José Hernández Pueyrredon
José Rafael Hernández y Pueyrredon, mei coneishut com José Hernández (lo 10 de noveme de 1834 - lo 21 d'octobre de 1886), poèta e jornalista argentin, autor deu Martín Fierro, òbra epica gauchesca e de segur lo libe argentin mei famós.
Peu costat deu pair qu'èra d'origina espanhòu, e per la mair (ua cosia de Joan Martin Pueyrredon) qu'èra bearno-irlandés. Que vadó dens la proprietat familiau dens lo Partit de San Martín, Província de Buenos Aires. Orfanin de mair aus nau ans, que devó deishar l'escòla per'mor de la soa santat, e que ho educat dens la proprietat familiau on viscó au miei deus gaucho qui tribalhavan peu son pair en bèth apréner lo lor biais de víver e de parlar qui trobam dens Martín Fierro.
En 1857 que s'installè a Paraná e qu'esposè Carolina González Del Solar en lo 8 de junh de 1863. Qu'avón seis hilhas e un hilh.
Politicament que dehenó, enter 1852 e 1872 las idèas federaus contra las pretencions centralizatiças e egemonicas de la capitala. Qu'èran las annadas qui seguivan la caduda deu govern (qui revidicava ua posicion federau) de Juan Manuel de Rosas, vençut peus sons adversaris unitaris (e per d'autes federaus, com Justo José de Urquiza, qui l'abandonèn fin finala). Au maugrat deu son federalisme, Hernández que s'opausè a Rosas, per'mor de'u jutjat tiranic, en tot oposà's encara mei aus unitaris pro europeus e qui mesprèsavan e regetavan lo pòble e la cultura argentina. Per'mor d'aquò non s'estimava pas hèra la politica d'emigracion europèa qui anava cambiar lo país en impausar un biais de víver mei comerciau e ciutadan. Los massacres de gauchos patagons comés a la debuta deu sègla XXau per l'armada e jus lo govèrn radicau d'Hipólito Irigoyen (elejut per la classa meiana gessida de l'immigracion), que provèn qu'Hernández, eth medish decendent d'immigrats, non s'enganáva pas tròp.
En 1871 que participè a la susmauta gaucha miada per López Jordán mes la des.hèita que l'obliguè a exilià's a Brasil. Tornat en Argentina en 1874 que continuè a palejà's per la premsa e la politica. La soa mei grana victória que ho l'escaduda de Martín Fierro, un long poèma epic escrivut dens lo castelhan un pauc arcaïc e hèra especific deus gauchos, en octosillabs qui expriman las valors d'aunor e de libertat sancèra deus gauchos.En la léger, que cau pensar qu'aquesta òbra que deu estar acompanhada, dens la ficcion, per ua guitarra, com ac hasèvan los gauchos payadores. Aquò qu'ei exprimit per las purmèras paraulas:
"Aquí me pongo a cantar / au compás de la vigüela [...]" (Aquiu que'm hiqui a cantar / au ritme de la guitarra).
Que's morí d'ua ataca cardiaca dens çò qui ei uei lo barri de Belgrano (mes qui en aquestas temporas n'èra pas qu'un camp au ras de Buenos Aires) .
