Demostènes

Demostènes (384, Atenas - 322 avC, Calauria) es un òme politic e un orator atenenc de la segonda mitat dau sègle IV avC. Defensor dau sistèma politic e de l'independéncia d'Atenas, s'opausèt a l'expansionisme de Macedònia vèrs lo sud.

Representacion romana de Demostènes.

Sa carriera politica es ansin jalonada de discors famós destinats a suscitar una reaccion atenenca per arrestar leis avançadas de Felip II de Macedònia. Pasmens, sei conciutadans, lassats per de guèrras repetidas dempuei mai d'un sègle, refusèron generalament de seguir son estrategia. Aquò permetèt finalament ai Macedonians de menaçar dirèctament la Grècia Centrala en 340 avC. Tròp tardiva, la reaccion d'Atenas e de Tèbas foguèt militarament desfacha a la batalha de Queronèa en 338 avC. Leis Atenencs gardèron son autonòmia mai deguèron integrar la Liga de Corint, un sistèma d'alianças que permetiá ai Macedonians de mantenir son egemonia sus lei ciutats-estats grègas.

Après aquela desfacha, Demostènes foguèt mens actiu durant un desenau d'annadas. Pasmens, en 323 avC, participèt a l'entraïnament de la revòuta generala dei Grècs durant la Guèrra Lamiaca. Après un an de combats, leis insurgents deguèron capitular e Atenas acceptèt de lo liure ai venceires. Per defugir una captura, Demostènes s'enfugiguèt e se suicidiguèt dins lo temple de Poseidon situat sus l'illa de Calauria. Per l'ensemble de son activitat politica, leis Atenencs bastiguèt una estatua en son onor vèrs 280 avC. Demostènes es tanben considerat coma lo pus grand orator de l'Istòria e es de còps subrenomat « l'Orator ».

Biografia

Jovença e formacion

Demostènes es lo fiu d'un fabricant d'armas atenenc, relativament riche, que moriguèt vèrs 377 avC. Durant sa jovença, foguèt donc plaçat sota la tutèla de seis oncles que dilapidèron sa fortuna. Pasmens, aquò l'empediguèt pas de venir escolan de Platon (428-347 avC) e de Callistratos (410-355 avC). Tre sa majoritat, Demostènes poguèt ansin intentar un procès còntra sei tutors per gestion marrida de son eiretatge. O ganhèt en 363 avC sensa recobrar son patrimòni. L'importància dei pèrdas es mau coneguda mai Demostènes èra fòrça apaurit.

Après aqueu succès, Demostènes venguèt escolan d'Isèu (v. 410-340 avC), un important orator atenenc, per aprendre la retorica. Aquò li permetèt d'estudiar l'òbra de mai d'un escrivan e d'un orator. Venguèt logograf, es a dire autor de plaids per de particulars. D'efiech, lo sistèma judiciari atenenc èra basat sus la presentacion de l'afaire per lei dos partits en oposicion a una assemblada cargada de decidir de l'eissida de donar. Lo talent oratòri i èra donc necessari per compensar un drech encara primitiu e de còps mau conegut per lei votants. Mai d'un justiciable aviá donc besonh d'ajuda per compausar un discors capable de sostenir sa causa.

L'engatjament còntra Macedònia

Gràcias a una reorganizacion de sei proprietats e a son activitat de logograf, Demostènes tornèt trobar una posicion que li permetèt de s'interessar a la vida politica de la ciutat atenenca. S'i engatjèt coma un partisan radicau de la defensa de seis institucions e de son independéncia dins lo quadre de l'expansion progressiva de la poissança macedoniana.

La politica d'Eubulus

Article detalhat: Eubulus.

Sa participacion activa ais afaires pus importants d'Atenas comencèt vèrs 354 avC. La vila èra alora a faciar una crisi exteriora grèva marcada per la fin de la Guèrra Sociala (357-355 avC) qu'aviá menat a la dissolucion de la Segonda Confederacion Atenenca. Durant aqueu conflicte, leis aliats d'Atenas èran intrats en revòuta còntra la ciutat en causa de sei pretencions imperialistas e avián obtengut l'ajuda de Pèrsia. Òr, la defensa dei ciutats-estats grègas còntra Pèrsia èra la justificacion de basa dei politicas atenencas de dominacion de la Mar Egèa. De mai, lei fòrças atenencas avián enregistrat plusors desfachas còntra Macedònia en causa de la manca de fisabilitat de seis aliats.

En consequéncia, leis Atenencs decidiguèron d'adoptar una politica isolacionista, defensiva e pacifica centrada sus la proteccion dei rotas maritimas necessàrias a son avitalhament e sus l'abandon dei projèctes de conquista. Eubulus (405-330 avC) foguèt la figura principala d'aqueu periòde. Administrator eficaç, capitèt de restaurar lei revenguts de l'Estat que passèron de 130 talents a 600. Dins aquò, lo demai foguèt desenant transferit per la caissa deis espectacles en plaça de la caissa militara.

La Guèrra d'Olinta

A partir de 351 avC, Demostènes venguèt un dei figuras dau partit antimacedonian en Atenas. Dins sa premiera Filipica, prepausèt de mandar un còrs expedicionari en Macedònia per s'opausar a una expedicion de Felip II en Tràcia. Foguèt pas seguit e lei partisans d'Eubulus poguèron blocar tota intervencion. Dins aquò, après son succès, lei Macedonians contunièron d'avançar dins lo nòrd de la Mar Egèa. Inquieta, la ciutat-estat d'Olinta, teoricament aliada amb Macedònia, assaièt de se raprochar d'Atenas per sauvar son independéncia.

Demostènes decidèt de sostenir lei demandas d'Olinta dins dos discors que demandèron de mandar una ajuda militara a la ciutat e d'atacar, en parallèl, dirèctament lo territòri macedonian. Pasmens, lei resultats foguèron limitats. Leis Atenencs acceptèron de conclure una aliança amb Olinta mai refusèron de mandar de tropas. Demostènes assaièt alora d'obtenir l'abrogacion de la lèi d'Eubulus qu'impausava lo transferiment deis excedents dau budget vèrs la caissa deis espectacles. Foguèt tornarmai batut mai obtenguèt lo mandadís d'una ajuda simbolica a Olinta. De son caire, pretextant lo refús de la vila de li liurar dos adversaris, Felip II ataquèt Olinta que capitulèt en 349 avC.

La Tresena Guèrra Sacrada

Article detalhat: Tresena Guèrra Sacrada.

De 356 a 346 avC, se debanèt un conflicte fòrça complèx dins lo centre de Grècia. Opausèt inicialament Focida e Tebas a prepaus dau contraròtle dei centres religiós de la region. Lei Focidians ocupèron militarament lo santuari de Dèlfes, ensemble religiós pus important de Grècia, e lo conflicte foguèt pres entre leis interès dei poissanças principalas de la region. Per Felip II, aquò èra una ocasion de se presentar coma lo campion dei tradicions grègas tot en avançant lei limits de son esfèra d'influéncia vèrs lo sud. De son caire, leis Atenencs, ajudats per Esparta, assaièron de s'opausar a l'implantacion macedoniana. En parallèl, divèrsei còps d'Estat entraïnèron de trèbols en Focida.

La guèrra s'acabèt en 346 avC per un compromés dich Patz de Filocrates. Dins lei fachs, èra una victòria importanta per Macedònia car lo poder focidian èra desenant dins son camp, çò que limitèt de legitimar divèrsei conquistas en Grècia Centrala. En revènge, per Atenas e Tèbas, la situacion èra marrida car la preséncia de l'armada macedoniana en Focida permetiá a Felip II de projectar una ataca dirècta còntra lei doas ciutats. Demostènes sostenguèt la signatura de la Patz de Filocrates, destinada a restablir la patz amb Macedònia. Pasmens, per eu, èra solament una trèva que permetiá de reorganizar lei fòrças atenencas.

La guèrra de Queronèa

La Quatrena Guèrra Sacrada

Article detalhat: Quatrena Guèrra Sacrada.

Après 346 avC, Demostènes assaièt de formar una aliança entre Atenas e d'autrei ciutats grègas per arrestar l'expansionisme macedonian. Contunièt ansin seis atacas còntra Felip II amb la Segonda Filipica que foguèt prononciada vèrs 344-343 avC. Ataquèt tanben Esquines, un autre orator important d'Atenas qu'aviá participat a l'ambaissada de 346 avC e qu'èra partisan d'un raprochament amb Macedònia. Pasmens, totei lei projèctes de Demostènes se turtèron a l'indiferéncia de sei conciutadans ò deis autrei vilas. Aquò durèt fins a 340 avC e a l'aparicion de problemas diplomatics liats a la reconstruccion dau santuari de Dèlfes.

D'efiech, durant aquelei trabalhs, Atenas aviá restaurat una dedicacion datant dei Guèrras Medicas qu'accusava Tebas e seis aliats de « medisme ». Durant lo conseu amfictionic, lei Tebans e lei Locrians d'Amfissa prepausèron donc de condamnar leis Atenencs per aquela restauracion. Segon elei, coma l'inscripcion datava dau periòde focidian, sa restauracion èra una impietat. Demandavan una emenda de 50 talents. Pasmens, Esquines, que fasiá partida de la delegacion atenenca, capitèt de reversar l'ataca en demostrant que leis abitants d'Amfissa èran a cultivar de zònas agricòlas sacradas dau santuari. L'amfictionia ordonèt alora d'atacar Amfissa e lo comandament de l'operacion foguèt fisat a Felip II que prenguèt aisament la vila.

La batalha de Queronèa

Article detalhat: Batalha de Queronèa.

La presa d'Amfissa per lei Macedonians entraïnèt una viva reaccion en Grècia Centrala e en Atenas. D'efiech, aqueu movement menaçava dirèctament la region e lo partit antimacedonian, menat per Demostènes, foguèt portat au poder. De mai, una aliança se formèt a l'entorn de Tebas e d'Atenas. Rapidament, lei Grècs bloquèron lo passatge dei Termopilas per s'aparar còntra una ataca dirècta de Felip II. Dins aquò, après de manòbras militaras e diplomaticas complèxas en 339-338 avC, lei Macedonians trobèron un autre camin per atacar la region de Tebas. Lei Grècs abandonèron alora lei Termopilas per interceptar son adversari pus a l'oèst.

Lo rescòntre decisiu se debanèt a Queronèa en aost de 338 avC. S'acabèt per una victòria dei Macedonians que destruguèron l'elèit de l'armada tebana. La vila capitulèt e leis Atenencs se retirèon en Atica. Tebas deguèt restablir un regim oligarquic e acceptar l'installacion d'una garnison macedoniana. En Atenas, lo partit de Demostènes s'afondrèt au profiech dei promacedonians qu'obtenguèron de condicions de patz relativament favorablas. La ciutat gardèt son independéncia mai deguèt integrar lo Congrès de Corint, institucion encargada de gerir lei relacions entre lei Grècs e constituïda per permetre ai Macedonians de mantenir son influéncia sus la region.

Lo retirament e l'exili

Après aquela desfacha, Demostènes perdiguèt son influéncia. Sa participacion au debat public se limitèt a la defensa de sa politica ò a de subjèctes menors. De 337 a 330 avC, menèt ansin un lòng combat judiciari còntra Esquines qu'aviá atacat Ctesifont, un amic de Demostènes. D'efiech, Ctesifont aviá prepausat de donar una corona d'aur a Demostènes per lo mercejar de seis esfòrç coma comissari dei fortificacions. Pasmens, sa suggestion èra illegala e Esquines aprofichèt la situacion par atacar indirèctament son adversari. Demostènes assegurèt la defensa de Ctesifont amb un discors, dich Sus la corona, qu'es considerat coma son cap d'òbra. Durament batut au procès, Esquines foguèt exiliat.

Demostènes foguèt accusat de corrupcion en 324-323 avC durant l'afaire Harpales. Tesaurier d'Alexandre lo Grand en Babilònia, Harpales aviá tremarchat una partida dei sòus de son senhor. Descubèrt, aviá raubat una gròssa sòma – au mens, plusors centenaus de talents – e s'èra enfugit en Mediterranèa. Cerquèt l'ajuda d'Atenas. Devesida entre lo partit promacedonian e lo partit nacionalista, leis Atenencs escotèron Demostènes qu'èra desenant partisan d'un dialòg amb Macedònia. A son iniciativa, la vila acceptèt de laissar quauquei naviris de la flòta d'Harpales partir e de gardar lo tesaur raubat dins l'Acropòli. Laissat liure, Harpales s'enfugiguèt e l'abséncia de recensament deis elements dau tesaur entrepausat dins l'Acropòli permetèt a totei leis adversaris de Demostènes de l'accusar d'aver ajudat lo fugitiu en cambi de 20 talents.

Se l'afaire èra probablament faussa car Demostènes èra ja riche, Demostènes foguèt condamnat a una emenda de 50 talents. Incapable de pagar una tala sòma, Demostènes s'exilièt en Peloponés. Pasmens, aquel alunchament durèt gaire car la mòrt d'Alexandre entraïnèt una revòuta de plusors ciutats grègas. Leis Atenencs annulèron donc sa decision e li demandèron de tornar venir dins la vila onte jonhèt tornarmai lo partit antimacedonian.

La Guèrra Lamiaca e la mòrt de Demostènes

Article detalhat: Guèrra Lamiaca.

La Guèrra Lamiaca durèt de 323 a 322 avC e opausèt plusors ciutats-estats grègas au regent de Macedònia, lo generau Antipater. En exili a son començament, Demostènes negocièt la neutralitat ò lo raliment dei ciutats de Peloponés a la revòuta. Per aquò, recebèt un acuelh trionfau. Dins aquò, lo conflicte s'acabèt per una desfacha grèga e Atenas, isolada, foguèt obligada de negociar una patz defavorabla a la fin de 322 avC. De mai, lei Macedonians exigiguèron lo liurament de totei leis orators antimacedonians. Demostènes foguèt perseguit fins a l'illa de Calauria onte se suicidiguèt dins lo temple de Poseidon.

Òbra e eiretatge

Lo talent oratòri

Per lei Grècs, Demostènes èra l'orator pus important de l'istòria. Après sa mòrt, foguèt sovent dich « l'Orator » coma Omèr èra dich « lo Poèta ». Sei tecnicas retoricas son en partida conegudas gràcias a sei discors conservats e ai comentaris de sei contemporanèus. L'organizacion de sei discors èra pas ortodòxa amb de modificacions frequentas de l'òrdre tradicionau dei partidas dau discors (exòrdi, narracion, pròva e epilòg). Utilizava fòrça lei metafòras, lei comparasons e lei paradòxas. De mai, utilizava sovent de cambiaments de ton, de ritme ò de registre. Enfin, podiá implicar lo public. Per exemple, durant lo discors Sus la corona, demandèt se son adversari, Esquines, èra l'amic ò lo salariat d'Alexandre lo Grand en realizant una fauta de prononciacion. Plusors personas corregiguèron son error e Demostènes utilizèt aquelei crits per li demandar « Auses çò que dison ? ».

Aperaquí 60 discors e 6 letras ais Atenencs atribuïts a Demostènes son estats conservats. Pasmens, l'autenticitat de la màger part es discutida car, en causa de son activitat de logograf, Demostènes revendicava pas totjorn la paternitat de sei tèxtes. De mai, sei discors èran sovent prononciats per d'autrei personas. Ansin, lei discors pus coneguts de Demostènes son d'òrdre politic (Filipicas, Orason funèbra per lei mòrts de Queronèa... etc.) e tractan de subjèctes politics. Lo rèsta es format de discors judiciaris que son tradicionalament devesits entre doas categorias : lei 5 discors escrichs durant lo procès còntra sei tutors e lei discors escrichs coma logograf coma Sus la corona. Tractan de subjèctes civius mai, de còps, egalament de tèmas politicas. Au mens un vintenau d'òbras son estadas perdudas coma la defensa prononciada dins l'afaire Harpal ò lei discors destinats a favorizar l'insureccion grèga de 323 avC.

Òbra politica

Politicament, Demostènes foguèt lo defensor acarnat de l'independéncia atenenca. Per aquò, menèt lo partit opausat a l'expansion de Macedònia. Prepausava una defensa militara activa amb la formacion d'aliança e lo mandadís de còrs expedicionari còntra lei ciutats menaçadas per Felip II. Pasmens, èra pragmatic e capable d'acceptar la signatura d'un tractat marrit coma la Patz de Filocrates per permetre lo renfòrçament dei fòrças atenencas. De mai, en despiech d'accusacions de corrupcion regularas de part de seis adversaris, aviá una reputacion d'integritat dins la gestion deis afaires publics.

Ansin, maugrat lei desfachas d'Atenas en 338 e en 322 avC, Demostènes foguèt reconegut per leis Atenencs coma un defensor de la libertat e de la democracia dins un decrèt adoptat 40 ans après sa mòrt. La vila bastiguèt tanben una estatua a son efigia.

Annèxs

Liames intèrnes

• Atenas.
• Eubulus.
• Felip II de Macedònia.
• Guèrra Lamiaca.
• Batalha de Queronèa.

Bibliografia

• (fr) Pierre Carlier, Démosthène, Fayard, 2006.
• (fr) Pierre Carlier, Le IVe siècle grec, Points, 1995.