Baruch Spinoza

Benedictus de Spinoza (24 de novembre de 1632 – 21 de febrièr de 1677), tanben nomenat Baruch Spinoza nasquèt a Amsterdam d'una familha josieva d'origena portuguesa. Educat per èsser rabin, acabèt expulsat de la comunitat josieva a causa de son actitud critica.

A causa de sa pensada se destornèt de totes los establiments socials e religioses: josieus, catolics e protestants.

Pensada de Spinoza

La realitat

Coma totes los racionalistas, compren la realitat coma una substància (quicòm que demanda pas cap d'autra causa per existir) mas la pòrta fins sas darrièras consequéncias: i cap mai realitat o substància que Dieu. Aquò significa que las substàncias creadas pòdon pas existir. Mas, alara, qu'es la natura?

Per Spinoza i a una sola responsa possibla: Dieu es la natura (Deus sive natura). Dieu es la causa immanenta e non transcendenta de l'Univèrs (concepcion panteïsta de la realitat), idèa exprimida de per abans per Pierre Charron.

De l'unica substància existissenta, quicòm que la compreneson ne sasís coma essencial son los atributs. Dieu o la natura a un nombre d'atributs infinit dels quals nosautres solament coneissèm la pensada e l'espandida.

D'un autre costat, cadun d'aqueles atributs se concrèta en modes que son los èssers particulars. Aquò vòl dire que las causas son solament concretizacion limitadas de la substància.

La natura umana

Còrs e arma umans son de mòdes de l'unica substància qu'existís. L'arma es una partida de la coneissença divina e lo còrs de espandida divin. E coma en Dieu i a un estricte parallelisme entre l'òrdre de las idèas e aquel de las causas, aqueste tanben existís en l'èsser uman. D'aquest biais, lo problèma de la comunicacion entre las substàncias desapareis.

Coneissença umana

Coma l'èsser uman es pas Dieu, del meteis biais que la partida es pas lo tot, pas totas nòstras coneissenças son adaptadas. Spinoza prepausa tres nivèls de coneissença:

Sensible: coneissença imprecisa de la realitat.
Racional: apòrta vertats universalas e necessàrias.
Intuitiú: coneissença de las idèas innadas e del son fondament comun: Dieu.

Bibliografia atribuida a Spinoza

Cobertura del libre Etica

Principis de filosofia de Decartes (1663).
Tractat teologico-politic (1670).
Etica demostrada segon l'ordre geometric.
Tractat politic.
Tractat de la reforma de l'entendement.
Brèu tractat.

De totes los libres de Spinoza, solament los dos primièrs d'aquela lista foguèron publicats de la vida del filosòf (los autres postums). Pasmens, la pensada de Spinoza foguèt famosa per tota Euròpa, avent sos admiradors (Leibniz) e pro detractors. Plan segur la pensada de Spinoza foguèt mal vista per de grands sectors de la religion catolica, protestant e josieva. Pasmens, es plan car que la pensada de Spinoza foguèt importanta per l'evolucion de la pensada de Kant, e mai encara de Hegel.

L'Etica

L'Etica demostrada segon l'ordre geometric o simplament Etica, es considerada generalament coma l'òbra mai important de Spinoza. Es una publicacion postuma de 1677, qualques meses aprèp la mort de Spinoza lo meteis an.

Compta 5 capítols:

De Dieu.
De la natura e origina de l'arma.
De l'origena e natura de las passions.
De la servitud umana, o de la fòrça de las passions.
Del poder de l'entendement o de la libertat umana.

Bibliografia e referéncias

― (es)Augusto, Roberto (2009): «La crítica de Schelling a la filosofía de Spinoza», dins: Estudios Filosóficos, Instituto Superior de Filosofía de Valladolid, vol. LVIII, n.º 168, pp. 293-311.

― (es)Beltrán, Miquel (1998): Un espejo extraviado. Spinoza y la filosofía hispano-judía. Riopiedras. Barcelona.

Ligams extèrnes

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Baruch Spinoza.

(es)Dossièr Spinoza
(ca)Spinoza a l'Enciclopèdia Catalana