Ladin

lenga retoromanica parlada en Trentin-Naut Adige e Venèt

Lo ladin (autonim: ladin, lingaz ladin,[5][6] [liŋ'gat͡s la'din]) es una lenga romanica, de la familha retoromanica, parlada exclusivament dins las montanhas Dolomitas, en Itàlia, dins las regions de Trentin-Aut Adige e Venèt. Aquela lenga que compta set dialèctes es parenta pròcha del romanch e del friolan.

Infotaula de lengaLadin
Ladin
Locutors31 000[1]
Classificacion lingüistica
Lengas indoeuropèas
Estatut oficial
Oficial deTrentin-Aut Adige[3]
Venèt[4]
Estatut de conservacion
Menaçat

CRCritically endangered (En dangièr critic)
SESeverely endangered (En dangièr sevèr)
DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu)
VUVulnerable (Vulnerable)
Segur

NENot Endangered (Non en dangièr)
Còdis lingüistics
ISO 639-3lld Modifica el valor a Wikidata
Ethnologuelld Modifica el valor a Wikidata
Glottologladi1250 Modifica el valor a Wikidata
UNESCO565 Modifica el valor a Wikidata
IETFlld Modifica el valor a Wikidata
Endangered3392 Modifica el valor a Wikidata
Mòstra
Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'òme en ladin:

art. 1

Duta la jent é nasciuda ledia y à la medema dignité y i medemi derc. Ei à na ment y na coscienza y dess conviver coche fredesc.
Mapa
  •      Airal ont lo ladin es parlat
  •      Airal ont lo ladin coexistís amb autras lengas (lombard, bavarés)
  •      Influéncia del ladin (dialèctes ladin-venèt e dialèctes ladin-friulan)
  • Lo ladin foguèt reconegut per l'Estat italian segon la Lei 482/1999 e compta qualques dreches d'oficialitat dins la region de Trentin-Sud del Tiròl, mentre qu'a pas cap d'estatus oficial dins la província de Belluno. Compta actualament aperaquí 30.000 locutors, bilingües o trilingües totes, dins un airal que compta a l'entorn de 92.000 abitants. Lo ladin es regulat per maitas entitats coma lo Servisc de Planificazion y Eleborazion dl Lingaz Ladin, l'Istitut Cultural Ladin, l'Istitut Ladin Micurà de Rü e l'Istituto Ladin de la Dolomites.

    La denominacion de la forma estandarda del ladin es lo ladin dolomitic (ladin dolomitan).[7]

    Nòtas e referéncias

    modificar
    1. «Ladin language». Ethnologue.
    2. Harris, Martin; Vincent, Nigel. The Romance Languages. Routledge, 1997, p. 351. ISBN 9780415164177. 
    3. «Decreto legislativo 16 dicembre 1993, n. 592» (en italian). Conselh de la Província Autonòma de Trent.
    4. «Legge Regionale del 25 ottobre 2021 n. 30 "Promozione delle minoranze linguistiche presenti nella Regione del Veneto"» (en italian). Bulletin Oficial de la Region de Venèt.
    5. «Lingaz Ladin | Museumladin». www.museumladin.it.
    6. «Storia di ladins» (en ladin). Uniun Ladins Val Badia.
    7. Kortmann, Bernd; van der Auwera, Johan. The Languages and Linguistics of Europe: A Comprehensive Guide. De Gruyter, 2011, p. 555. ISBN 9783110220261.