• mainatja-te!, mainatjatz-vos! : Tenètz-vos fièrs (formula d'adieu)
• maite. tantes maites: tants d'autres
• maitot/mai: tanben (s'i ditz tanben)
• majofa : majossa
• majofla: majossa, majofa
• maganhós : malautiu, que sembla pas en bona santat
• malha fr. meule; tas de gerbes dans une grange
• maluç m. : amaluc
• mambor: dificultat, charivari, bruch
• mance, -ça: esquèrra
• mançard: esquerròt
• mandurar: macerar
• manhar: dominar, batre
• marbiocha/merbiucha (grafia mai etimogica) (etim. bas lat. *minimicula) : drolleta
• mardet [mortchí] : boc
• màrfie: fr. transi, engourdi
• margarida: coccinella
• margolhar: fr. patauger, manier salement, barboter
• marguilhièr: fr. bedeau
• marmelaud: manouche, nomade, gitan
• marts: dimarts
• mas: sonque, solament
• masada, maseda, masela, masel, masa, mase?, maeda [moeda] : formiga
• masada: fr. hameau
• masca: bruèissa
• mascharar: mascarar, morralhar. fr. barbouiller, noircir, charbonner
• maschurar: fr. barbouiller, noircir, charbonner
• massança: colleccion
• 'massar: fr. prendre; ramasser; se refugiar
• masuc: fr. buron
• maton: fr. tourteau (producte de sarratge de las prèissas)
• maussa: majofa, fraga
• mauvàs, -asa: malvat, -ada
• me (ex: per me) pron. ieu
• meal: mèl
• mècres: dimècres
• mèdia: fr. sieste. V. Mèidia
• meg, meja : mièg, mèja
• mei: amb
• mèi, mèja/mèija/mèia, demièi, demèja? : mièg, mèi (tanben emplegat)
• mèidia, mèdia, meijorn: miègjorn
• meig, meija : mièg, mèja
• meijornar: espartin
• mèinuèit: mièjanuèit
• meire/medre: meissonar
• meiriar (se) : mudar d'ostal (del latin 'migrare')
• melh: milh (fr. millet)
• 'melh: al, amb lo
• mèlh(s): mièlhs
• mentre adv. : durant
• meola [m(i)ewla] [miaula]: mesolha, modela, mica (de pan)
• mèque: fig mocat. fr. penaud
• merende: repais dels trabalhadors que se manja al mitan de la matinada, vèrs dètz oras, e al mitan de la vesprada cap a quatre oras
• mèrgue: gaspa, lachada, laiton
• meritar: Acò li merita ben: merita ben acò
• mès adv: mas
• meschaent, a: dolent, a
• mesenga: fr. mésange
• mesir, mosir : fr. moisir
• mèsma: meteis, -sa
• messatge: vailet, servicial
• miá: amiga (sentimental)
• mialaud, mialon? : fr. mialan, milan
• micha: pan blanc
• mielhs (de) de mai plus, de plus, en otra
• milhard: claufotís de ceriesas
• mimí/niní: nenon
• minaire: menairon
• minauna: gaton, caton
• mineira: mina, mena
• minjar: manjar
• minon: gat
• minòt: gat
• mioleira: basalt
• mirgalhat : fr. de plusieurs couleurs
• mis, blat d'Espanha: blat de las Índias
• mission: tot far mission de: tot en fasent semblant de
• mitanièr, a: capmasièr, a
• mitat: meitat
• moinant: donat que, estant que. fr. attendu que, étant donné que
• mòl [mwa]: mica (de pan)
• mola, moleta: flasca, flascon
• molet: molin (tanben emplegat)
• molha: fr. endreit tranquil d'una ribièra; luòc ont l'aiga cola tan discretament que pareis dormenta.
• molhard: fr. sorsa d'aiga viva que nais dins los pasquièrs de las montanhas nautas.
• momonejar: fr. marronner; murmurer
• monalha: fr. marmaille
• mòna: monina, monard
• monèira: fr. hanneton
• monilh: nombril
• morralhar (se): se barbolhar (p. ex. la cara de manjar) ; se cobrir (lo cèl)
• morralhar (se): lord, barbolhat; ebri
• morla: socha (tanben)
• moschaud: tavan
• moschon: mostic; moscard
• mosseiron: campairòl
• mosteau m., mosteala: mostela
• mostièr : monastèri
• mot, mota: sens còrnas (animal)
• mota: pelena, gason, pelosa
• mòuser: fr. traire
• mouton: moton
• móuser: mólzer
• muaa: auratge, avèrsa (evolucion de 'mudada')
• muralha: mur
• Nadau f: Nadal m
• narisa, narina: narion
• narma adv cap
• narsa: sanha perilhosa (tanben emplegat)
• nau: nòu (tanben emplegat)
• naular: navigar
• nautenc: fr. hautain
• neaula, niola [niwva, niwga] : nèbla (fr. brouillard)
• neaulós: nivolós
• nèça f. : neboda
• nèbla f. : fr. brouillard; brume
• neija, neja: nèu
• nèir(e), a/nièr, a: negre, a
• nèci, nèsci ?? , -a [nèjsi]
• nevier: fr. névé m
• niarma, niun: degun
• nibol : nivol (tanben emplegat?)
• n(i)eus: quitament, e mai. Nieus-ben (pron. niuben) : fr. mêmement
• niula: nivol
• no: nos. fr. noeud
• noche: grosilhièr
• nogièir: noguièr
• nojalh: nogalh
• nòn [non] : non
• nomar: apelar, sonar qualqu'un
• nosilha: avelanièr
• notza: notz, noga
• nov'oras (las ) : desjunar tradicional del matin
• nu: nud
• nuech, nuèch [nuet/niut/në], nueit [nej/neit??] : nuèch, nuèit
• nuòu, -òva: nòu, -òva
• òc-ben [a be/o pe] : òc, reforçat
• òc-plan [a plo/o plo] : òc, reforçat
• òcha: rendètz-vos, ocasion, escasença
• ocha: tèrra arabla; cap o chap (d'un baston)
• oire: odre
• oleta: fr. petite cruche
• olha: oelha
• omplidar: oblidar
• ónger: assasonar
• ongir: imbiber (vêtement ou une chose). V. embeure
• òra (parlars del Santflorenc): ora
• orange, oranja: irange
• orba lutz (a l') : orizont? (a l'), a nuèit tombada
• orcèl: fr. pis
• òrdi, blat d'òrdi: òrdi (cultivat)
• orfaneau [arfaniaw] : orfanèl
• òrgi, òrge: òrdi (salvatge, 'hordeum sativum')
• òrt de sopar: fr. potager
• òs: nogalh o clòsc d'un fruch
• òscha: rescontre, rendetz-vos, ocasion. mancar l'òscha: fr. rater le coche
• pacand (pej.) : qu'es pas plan ensenhat, qu'a pas vista que sa campanha, fr. paisan, rustre .
• pacha: gauta; gauta del cul
• pachard: pardal (fr. moineau)
• pachat: patatas cuèchas adobadas amb vinagre e saladas
• padèla: padena
• padelh: pade, granda cassairòla de còure, padelon
• paga: agaça
• paia: paga (tanben emplegat)
• pairau, poirau: pairòl
• paiun [payun/payün] adv: cap
• palhanchar: fr. rempailler
• palhàs, palhassa: palhissa, palhisson
• palòt: bola de nèu
• pam: costat
• pamola, paumola: palmola (hordeum disticum)
• panar: eissugar (Velai ; raubar
• panièr (far ") : fr. rompre son contrat sans préavis, retoumer chez soi avant l'heure convenue
• panta : plasentaria, blaga, mistificacion.
• paora: paur (tanben emplegat)
• papach-ros [pApa-ros] : pit-rog
• papas: fr. bouillie
• paraplur [paraple] : paracasuda
• parelh: coble (de personas)
• parentelha: parentat
• parier: unifòrme (tanben emplegat)
• parjada: tropèl
• parlicada: discors
• parpalhòla: galineta, coccinella
• parpalhon: vagina
• parpand: charraire. fr. bavard
• parròpia/parròfia: parròquia. fr. paroisse
• partre: partir
• parvision: provision
• pas: còl (geografia)
• passa: còl (geografia)
• passa-fin : tras que fin, tras qu'adreit
• passar per malhas : se far pas remarcar
• pastanada, pastanaia/pastenaia, pastanalha: carròta
• pastrussa: pastorèla
• pasturar (?), apasturar: paître, faire paître
• pasturau: pasquièr?. fr. pâturage ?
• patai(s): patés. fr. patois
• patana: varietat de patata pels pòrcs
• patifaci : fr. tracas et mouvement que se donnent les femmes auprès des accouchées
• patirança: dificultat
• patolhar: fr. patauger; manier salement
• pau: fr. poinçon
• pauchar: esclafar
• pauva(r): pausa(r) (tanben emplegat); repaus(ar)
• pavor: paor (tanben emplegat)
• pebrada: farigola
• pechier, bichier: fr. cruche
• pèira de sucre: fr. morceau de sucre
• peirada: colada volcanica d'escòrias, fr. coulée de roches
• peiralhier: minaire de carbon
• pèiranèira: v. mioleira
• peireir: peirièra
• peireira: potz de mina
• peireiron: minaire
• pèis: fr. pis
• pelandràs, -assa: persona giganta
• pelaud: paisan, òme pesuc d'esperit e de còs, maladrech o bèl e galhard
• pelauda: femna bèla e galharda
• pelh: pel (per+lo)
• pelha: per las pelhas: fr. dans les draps, au lit
• pelhisa: v. clujada
• pelhon: chiffon, bout de tissu
• penable: fr. pénible
• pendèir: penda (tanben emplegat)
• pendents m. pl: fr. boucles d'oreilles
• pendre v. : penjar
• penna: genest, ginèsta (tanben emplegats)
• pennar: s'aparar a cops de pè
• pensar: sonhar, donar manjar al bestial
• pentiment: colpabilitat
• perat adv. : completament. pas perat : pas brica
• pereir: perièr
• permenar, espermenar (se) : passejar (se)
• persèc, persège, persèja, pèrsia: persèga
• persugèir: perseguièr
• pesason: fondacion
• peschador, -oira: vivièr
• peson: fr. piéton, pion (échecs); anc. fantassin
• petaçar (se) : fig. fr. (se) réconcilier
• petaçatge: fig. fr. réconciliation
• petadoira: fr. pétoire; moto que fa de bruch
• petaraba: fr. pétoire
• petarda: fusilh
• petarela: fr. arbousier
• petarèlh: petaron (ciclomotor)
• petaret: fr. silène enflé, carnillet; petaire (que peta sovent)
• pete: embriac
• peteròla: veissiga
• petiòt: pichòt, pichon, petit
• petòra: embriac
• piada: fr. empreinte de pas. causir la piada: caminar amb precaucion
• pial: pel
• piasons f. pl. : fondacions (d'un bastiment)
• piauça: pic (otís)
• pibla f., pibola, pibona: pibol (tanben emplegat) (pibol: fr. peuplier noir)
• pica delh jorn: auba
• piei adv: piri
• pingar, (a)pincar: plantar, dreçar
• picgralh [pingralh] : picòt, picvèrd
• pinambor: topinambor
• pissau: cascada
• pinhàs: fr. grappe
• pinhar, plinhar: fr. mettre en pignons ou 'plonjons'
• pitre-roge: v. papach-ros
• plaçar: adesar, rengar
• planc: fr. plancher
• planesa: platèu de ròca volcanica
• planhir, planger (plànger?), plangir: plànher; racar, regretar
• plaseir: plaser
• plond: prigond
• plonjon/planjon (planchon??) : fr. meule de gerbes, pignon
• plòva: pluèja
• plueia, pluèia, plueja [ploedso] (Murat, Sant Flor, Chaldasaigas) : pluèja
• plueure: plòure (tanben emplegat). Plueu a plastre/còrda : plòu a coa d'ase
• poder m. (a Vinzèla) : orguèlh
• podre, poire: poder (emplegat en una partida del Puei de Doma)
• point, -a, pont, -a : ponch(-a), punt(-a)
• pòla: pola
• polai, polau: nogalh
• polalha: fr. volaille
• pom, pòm m. [pwon] : poma
• pomat: citre
• pòmpa, pompa: tarta (de pomas o de trifolas); fr. béret
• pompir: marcar lo pas, fretar los pès sul palhasson
• pompira: patana
• pompon: fr. gâteau
• ponar: fr. bouder
• poncon: tonèl
• ponhança: estrés
• ponhar: estressar
• ponhós: estressant
• ponht(-a): ponch(-a), punt(-a)
• pònt: pont
• pòrc d'Índia: pòrc marin
• pòrc fresc: lard
• pòrge: tanben fr. 'parvis de l'église'
• porra de París: fr. cive d'Angleterre
• porrat, pòrri, porrada: pòrre
• porreta: ceboleta
• portalon: fr. loquet
• posin: poleton
• postiau [puesiaw]: fr. échalas
• potaròl : campanhòl
• poton, potona: fr. cruche
• pòus f. pl. : fr. balles de céréales; poussière.
• poumon: paumon (tanben emplegat)
• prangièira, prangeira, pranhièira, pranièira: après-mèidia
• prèiche: presic
• prestir : fr. pétrir
• promeir, pormèir, promièr: primièr. botar lo charri promièr: faire Paques avant les Rameaux
• prossegier, pressegier ??: perseguièr
• prun: prunièr
• prus (aver de ") : aver d'apetit
• pudina: pudesina
• pueg [puet/put/puë], puei/puèi: puèg, puèi
• pueissas adv. [pësa] : puèi
• putafinar: eliminar pauc cha pauc
• quan, -a, quanh, -nha: quin, -a
• quantben: quant
• quarteir (a " de): còsta de, prèp de
• quatre (/oras) (las ) : gostar (tanben emplegat)
• quatrejar: galopar
• quauchaus: quicòm
• quaucòm: quicòm (tanben s'emplega)
• quena: fr. guibolle (camba)
• queicòm/quelhcòm?: quicòm
• quesar (se) : se calar, se taisar (tanben emplegats)
• quialar, quilar: cridar d'una veu aguda
• quilhar: fr. glisser
• quinçon: pinçon
• quitram : godron
• raba, rabeta: fr. rave
• raba-chaul: fr. chou-rave
• rabanat : fr. rassasié
• rabir (pas ) : sofrir tròp per conservar la paciéncia
• rabusar: fr. radoter
• racina: carròta
• racinar: recular
• radiç, rafe: rave
• rafanèl: fr. raumàs (tanben emplegat)
• rafar las ussas: fr. froncer les sourcils
• raian: corrent d'un ribièra
• rainaud, rainalha f. : mandra
• ram: avèrsa vigorosa
• rama: fr. fane; fusta/lenha menuda, brancam
• ramada: avèrsa vigorosa
• ramassar (se '): rentrar a l'ostal
• rampalm: bois
• rampanha: epidèmia
• rampon, respon? [ris pu] : bois
• rana: granolha vèrda
• ranc: ròc
• randa, rasa (a ") de adv. : rasís
• randurar: batre la campanha, flanar
• ranvèrs: penda al nòrd
• rapar : atrapar (p. ex. una malautia), seguir
• rapaton: diable
• rapitar: s'agripar
• rasa: gandòla, regòla. fr. rigole (dans les prés)
• rasa (a ") de adv. : rasís
• rasàs: precipici
• rastèl (de ) : per l'esquina (caire ). rastèl de l'esquina: colomna vertebrala
• ratavolaja, ratavolaia: ratapenada (tanben emplegat. E tanben:

rata-panada, rata-panata, rata-papanada, rata-paparada, rata-papinada, rata-parpanada, rata-parparata, rata-parpelhada, rata-parpenada, rata-pempenhada, rata-pempinhada, rata-pinhada, rata-penaa, rata-penà, rata-penarda, rata-penauda, rata-perpenada, rata-liada, rata-volada, rata-volusa, grifuda, artiaulada)

• raufelós, -osa: que rauqueja
• recenar: recular
• reclaure: dintrar las bèstias
• recoquet: caganís, enfant vengut long temps aprés los autres
• recurar: recoltar lo mèl
• rega: gandòla
• rega, reja, reia: fr. sillon. Sautar la reia: fr. dérailler
• regde: corrent d'un ribièra
• redebelet: bisaujòl; ancestre. V. Reirdebelet
• reibelet: fr. roitelet
• rèi-bernat: fr. roitelet
• rèi-petit: fr. roitelet
• reinatge: fèsta patronala (oèst de la Nauta Lèira, vòga o vòta dins l’èst del departament)
• reirdebelet: bisaujòl; ancestre. V. Redebelet
• reire: rire
• rembaumar: sentir bon
• remolada: maionesa
• remudar: remenar
• ren, ranh: renhon
• repatiar (repastiar?): assadolar, assaciar
• repotet: garron (fr. jambonneau)
• requèsta / requista (aver ") : èsser recercat, reputat
• resselha, ressegum: fr. sciure
• restoble: estobla, fr. chaume
• reta: carrieron en fòrta penda
• retard: èsser de retard: èsser en retard, aver de retard
• retrassar : recaptar, fr. ranger
• reveire (a) : reveire (al "). fr. au revoir
• revirar: renversar
• reviure: fr. regain (segonda èrba d'un prat)
• revolum: torbilhon
• revolumar: torbilhonar
• ribeira, ribena: valada
• rigal: papag-ros
• rimar: fr. froncer, rider
• riu: ribeira pichona
• rival, rivau: ribàs, tèrtre en penda al bòrd d'un riu o d'un vaur. Rivatge
• roassar: traïnar, tuar lo temps
• robiaca: devòta; anc. sòrta d'infermièra e d'educatritz del Velai presenta en tots los vilatges per aidar la gent
• ròc-ferrau : basalt
• rodana: fr. ornière; traça de ròda sus la nèu
• rodau: foguièra de la Sant Joan
• rodolatge: circ, radi, sector circular
• rogelhon: rosat (vin)
• rometz, romegàs, romeguiera: romec
• rondinar: fr. trainer, flaner, glander; murmurer, grogner
• ronha adj. : romegaire
• ronhar: romegar
• roquejar: getar de pèiras a qualqu'un
• roscha/ruscha: escòrça
• rossèl, -a: blond,-a; ros, -sa; jaune, -a
• rostissa (faire una ) : far cremar l'èrba per trabalhar la tèrra
• rot,-a: agotat fisicament
• rover: rove (tanben emplegat)
• rufe: rugós (freg)
• ruia: rua, carrièra
• sabte, sande (esp. quand es un nom: Lo sabte) : samedi
• sac [sa]
• sacar (se) : s’aprochar, entrar (en sa casa), se metre "me vau sacar elh lèit"
• sacar: vendre
• saginat: fr. assagi
• saile: fr. par-dessus
• saïn [sei] sagin (fr. saindoux)
• saique: quicòm, quauquarrés (tanben emplegats)
• saletz, saleç: sause, salze
• saltar (una carrièra, etc.): passar de l'autre pam, de l'autre costat
• sambuc [sangu]
• sàmplie, sàmplia [shomplie] : simple, simpla, nesci, néscia
• sanar: castrar
• sanha: prat umid ont lo pè s'enfonza de còps, mas sens perilh
• sanlhe: saile fr. pèlerine
• sans adv. : sens (tanben emplegat) (es pas un francisme)
• sansònha : vielle à roue
• sap: avet
• sarcinar: sarcir
• sarpelí: fr. surplis (des prêtres)a
• sarrabastal(h?): bruch, tampatge, agitacion
• sarrau :??? (des paysans)
• sassic: moments (temps)
• saton : cadenat
• saubida, de: sobte
• saubre: saber, saupre
• saüc [sayu], [so-u] : sabuc
• sauclar: sarclar
• saumas neras: cèl auratjós, perturbacion
• saumeira: fr. saumure
• sautaboc: fr. criquet
• sautar: sortir (parlars de l'oèst)
• sauvagag? [sawbogà]: faire sauvagag: far una taulejada que marca l’achabament d’un ostau o la fin de la fenason; ara es una taulejada de fin d’annada
• se: fr. soi (ex: chas se)
• seauva, seuva: selva
• sebiau, sebiar?: haie, enceinte, cloture
• sèga après sèga: fr. à la suite immédiate
• sègre: fr. suivre. Faire sègre: amener q. avec soi
• seiar, sejar : segar (tanben emplegat)
• sèita: rèssa
• seitaire: fr. scieur de long
• seitar: ressegar
• sela : cadièra (tanben emplegat)
• selar: selar; montar a la sela
• selha, sega, selh? : segla
• selhon: ferrat de fusta. plòure a selhons: plòure a coa d'ase
• semondre: avertir
• senh: signe a la cara. Taqueta o verruga, "gran de beutat".
• sentida: odorat
• sentinar, sentinejar: flairar, niflar
• sentre: sentir (tanben emplegat)
• ser [sei], sera m. : ser
• serpolet: ferigola
• sèrreu: planàs (geografia)
• sèrvia: resèrva d'aiga
• sescha: fr. massette d'eau, jonc
• simpla: tanben 'fòla'
• si us plai: se vos plai
• sira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
• sirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
• socalhar: secotir
• sofle: salamandra
• soira f. : lop
• sol (Bassa Auvernha): solelh
• solaç: convèrsa
• solaçar: discutir, conversar
• solada (de nèu...) : capa
• sole: solelh (tanben emplegat)
• solèdre: vent de l'est
• solelh [shu(g)ïl] Salèrn, [shugi], [shugic’h], [suc’hi(c’h)] Sant Flor, [suri], [sugi(r)] Mauriac, [suvi] Velai, [sulé/sulej] Bassa Auvernha: fr. soleil. solelh entrant: oèst
• solelhada: còp de solelh, insolacion
• solhet: sulhet
• solier: fr. grenier
• sòm, sònh (far ") : faire sòm-sòm
• sòmge: sòmi
• somjar: somiar
• sònh: V. Sòm
• sònha: proteccion
• sonhar: agachar o mirar atentivament, observar; suenhar
• sopa: dinnar
• sòpa: sopa
• soparon: ressopet
• sopit: fr. éteint (volcan)
• sordònha: sord
• sorga: sorsa
• sòrtre: sortir
• sorzir: interpelar; amassar, acampar, recaptar; sasir
• sostar: solatjar, esparnhar
• sot f.: estable dels pòrcs
• sot, sotz: sos (s'i ditz tanben)
• sotjar: badar, far l'endormit, estar indecís (latin SUSPICARI)
• soudar, saudar: soldar
• soventar (se), sovenhar (se) : sovenir (se)
• subte/subta (de): sobtan
• sunhar: somiar
• sunhe: sòmi
• supiar: fr. soulever; fig. supporter
• susnaut, -a adj. : culminant, -a
• tabanàs : persona bèstia
• tabolar: tabas(s)ar (s'i ditz tanben)
• taire (/se), taisar (/se): calar (/se)
• tais-chin: taisson
• tafor: calor umida
• talha: talh, trencha, lesca
• talha-prat: fr. pioche à rigole
• talièr: luòc ont se depausa la lenha, lenhièr
• tamblaire, tramble: tremol
• tampatge : bruch gròs e continuat
• tan: nos de la fusta
• tan si pena: fr. tant soit peu
• tanbens [tiobés] : tanben
• tànger (se ") : aver un ligam de parentat
• tapar: cobrir
• tapèlh: tapadora (fr. couvercle)
• tarabast: fr. vacarme
• tardivar (se): atardivar, atardar (se)
• tartifle: patata
• taulard: lausa plana e sovent espessa de grandas dimensions
• taulièir: davantal. fr. tablier
• tavon: tavan
• tege: sadol, tip
• tèira: tièra. fr. rangée
• teirada: fr. alignement
• telh: fr. tilleul
• telhós: fr. filandreux
• tèma: caprici, desir, enveja
• templau: còp donat sus lo temp. fr. soufflet
• téner: tenir
• tenalh: fr. arbalétrier, chevron
• terçon: taure o vedèla de tres ans
• tèrme: lista, bòrd bombut d'una rota, d'un camp; tèrtre, bòrd; broa, vegetacion long de la rota. fr. haie
• tesson: pòrc
• tèstanegra: mesenga, capnegre, lardiera testa niera
• tèula brasièra: fr. pierre plate du foyer
• tèule m: padena ambe de traucs per còire las castanhas
• tiblatge : fr. crépi
• obrador : fr. chantier
• tible, pible?: pibola (tanben emplegat)
• tim: farigola
• tinau: fr. imbécile
• tinèl: fr. sorbier des oiseaux, torier
• tiraliard: avar
• tirant: tirador (tanben emplegat), fr. tiroir
• tiula f [tshiwo] (Salèrn), [tyiwga] (Mauriac): teule m.; fr. tuile f
• toalha: fr. nappe; torchon
• toalhon: fr. nappe
• toia: fr. ajonc nain
• tòna: ostalet del campestre
• tonar: tronar (tanben emplegat). 'cò tona: trona
• topin: topinambor; topin
• topina: topinambors
• tossinar: tossir en quintas
• tòst: lèu
• toteschàs: totescàs
• totplen: plan, fòrça. fr. très
• totsitòst franc. (sovent [tushtò/tushtö/teshtwà]: tanlèu (tanben emplegat),còpsec, immediatament
• trabalhador: convise (fr. réunion de dentellières, et d'une manière générale, femmes au travail)
• tranchador: sièta
• tranedre: tròn, tron
• tranquelar: trampelar, trampalejar, titubar
• tranuga : agram (a l'èst)
• trapissada: fòrta avèrsa
• trasse adj. : fr. piètre
• trassinar: saltar dessús
• trauchat (o traucat) : fr. creux adj.
• trauchada: traversada
• trauchar: traversar, traucar, far la traça
• travada: fr. plafond
• travèrs [trobers]
• traversdet : espessor, nautor d'un det
• travèrsa: vent d'Oèst, plojal
• tregir: avalar
• tremolaud: tremol
• tremon: tremol
• trepejar: fr. fouler (le sol), marcher sur quelquechose
• tresanar (se): s'impacientar
• trescolar (lo solelh) : se colcar
• trestot: tot, ensemble
• trestots, trestotas: tots, totas; totòm
• treule m. : teule; fr. tuile
• treulina, teulada, teulissa : fr. toiture de tuiles; toiture sans distinction de matériaux de couverture
• trèva: fr. fantome, revenant
• trida: fr. grive
• trifa, trèfa, trèfla, trefòla, trifòla (Velai subretot), tripola, trufe m. : trufa (tanben s'i emplèga, per ex. a Orlhac)
• tròp adv. fòrça, plan, extremament
• trosse? o trossel? : fr. trognon (de caul)
• trufièira: camp de patatas
• trule m. : teule, teula (tanben emplegat)
• trumèl m. cavilha (dels umans)
• tujar: fr. tutoyer
• tusta-barta: nesci
• tutejar: dire de tu
• uergas f.pl.: orgues
• uerge, òrge, òrgi, (u)erdi, breichèia (Liuradés) : òrdi
• ueu: uòu (tanben s'i ditz)
• ugon: V. Chavanhòu
• ulhe, a: sadol, -a, tip, -a
• usatge: costuma
• uvern: nèu (tanben emplegat)
• vacança [baconso]
• vacha [batcho/batzo/vatcha/vatza]
• vachier [batzié]: lo qui fa formatges, es lo superior del 'botelhier'
• vachiera [batziero]: totas las vacas e vedèls que passan l’estiu a la montanha que fa partida d’un domèni
• vaciva [bachibo] : vedèl d’un an
• valhant [baillon/balion]: valhant obrièr que trabalha lèu
• vaira [bajro]: velada (luna)
• vaissa: avelanièr
• val(s) : vèrs lo(s)
• valada: fr. vallée
• valdre: valer (tanben emplegat)
• valiure: fr. ravin
• valor [balor/valor]
• vana: cobertura del lièch
• vapor [bapor/vapor]
• vaque ! : vèni !
• varalh/varolh: tumult
• varena: terrenh granitic, tèrra esterila, landas
• varnichon, -ona : vinhairon, -ona (de St Varnin, patron dels vinhairons)
• vas. V. Vès
• vau: fr. val
• vaudre: valer (tanben emplegat)
• veaa, veiaa, veia: causa, quicòm
• vedel, vedelh, vediau: vedèl
• vèlh/vieu: vièlh
• velha: fr. vielle à roue
• velhaca: vielhard(a)
• velhar faire: susvelhar
• velhessa: vielhitge
• ven! venhi! : vèni!
• vena: avena, fr. avoine
• vendre [bendre]
• venemós/venimós [benimos/venimos]: verenós
• véner: venir (tanben emplegat)
• ventar [bentà] : fr. vanner le blé (en Naut Auvèrnhe se servisson pas d’un 'van' fr., com en Limanha, mas en laissant caire, de naut, lo blat al vent)
• velh(s): al(s), vèrs lo(s)
• ventar: mai ventar: valer mièlhs
• verdier/verdeir/vergeir/vergier: vergièr
• veren: fr. venin; fig. venin, haine, rancune
• verenós, -osa: venimeux
• vergonja [bregongio] (Cantau Sud), vergonha [vergunho](Cantau oèst, nord e èst)
• vernhàs: fr. ormeau
• vernhat: vèrn, vèrnhe. fr. aulne
• vès, v-ès [ves/be] [vas], d'ès : en/a; a cò de. ex: Vès Clarmont (Marcha, Lengadòc, Provença, Forés, [[[vivaro-aupenc|vivaro-alpin]) (la pregnança del francés, bota a identificar v-ès a vèrs, mas las doas proposicions non an pas ren a veire)
• vertelhonar : se tòrcer de rire
• vesiat, ada : qu'es minhòt, polit, agradiu de veire
• vèsta: fr. veste. V. Jaca, Borré
• vetz: còp, vegada; A la vetz: de costuma, d'abituda
• vial, -a: vil, -a, lag, -ja
• viala: vila
• vialatge, vilatge [bilatzi] : vilatge
• viaus, - a: laid, - a, fr. vilain, -e
• viaus: gandòla, rigòla
• vidalha: peitrina
• vièla, vièna, velha: vielle (instrument musical)
• vija, vimja, vime: vim (tanben emplegat)
• vilaud: estatjant de la vila (pej.)
• vilent: avar, marrit e lord
• vinalha: sopa de vin
• vinholat: vinhairon
• vint [bin(t)] : fr. vingt
• viòl: dralhòl, chaminon
• violet: sendièr
• violon [biulun/viulun] : fr. violon
• viraluelh: guerlhe
• visar: regardar, gaitar; escrutar; far atencion
• viseta : escalièr que vira, en fòrma de vitz
• vispada: pluèja subta, de corda durada
• viveda: civada
• v-o: o (article neutre)
• vodre, voire??: voler (emplegat en una partida del Puei de Doma)
• vòga, vòta: fèsta patronala
• voidar, vueidar [vuejdà] : vuejar
• volam [vulan/bugon] : faucille
• volha: oelha (tanben emplegat)
• v-ongla [onlha] : ongla
• v-onta: onta
• v-ora: ara
• vormalh: còp donat sus lo nas
• vorzina: fr. saule marsault
• vousadoiras f plur: debanadoira. fr. dévidoir
• voutar: voltar, inclinar
• vueidar, voidar [vwejdà]: vuejar
• vuve, -a/veva: vieuse, -sa
• z-elh, z-ela: el, ela
• zangar: divagar pej.
• zò, ò: zo, o (article neutre)

Vejatz tanben

Lexic lemosin