Granda Guèrra dau Nòrd
La Granda Guèrra dau Nòrd es una guèrra que durèt de 1700 a 1721. Opausèt Suècia a una coalicion fluctuanta bastida a l'entorn de Russia, de Danemarc, de Saxònia e de Polonha-Lituània. Segon lei circonstàncias, d'autrei país sostenguèron un dei dos camps e certanei belligerants combateguèron dins lei dos camps. Entraïnèt una modificacion importanta de l'equilibri entre lei poissanças en Euròpa dau Nòrd e en Euròpa Centrala amb lo declin de Suècia e de Polonha e l'emergéncia de la poissança russa.
|
Granda Guèrra dau Nòrd
| |
|---|---|
| Informacions generalas | |
| Data | 1700-1721 |
| Luòc | Mar Baltica, Euròpa Centrala e Euròpa Orientala |
| Eissida | Victòria de la coalicion antisuedesa |
| Batalhas | |
| Riga (1700) – Narva (1700) – Daugava – Rauge – Erastfer – Hummelshof – Kliszów – Nöteborg – Pultusk – Jēkabpils – Narva (1704) – Poznań – Punitz – Gemauerthof – Varsòvia – Hrodna – Fraustadt – Kletsk – Kalisz – Holowczyn – Malatitze – Poltava – Perevolochna – Helsingborg – Viborg – Riga (1710) – Baia de Koge – Gadebusch – Pälkäne – Storkyro – Hangö Oud – Rügen – Kristiania – Stralsund – Dynekilen – Osel – Staket – Grengam | |
Causas
modificar
La causa dau conflicte foguèt la volontat dei coalizats de demenir la poissança suedesa en Mar Baltica en aprofichant la mòrt dau rèi Carles XI (1660-1697) e son remplaçament per Carles XII (1697-1718). En particular, Russia voliá tornar obtenir un accès maritim a la Mar Baltica e Danemarc aviá perdut plusors territòris durant lei guèrras precedentas. Polonha-Lituània, dirigida en union personala per lo prince de Saxònia, August II, èra dins una situacion similara. Gràcias a una tiera de tractats, lei tres formèron una aliança e preparèron una ataca a partir de 1699.
Pasmens, lei previsions dei coalizats regardant Carles XII èran faussas. Maugrat sa jovença, lo sobeiran suedés èra un cap militar energic e competent que dispausava d'una armada e d'una flòta ben entraïnadas e ben comandadas segon lei critèris dau periòde[1].
Debanament
modificar
Lo començament de la guèrra foguèt marcat per l'activitat importanta de Carles XII. Sensa laissar l'iniciativa a seis enemics, concentrèt sei fòrças còntra Danemarc. Gràcias au desbarcament d'una armada a proximitat de Copenaga, capitèt de l'eliminar de la guèrra après solament quauquei setmanas de combats. Puei, lei Suedés infligiguèron una importanta desfacha ai Rus a la batalha de Narva (1700) avans de se dirigir vèrs Polonha, batuda a son torn en 1706 a la batalha de Fraustadt. L'an seguent, Carles XII decidèt d'atacar en direccion de Moscòu mai sei fòrças foguèron vencudas a Lesnaya en 1708 avans d'èsser anientadas a Poltava (1709).
Dins aquò, aquela desfacha marquèt pas la desfacha de Suècia car l'Empèri Otoman decidèt d'intervenir dins lo conflicte. Aquela fasa durèt fins a 1714 e s'acabèt a l'avantatge dei Turcs que capitèron d'enceuclar una armada russa dins la region dau riu Prot. Per obtenir la liberacion de sei tropas, lo tsar Pèire Ièr foguèt obligat de cedir quauquei territòris a Constantinòble e de laissar lo liure passatge a Carles XII vèrs Suècia.
Reduchs a la defensiva, lei Suedés deguèron faciar d'atacas de part de totei lei poissanças dau nòrd d'Euròpa (Russia, Polonha-Lituània, Danemarc, Reiaume Unit, Prússia... etc.). De 1714 a 1716, perdiguèron la màger part de sei possessions alemandas. Après aquela revirada, Carles XII decidèt d'organizar una còntra-ataca còntra Norvègia per sortir tornarmai Danemarc de la guèrra e empedir l'intrada de naviris britanics dins la Mar Baltica. Pasmens, lo projècte mau capitèt e lo rèi foguèt tuat durant lo sètge de Fredriksten. En parallèl, lei Rus conquistèron Finlàndia gràcias a una victòria obtenguda a Storkyro en 1714.
A partir de 1719, l'afebliment suedés permetèt a la flòta russa de menar d'incursions sus la riba orientala de Suècia. Inquietat a l'idèa d'un afondrament totau dau país, lo Reiaume Unit signèt la patz amb Estocòlme e mandèt una esquadra per arrestar lei movements rus. Dins aquò, lei negociacions de patz durèron encara dos ans avans l'acabament definitiu dau conflicte en 1721.
Consequéncias
modificar
Lei tractats de patz permetèron a Suècia de recuperar Finlàndia mai lo reiaume deguèt acceptar la pèrda de la màger part de sei territòris alemands, d'Estònia, de Livònia, d'Ingria e d'una partida de Carelia. Poissança dominada dau nòrd d'Euròpa avans la guèrra, Estocòlme deguèt laissar la plaça a Russia qu'es lo venceire principau de la guèrra. L'autre perdaire dau conflicte es Polonha-Lituània que subiguèt de destruccions fòrça importantas e que poguèt jamai restaurar sa poissança e empedir l'emergéncia de Prússia. Lo ressentiment suedés entraïnèt d'autrei guèrras còntra Russia. S'acabèron per de desfachas que permetèron a Sant Petersborg d'aumentar sei gasanhs territòriaus.
Lo conflicte aguèt tanben de consequéncias demograficas grèvas dins lei regions balticas, en Euròpa Centrala e en Euròpa Orientala car favorizèt la formacion e la difusion d'una epidemia de pèsta. Propagada per lei soudats e lei refugiats, la malautiá ravatjèt Polonha de 1704 a 1710 (75 000 mòrts) e lei ribas de la Mar Baltica de 1709 a 1713 (300 000 a 400 000 victimas). Lo bilanç dins leis autrei regions tocadas es mens clar.
Annèxas
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificar- (en) Robert I. Frost, The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe 1558–1721, Longman, 2000.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ En particular, lo còr de l'armada suedesa èra constituït per lei regiments de caroleans, un ensemble d'unitats professionalas de 24 000 òmes finançadas gràcias a un sistèma eficaç d'impòsts. De mai, conscients dei ressorsas limitadas de sa populacion e de son territòri, Suècia aviá imaginat un modèl de guèrras expedicionàrias que permetián de trobar lei ressorsas mancantas per una guèrra lònga dirèctament sus lo territòri enemic.