Kharja

Una kharja («fin» en arabi) es una composicion lirica populara de l'Espanha musulmana, que constituissiá la partida finala de la moashakha, que n'i a d'exemples dempuèi lo sègle XI. Las kharjas son compausadas en romanic ispanoarabi colloquial parlat pels andalosins, apelat generalament mossarabi. Foguèron escrichas per de poètas cultes josieus e arabis que s'inspiravan de cançons romanicas de tipe popular. Per aquò, las kharjas son escrichas amb de caractèrs ebrieus e arabis. Son origina pòt èsser lo folclòre tradicional o pòdon èsser de creacion novèla, a partir de modèls tradicionals, segon los besonhs metrics (pr'amor qu'èran integrats dins la moashakha). Lor importància ven del fach que son los documents mai ancians coneguts de poesia en lenga romanica.

Origina de las kharjas

La moashakha (de l'arabi muwashshaha o muwassaha, que significa «colaret, cadena que se met a l'entorn del còl»; moaxaja en espanhòu) un tipe de poèma culte que son moment d'esplendor en Al-Andalus foguèt entre los sègles IX e XII. Los arabis avián portat un modèl liric del sègle IV, la qasida, que constava de vèrses longs dispausats per parelhs d'una sola rima que servissián per la transmission orala per lo mèstre. Es lo tipe de vèrs que n'es escrich l'Alcoran. La moashakha es escricha en vèrses corts, per causa d'influéncias de la lirica populara, mas amb de tèmas e estructuras fòrça complèxes. Apareis dins la Peninsula Iberica e se crei qu'es lo fruch de la barreja de culturas ja existentas, per la convivéncia estrecha de culturas dins l'Espanha musulmana de l'epòca de las taifas (aràbia-ebrieva-crestiana). Los arabis els-meteisses se referissián de vegadas a las moashakhas coma «cançonetas en l'estil dels crestians». A la fin de la seria de vèrses que compausan la moashakha apareis una tornada en lenga vulgara romanica, ebrieva o aràbia. Aquela tornada es la kharja. I a un autre genre poetic, lo zèjel, que sos vèrses en romanic apareisson escampilhats dins tot lo poèma.

Tematica de las kharjas

Las kharjas mossaràbias son de poemenets populars que, generalament, una jova i parla de sas inquietuds amorosas a sa maire o a sas sòrres a travèrs de nombrosas exclamacions, d'interrogacions, de repeticions, d'un lexic simple e de fòrça sufixes amb la tòca emotiva o apelativa e de l'utilizacion de vèrses d'art menor. Se considèra que las kharjas, las cantigas d'amic galaicoportuguesas e los villancicos castelhans son brancas d'una meteissa tradicion populara, qu'a tanben d'embrancaments defòra la Peninsula Iberica.

Exemples

Kharja tipica, transcrita en romanic andalosin:

Vayse meu corachón de mib

ya Rab, si me tornarád?

Tan mal meu doler li-l-habib!

Enfermo yed, cuánd sanarád?

Traduccion en occitan:

Mon còr se va de ieu

O Dieu, es que me tornarà?

Tan fòrta ma dolor per l'aimat!

Malaut es, quand sanarà (garirà)?

Descobèrta de las kharjas

Las kharjas foguèron descobèrtas en 1948 per l'ebraïsta ongrés Samuel Miklos Stern en collaboracion amb l'arabista espanhòl Emilio García Gómez, e se son recuperadas gràcias a lor incorporacion pels poètas cultes ebrieus e arabis d'aquela epòca dins lors composicions escrichas.