Ceres (planeta nan)

Ceres, oficialament designada (1) Ceres, es un asteroïde e una planeta nana dau Sistèma Solar qu'orbita au sen de la cencha principala entre Mart e Jupitèr. Pus pichona planeta nana coneguda a l'ora d'ara, es l'objècte pus massís de la cencha d'asteroïdes. Foguèt descubèrta lo 1^èr de genier de 1801 per Giuseppe Piazzi (1746-1826).

Istòria

Cèrca, descubèrta e estatut

Retrach de Giuseppe Piazzi.

L'existéncia d'una planeta desconeguda entre Mart e Jupitèr foguèt probable suggerida per lo premier còp en 1596 per l'astronòm alemand Johannes Kepler (1571-1630). Aquela idèa foguèt relançada au sègle XVIII per Johann Daniel Titius (1729-1796) e Johann Elert Bode (1747-1826). En 1800, una còla s'organizèt per començar la cèrca sistematica de la planeta mancanta. Pasmens, Ceres foguèt finalament descubèrta a l'azard en 1801 per l'Italian Giuseppe Piazzi (1746-1826).

Ceres foguèt inicialament considerada coma una planeta dau Sistèma Solar amb lei tres autreis objèctes trobats entre Mart e Jupitèr (Pallas, Juno e Vesta)^[1]. Pasmens, sa talha e sa massa, fòrça inferioras ai planetas coneguts d'aqueu temps, pausavan de problemas. Après la descubèrta d'Astraea, leis astronòms creèron donc la classa deis asteroïdes per i gropar aquelei còrs.

Aqueu cambiament contentèt largament la comunautat scientifica car lei proprietats deis asteroïdes son efectivament fòrça diferentas d'aquelei dei planetas. Pasmens, mau foncionèt per Ceres que presenta de trachs planetaris coma un aspèct esferic e una estructura diferenciada. En 2006, a l'eissida dei debats pertocant la definicion dei planetas, venguèt donc una planeta nana, es a dire una planeta qu'a pas netetjat son orbita.

Recèrca ambé lei telescòpis terrèstres

Fotografias de 2005 realizadas per lo telescòpi Hubble.

Fins au sègle XXI, l'exploracion de Ceres demorèt limitada car èra unicament basada sus d'equipaments terrèstres. Lei descubèrtas pus importantas foguèron realizadas dins lo corrent deis ans 1990-2000 gràcias ai telescòpis Hubble e Keck. Permetèron de descubrir l'existéncia de tacas lusentas e sornas a la superficia de l'asteroïde e de'n determinar la talha e lei caracteristicas rotacionalas. De mai, en 2014, de mesuras infrarojas permetèron de detectar l'existéncia de l'atmosfèra de Ceres.

Exploracion espaciala

La màger part dei conoissenças actualas regardant Ceres provèn de la mission espaciala estatsunidenca Dawn qu'estudièt l'asteroïde entre 2015 e 2018. Permetèt de cartografiar, d'identificar lei compausats presents a la superficia e d'estudiar l'estructura intèrna. En particular, revelèt per lo premier còp lei relèus de la superficia e l'existéncia probabla d'una activitat criovolcanica. Entre lei moleculas identificadas per la sonda, se pòdon mencionar l'aiga, l'amoniac, divèrsei saus e de compausats organics.

Caracteristicas fisicas

L'estructura e la composicion de Ceres son pus pròchas dei planetas telluricas que deis asteroïdes. D'efiech, es un còrs diferenciat que se formèt probable dins lei regions extèrnas dau Sistèma Solar – en delà de l'orbita de Neptun – avans de migrar vèrs sa posicion actuala.

Estructura intèrna

L'estructura intèrna de Ceres es encara mau coneguda mai la mission Dawn a permés de progrès importants. Seriá un objècte en partida diferenciat amb un nuclèu, un mantèu e una crosta relativament dens a respèct deis autreis asteroïdes. Lo premier auriá una densitat situada entre 2,46 e 2,90. Son estructura e sa composicion son desconegudas. Sa diferenciacion seriá parciala e seriá fach de metau, de ròca e de glaç. Pasmens, la preséncia d'un pichon nuclèu metallic centrau demòra possible. Lo mantèu es mai conegut. Auriá una espessor de 70 a 190 km e una densitat de 1,68 a 1,95. Aquelei valors autas indican probable la preséncia d'una mescla de silicats, de saus e de glaç.

La crosta es lo jaç mielhs conegut car la superficia foguèt estudiada per lo menut per la sonda Dawn. Auriá una espessor d'un quarantenau de quilomètres. Lo glaç e la poussa ne'n serián lei constituents principaus. La superficia es relativament craterizada mai presenta de traças d'activitat geologica. Lei cratèrs datan d'epòcas variadas. Lei pus importants son lei cratèrs Kerwan (280 km) e Yalode (260 km). Au fons de certanei cratèrs, se pòdon observar de formacions lusentas e liscs que son probable fachas de saus. Dichas faculae, serián lei traças d'un criovolcanisme actiu. Existís tanben un ret de canhòns que foguèt probable format au moment dau refrejament de Ceres. Enfin, fau mencionar l'existéncia d'una montanha de 6 000 m, lo Mont Ahuna, que son origina es totalament desconeguda.

Estructura intèrna de Ceres.
Fotografia dau cratèr Kerwan (280 km)
Fotografia dau cratèr Yalode (260 km)
Fotografia dei faculae situadas au fons dau cratèr Occator
Fotografia de la facula pus importanta dau cratèr Occator
Fotografia dau Mont Ahuna (6 000 m)

Atmosfèra

Ceres a una atmosfèra fòrça tèuna qu'es en partida compausada de vapor d'aiga^[2]. L'origina d'aquela atmosfèra es encara mau coneguda. Es probable liada a l'existéncia d'una activitat criovolcanica que seriá emetritz d'aiga. Lei variacions d'activitat solara podrián tanben explicar sa formacion car lei raionaments ionizants son susceptibles de favorizar la sublimacion dei glaç de superficia.

Camp magnetic

Ceres a ges de camp magnetic.

Orbita e rotacion

Ceres es situada sus una orbita eliocentrica entre Mart e Jupitèr e fa donc partida de la centura d'asteroïdes principala. Sa trajectòria a l'entorn dau Soleu es caracterizada per un periòde de 4,6 ans, una distància mejana de 2,983 UA (448 milions de quilomètres), una enclinason leugiera (10,6° a respèct dau plan de l'ecliptic) e una excentricitat febla (0,08).

Son aisse de rotacion es relativament pauc clinat (aperaquí 3°) e son periòde de rotacion es de 9h04.

Satellits

Ceres a ges de satellit naturau.

Observacion

L'observacion de Ceres dempuei la Tèrra es possibla per d'astronòms amators equipats d'au mens un pòrtavista de 50 mm. Sa magnitud aparenta oscilla entre +6,7 e +9,3. La deteccion de detalhs es en revènge quasi impossibla, compres per lei telescòpis utilizats dins leis observatòris.

Liames intèrnes

Bibliografia

Referéncias

↑ Ceres recebèt donc un simbòl ( ) (.) qu'es de còps encara utilizat dins certanei publicacions.
↑ Michael Küppers, Laurence O’Rourke, Dominique Bockelée-Morvan, Vladimir Zakharov, Seungwon Lee, Paul von Allmen, Benoît Carry, David Teyssier, Anthony Marston, Thomas Müller, Jacques Crovisier, M. Antonietta Barucci et Raphael Moreno, « Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres », Nature, vol. 505, no 7484,? 2014, pp. 525–527.

Sistèma Solar
(Estela : Lo Solelh)

Planetas
Mercuri · Vènus · Tèrra · Mart · Jupitèr · Saturne · Uranus · Neptun

Planetas nanas
Cères · Pluton · Èris

Pichons còrses
Asteroïdes · Cencha d'asteroïdes · Cometas · Cencha de Kuiper · Objèctes eparses · Nívol d'Oort

Satellits
T (1) : Luna — M (2) : Fòbos · Deimos — J (67) : Io · Euròpa · Ganimèdes · Callisto — S (62) : Titan · Rhea · Mimas · Enceladus · Tethys · Dione — U (27) : Miranda · Ariel · Umbriel · Titània · Oberó — N (14) : Triton

Lista dels objèctes del Sistèma Solar · Galariá del Sistèma Solar

Portal de l'astronomia

[1] Ceres recebèt donc un simbòl ( ) (.) qu'es de còps encara utilizat dins certanei publicacions.

[2] Michael Küppers, Laurence O’Rourke, Dominique Bockelée-Morvan, Vladimir Zakharov, Seungwon Lee, Paul von Allmen, Benoît Carry, David Teyssier, Anthony Marston, Thomas Müller, Jacques Crovisier, M. Antonietta Barucci et Raphael Moreno, « Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres », Nature, vol. 505, no 7484,? 2014, pp. 525–527.

[1]

[2]