Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens
Lo Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens es un diccionari occitan-francés. Son autor es Loís Alibèrt. Pareguèt en 1966 a títol postum (Alibèrt èra mòrt en 1959).
| Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens | |
|---|---|
| Autor | Loís Alibèrt  |
| Editor | Institut d'Estudis Occitans |
| ISBN | 978-2-85910-566-2 |
Aquel diccionari ten un ròtle normatiu per la lenga occitana, en nòrma classica. Pasmens presenta de defauts importants del ponch de vista de la lexicografia. Es la segonda òbra pionièra de la nòrma classica, fa seguida a la Gramatica occitana segon los parlars lengadocians, del meteis Loís Alibèrt, pareguda en 1935.
Es editat e reeditat per l'Institut d'Estudis Occitans (IEO).
Genèsi
modificarDurant l’Aprèsguèrra, Alibèrt trabalhava discretament sus son projècte de Dictionnaire occitan-français d’après les parlers languedociens. Moriguèt en 1959 sens l’aver acabat.
Lo diccionari se trobava doncas a l’estat de fichas manuscritas. L’IEO, qu'aviá adoptat la nòrma classica fixada per Alibèrt, manifestèt son desir d’editar aquel diccionari mas deguèt negociar amb la conhada d’Alibèrt, que teniá lo contraròtle del manuscrit e que supervisava son edicion. Totun, la conhada aviá pas la mendre competéncia lingüistica e foguèt responsabla d’un grand nombre d’errors d’interpretacion del manuscrit. Es dins aquelas condicions desfavorablas que l’IEO editèt lo diccionari d’Alibèrt, a títol postum, en 1966.
Lo diccionari d’Alibèrt ten doncas de qualitats e de defauts. Lo «Diccionari ortografic, gramatical e morfologic de l'Occitan» de Josiana Ubaud (2011) dona la tièra de sas decas e cauquilhas (800 aperaquí) que son ailàs totas represas dins d’unes diccionaris recents.
Las qualitats
modificar- Un grand nombre de mots son repertoriats, per lo primièr còp en 1966, dins la nòrma classica qu’Alibèrt aviá fondada amb sa gramatica de 1935. En 1966, los que volián aplicar la nòrma classica tenián enfin, amb aquel diccionari, una lista pro importanta de mots que trobavan pas codificats enluòc mai.
- Es la basa de la màger part dels lexics e diccionaris que se son creats dempuèi 1966.
- Es una aisina de trabalh qu’a servit de referéncia utila, dempuèi 1966, per una quantitat considerabla d’òbras literàrias, de revistas, de trabalhs normatius, de corses, de tèxtes de cançons e de produccions de totas menas.
- Ansin, malgrat sos defauts, lo diccionari d’Alibèrt a contribuit a estabilizar una granda partida dels mots de l’occitan.
Los defauts
modificarLos defauts seguents son tirats de las analisis citadas en bibliografia. Son d'analisis scientificas que partisson dels critèris de la lexicografia.
- Las condicions d’edicion son calamitosas. Las errors nombrosas d’interpertacion del manuscrit, degudas a la conhada d’Alibèrt, son pas jamai estadas corregidas, ni dins la primièra edicion de 1966, ni dins las reedicions ulterioras. Las errors pòdon consistir en letras confondudas (u per n...), en passatges mancants dins los articles, en confusions sus la natura gramaticala, en interpretacions abusivas, etc. Una de las errors pus espectaclosas es lo mot dimars (escrich amb s dins la gramatica d’Alibèrt), passat per error a dimarç* amb ç* dins lo diccionari de 1966.
- La lexicografa Josiana Ubaud, que trabalha al GIDILÒC, a fornit a l’editor, l’IEO, una lista de correccions, mas l’IEO ne ten pas compte dins las reedicions.
- Josiana Ubaud, dins l’encastre del GIDILÒC, a pogut crear pasmens una version informatizada e corregida del diccionari d’Alibèrt.
- Lo diccionari d’Alibèrt, sens o dire, se basa essencialament subre lo material d’un autre diccionari, Lo Tresaur dau Felibritge <Lou Tresor dóu Felibrige> de Frederic Mistral, qu’es un obratge de granda qualitat en grafia mistralenca, basat sul provençal e presentant l’ensems dels dialèctes occitans. Lo diccionari d’Alibèrt n’es una version pus paura, limitada al lengadocian.
- D’autras fonts an contribuit a alimentar lo diccionari d’Alibèrt, mas Alibèrt las a mal utilizadas, e sovent las cita pas.
- Los mots se presentan pas dins un òrdre alfabetic estricte: los articles se recampan en familhas de mots. Aquò es pas practic per trobar certans mots.
- Certans mots del lexic usual son absents, coma cantar.
- Los mots de formacion culta (creats a partir del latin e del grèc) son sovent absents dins lo còrs del diccionari. Per contra Alibèrt explica lors règlas de formacion dins l’introduccion. Per exemple: telefòn. Es pas practic.
- La natura gramaticala dels mots es pas fornida de manièra sistematica e completa.
- Fòrça noms aplicables a las personas e fòrça adjectius son presentats sonque al masculin, la forma femenina manca.
- La seleccion de la forma referenciala (en gras) e l’indicacion de las variantas non referencialas (en italics), seguisson de critèris que son pas totjorn clars. I a de sèrias contradictòrias.
- Un meteis mot, segon sas variacions, pòt arribar que siá tractat dins dos articles diferents.
- La traduccion en francés es clafida d’incoeréncias:
- Los diferents senses son pas sovent separats de manièra sistematica e coerenta.
- Fòrça traduccions son incompletas. Pòdon èsser de versions mal abreujadas de la traduccion del diccionari de Mistral.
Bibliografia
modificarEstudis critics subre lo diccionari d'Alibèrt:
- ALQUÉZAR I MONTAÑÉS M. (1992) La correspondència entre Loïs Alibert i Josep Carbonell i Gener (Materials per a l’estudi de la codificació de la llengua occitana), coll. Biblioteca filològica n° 23, Barcelona: Institut d’Estudis Catalans
- AIRELIÈR Cristian, & CHAMBON Joan Pèire (1999) = HÉRILIER Christian, & CHAMBON Jean-Pierre (1999) “Alibert vu d’Auvergne: notes de lexicographie critique en domaine occitan à propos de deux sources aurillacoises du Dictionnaire occitan-français”, Revue des langues romanes. t. CIII n° 2: 277-293
- KIRSCH F.-P. (1967) Compte rendut d’Alibèrt 1966, Vox romanica 26: 342-347
- SEGUIN Joan = SÉGUY Jean (1966) Compte rendut d’Alibèrt 1966, Annales du Midi 78: 549-550
- UBAUD Josiana (1996) “Agach sus la lexicografia occitana”, Lenga e País d’Òc 30: 3-30
- UBAUD Josiana (1998) “Los servidors del Gidilòc: los problèmas de nòrmas ortograficas e lexicalas”, Lenga e País d’Òc 33
- UBAUD Josiana (2007) "La redaccion d'un diccionari ortografic e la problematica generala de la lexicografia contemporanèa", Lingüistica Occitana, nº 5, setembre de 2007