Gaug

Lo gaug, gai o la gaujor, jòia, alegria es una emocion o un sentiment de satisfaccion mai o mens durable, que tòca l'èsser entièr al moment ont sas aspiricions, sas ambicions, sos desirs o sos sòmis venon a èsser satisfachs d'un biais efactiu o imaginari.

Jòia de viure (esculptura de Richard MacDonald, 2002).

Filosofia

Lo gaug es una nocion que designa, dins son sens mai corrent, lo sentiment d'una persona en preséncia d'una autra persona, d'una situacion o d'un ben que li cal.

Dins la filosofia antica, lo gaus es d'aprochar del tèrme mania (μανια), « deliri » o « baujum » present per exemple dins Fèdra de Platon. La mania designa la preséncia del divin dins çò que ten de transformator e de dinamizant sul subjècte: una nocion d'aprochar de l'entosiasme (ενθουσιασμός) que tòca aqueste que contempla lo ben o lo bèl, e que va donc al delà del sentiment.

Ciceron n'a una concepcion mai pròche del sens corrent: per el, la jòia es un estat de l'alma, que, confrontada a la possession d'un ben, ne pèrd pasmens la serenitat.

Dins la filosofia modèrna, de novèlas concepcions del gaug apareisson. Al sègle XVII, es lo filosòf olandés Spinoza qu'es lo grand pensaire de la jòia, subretot dins son Etica ont la jòia forma, amb la tristesa e lo desir, un dels tres afèctes fondamentals de l'èsser uman: totes los autres sentiments (amor, òdi, espèr, crenta, etc.) se definisson coma de formas particularas de jòia o de tristesa. L'allegria (lætitia en latin) es definida per Spinoza coma « lo passatge de l'òme d'una mendre a una mai granda perfeccion », es a dire coma un aument de fòrças e de la realizacion de se d'un èsser uman. L'allegria es tanben un aument de nòtra poténcia, ligada a la realizacion de nòstres desirs e de nòstre esfòrç (conatus en latin) per perseverar dins l'existéncia.Leibniz, destria gaug (gaudium) lo gaudiment paisible qu'es somés a pas cap de condicion exteriora al subjècte, e allegia (laetitia) lo plaser de l'alma ligat a la possession d'un ben (al sens de Ciceron).

Dins la filosofia contemporanèa, Nietzsche associa lo gaug a la capacitat d'aprobacion de l'existéncia (amor fati), malgrat son caractèr tragic, coma expression de la volontat de poténcia qu'assuma d'èsser gaujosa malgrat los patiment de la vida, sens se refugiar dins un bonaur illusòri (religion, idealisme).

Al Sègle XX, los corrents filosofics que son lo personalisme e l'existencialisme apregondison encara la nocion filosofica de jòia.

Lo gaus d'una maire ambt son enfant.

Lo filosòf francés Henri Bergson vei dins la jòia lo signa d'un compliment, d'una capitada e d'un acabament, çò que, segon el, ne fa un indici del sens de l'existéncia umana: en efièch, tota allegria es la consequéncia d'una creacion - per exemple la jòia de l'entreprenaire que fondèt una entrepresa astrada, o lo gaug de la maire qu'engendrèt e abaliguèt son enfant, mòstran que creèron quicòm de viable. Atal, lo sens de la vida umana seriá la creacion. Es perque Bergson destria menonosament lo plaser, simple subterfugi de la natura per provocar la conservacion dels èsser vivents (la recerca del plaser e la fugida del desagrament atirant aquestes èsser cap als actes utils a la conservacion de la vida), e lo gaug, que signala, el, un compliment de la vida umana.

Al subjècte de Dasein, per Martin Heidegger, se nòte que torna trobar sa libertat inalienable en anticipant la sieuna mòrt e la confrontacion al nonrés qu'implica, a l'escasença lo filosòf alemand parla de Gaud dins son obratge Èsser e Temps. Jean-Luc Nancy sus aqueste subjècte, escriu coma comentari que l'èsser sens fons qu'es lo Dasein s'expausa dins l'ància e dins « la jòia d'èsser sens fons e d'èsser al mond ».

Pels filosòfs franceses contemporanèus, Gilles Deleuze la definís coma la quita poténcia de produccion del desir, Clément Rosset pensa la jòia dins la continuitat de Nietzsche coma una gràcia irracionala que permet d'acceptar lo real dins tota sa crudeltat (« la fòrça màger »), Robert Misrahi associa la jòia a la libertat que possedís tot subjècte per agir, amar e bastir son bonaur (« los actes de la jòia »), Bruno Giuliani l'identifica al bonaur e la definís coma lo quita sens de la vida (« l'amor de la saviesa »), Nicolas Go la pensa coma una practica de saviesa que se passa de tota rason e se complís dins l'art, lo rire e lo sagrat (« l'art de la jòia »).

Robert Misrahi actualiza la filosofia de la jòia de Spinoza e a l'ajuda de la fenomenologia de Merleau-Ponty empeuta l'existentialisme sartrian per prepausar un novèl eudemonisme.

Religion

Lo papa Pau VI explicava dins l'exortacion apostolica Gaudete in domino que « pas degun es exclusit del gaug que nos pòrta lo Senhor ». Dins l'exortacion apostolica Evangelii Nuntiandi, atal contunha: « lo doç e reconfortant gaus d’evangelizar, quitament quand es dins las lagremas que cal semar […] Que lo mond de nòstre temps que cerca, quora dins l’ància, quora dins l’esperança, que recebre la Bona Novèla, non pas d’evangelizaires tristes e malcorats, impacients o ancioses, mas de ministres de l’Evangèli que la vida raja de feror, qu'an los primièrs recebut en eles lo gaug del Crist ».

Lo papa Jean-Pau II, dins l'exortacion apostolica pòstsinodala Ecclesia in Asia (1999), soslinhava que « l’evangelizacion, coma una predicacion gaujosa, pacienta e progressiva de la mòrt salvific e de la resurreccion de Jèsus-Crist, dèu èsser una prioritat absoluda ».

La papa Francés remembra dins l'exortacion apostolica Evangelii gaudium que los libres de l’Ancian Testament avián anonciat lo gaug del salut, que seriá venguda subreabodanta dins los temps messianics. Lo profèta Isaïas saluda amb gaug lo Messias esperat: « As multiplicat la nacion, as fach créisser son gaug » (Is 9, 2). Lo profèta Zacarias invita a acclamar lo Rei que ven: « Exulta amb fòrça, filha de Sion! Crida de gaug, filha de Jerusalèm! Vaquí que ton rei ven a te: es just e victoriós » (Za 9, 9). L'evangèli invita al gaug: la visita de Maria a Elisabèt fa que Joan tressauta de gaug dins lo sen de sa maire (Lc 1, 41). Dins son cantic, Maria proclama: « Mon esperit tressauta de jòia en Dieu mon Salvador » (Lc 1, 47).

Cultura

Mesuras de l'Òda a la jòia de Beethoven.

La jòia es un tèma de l'Evangèli e fa reson dins las cançons Herz und Mund und Tat und Leben, Joy to the World e God Rest Ye Merry, Gentlemen.

La jòia migrèt del vocabulari religiós cap a la literatura al començament del sègle XX.

L'escrivan e poèta alemand Schiller escriguèt una celèbra Òda a la jòia en 1785. De seccions son utilizadas dins las partidas cantadas del quatren e darrièr movement de la 9a Sinfoniá de Beethoven, veguda l'imne oficial de l'Union europèa.

Bibliografia

• Spinoza, Éthique (Troisième partie surtout).
• Bergson, La conscience et la vie (1911), in L'énergie spirituelle (1919), Paris, PUF.
• Jean-Louis Chrétien, La joie spacieuse. Essai sur la dilatation, Paris, Éd. de Minuit, 2007.
• Charles Pépin, La Joie, Allary, 2015
• Frédéric Lenoir, La Puissance de la Joie (2015), Fayard.