Albertet Calha

Albertet Calha
	;
Nom	(pro) Albertet Cailla
Donadas personalas
Nacionalitat	Francesa
Activitat
Profession	Trobador, poèta e compositor
Movement	Poesia trobadoresca e musica medievala

Albert(et) Calha (Albertet Cailla en occitan ancian^{[nt 1]}; cronologia desconeguda) èra un trobador e joglar occitan.

Vida e òbra

Se conserva una vida, que nos ditz en occitan ancian:

«Albertetz Cailla si fo uns joglars d'Albezet. Hom fo de pauc vallimen, mas si fo amatz entre sos vecins e per las domnas d'Albeges; e fetz una bona canson, e fetz sirventes; mas el non issi de la soa encontrada.»^[1]

Traduccion en occitan modèrne (pròche verbatim):

«Albertet Calha foguèt un joglar d'Albigés. Òme de pauca valor, mas que foguèt aimat entre sos vesins e per las dònas d'Albigés; e fèt una bona cançon, e fèt sirventés; mas èra pas jamai sortit de la soa encontrada.»^{[nt 2]}^{[nt 3]}^[2]

En lo cançonièr I, i a una miniatura que lo representa.

A-z Albertet es atribuïda una tençon (entre doas dònas, una jove e una vièlha) en almens dos cançonièrs (mss I e K), e un sirventés (mss I, K e d), Aras, quan plou e yverna. Lo sirventés es puslèu considerat pels erudits coma essent de Bertran de Preissac (e lo se numera PC 88,1).^[3]^{[nt 4]}

Se rapòrta qu'Aimeric de Belenoi, agaçat per sas joglariás^{[nt 5]}, exortèt la comtessa de Provença, Agnesina de Saluças, e la comtessa Beatritz, sa cosina, dòna de Massa, e la comtessa del Carretto, qu'avián seguit Beatritz de Savòia en Provença de "caçar e punir aquel insolent d'Albert Calha, autor de satiras contra las femnas".^[4]

Son òbra s'es perduda. Avèm pas cap testimoniatge de l'unica cançon qu'aviá fach segon la vida.

Identificacion de l'origina

De Spotorno sabèm que "Alberto Quaglia, apelat Cailla per los Provençals^{[nt 6]}, e Caille per los Franceses"; doncas apareisseriá dins la lenga occitana coma Albert(et) Cailla en occitan ancian e Albert(et) Calha en occitan modèrne alibertin. L'origina italiana foguèt tanben atribuida dins lo passat per d'autres autors [italians mas pas franceses] coma L. Cerretti e G. Pedroni alara que legisson d'òmes de letras italians, coma Alberto Quaglia, que, sus las piadas dels poètas provençals, que fasián la naveta^{[nt 7]} entre Occitània e Itàlia del Nòrd, preses per l'encantament de lor art, mas tanben pels ganhs aisits obtenguts de lors collègas de delà los Alps, s'esforcèron d'escriure lors composicions en lenga occitana.^[5]

Daissant de costat en partida çò qu'es raportat dins l'anotacion biografica contenguda dins sa vida, a saber qu'Albertet [diminutiu d'Albèrt] aviá pas jamai quitat sa contrada, l'origina italiana quasi unanima e indiscutibla atribuïda dins lo passat a Albertet Calha sembla virar en partida a l'entorn del malentendut qu'es estat creat entre los mots Albi, albigés e Albenga...

De fach, l'abat Quadrio, probablament sus la basa de çò que se recòrda de la vida del trobador, nos ditz que... «Alberto Cailla d'Albenges, o di Albenga" joglar, ben qu'aja pas jamai quitat son país, èra pasmens un bon poèta, e donc èra fòrça onorat pels gents de son país; mas èra especialament aimat per las femnas; perqué èra un bon companh.»

Spotorno nos ditz que Quadrio casèt en error: «Al començament, suspectavi qu'Alberto èra originari del territòri d'Albi en França (Albigés); mas en legissent dins lo Codèx Estense, ont se tròba una de sas cançons, qu'aviá pas jamai quitat son país, ai jutjat qu'Albenga èra vertadièrament sa patria. Finalament, un document de 1415 dins lo qual (*) Casano Quaglia de Diano fa una promessa a Batista Dòria del defunt Pietro, del defunt Percivalle, m'a indusit en error ; e sabiái qu'Alberto aparteniá a l'illustra familha de Diano.»

Girolamo Rossi ne parla miticament d'aquela origina: «L'antic Diano que, al sègle XIII, aviá engendrat lo trobador Albèrt Calha, al son de l'arpa del qual los contravents dels castèls s'èran baissats, e dont las aventuras cavalierescas avián fa palpitat lo còr de las nòblas damas...^[6]»

Spotorno apond: «Los provençals [Percival e Calha] l'apelavan Albinganés, del nom de la vila mai renomada que possedissiá alara una partida de l'oèst de Ligúria.^[7]»

Giulio Bertoni resòlv lo malentendut en certificant qu'un cèrt nombre de... «...trobadors foguèron considerats coma italians dins divèrsas òbras (Albertet Calha, Uc de Pena, Folquet de Marselha, Jofre de Foixà); mas lor origina es ara establida e se sap qu'èran pas italians.^[8]»

Nòtas e referéncias

Nòtas

↑ O Albertaz Cailla (en òc ancian), veire l'endrada "Caio" dins Lo Tresaur dau Felibritge. En Itàlia, son nom es de còps italianizat en Alberto Quaglia.
↑
Nòtas lingüisticas:
- fèt es una varianta de faguèt totjorn emplegada a Provença, mai pròcha a la forma arcaïca.
- La pluralizacion de sirventés en -és e pas -eses es, en la lenga modèrna, un trach comun als parlars defòra l'airal lengadocian.
- L'aparentat modèrne de l'occitan ancian issi es eissit, mas uèi la significacion es mai similar al francés issu.
- la soa rèsta totjorn utilizada en gascon e lemosin coma una varianta del possessiu femenin (autras variantas: sa; sua; la sieuna; tanben son davant una vocala; etc.).
↑ Aiçò deuriá semblar estranh al biograf, doncas que i a fòrça trobadors qu'an fòrça viatjat.
↑ Una explicacion sobre la numeracion de la poesia trobadoresca d'acòrd amb lo repertòri de Pillet e Carstens se tròba a l'article Alfred Pillet.
↑ Mot de verificar; IT 'giullerie'. Quina paraula es utilizada per Millot?
↑ "Provençal" al sens larg e istoric, es a dire "Occitan".
↑ Lo wiki italian dich "facevano la spola" (fare la spola), tèrme que correspond al francés "faire la navette". En occitan i a almens doas traduccions: "faire la naveta" o "far lo vai e veni". Font: «Albertet Calha» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicodòc. Congrès permanent de la lenga occitana.

Referéncias

↑ (M. de Rochegude)
↑ Sainte-Palaye (Jean-Baptiste de La Curne, M. de La Curne de), Millot (Claude François Xavier, abbé). Histoire littéraire des troubadours: contenant leurs vies, les ... (en francés), p. 387). «homme de peu de talent , disent nos manuscrits ; mais qui se fit aimer de ses voisins & des dames. Il est facile de connoître son peu de talent , par la seule pièce que nous ayons de ce poëte. C'est une invective contre les femmes , en termes les plus grossiers & les plus obscènes. Il déplore la folie de ceux qui de ceux qui s'attachent à elles , comme il a fait autrefois. Mais il semble n'en vouloir qu'aux jeunes, & conseille d'aimer les vielles.»
↑ Troubadours. «14. Albertet Cailla. (mss.: Albert Cailla)».
↑ Millot, Histoire littéraire des troubadours, op. cit., II vol., pag.334
↑ Cerretti, Luigi; Giovanni Pedroni. Poesie scelte: Prose scelte. 2, p. 109. «Son noti gli onori che in quelle stagioni d'ignoranza si accordavano alle Corti di Provenza ai poeti detti Giullari o Trovatori; ed ognun sa che queste truppe di verseggiatori peregrinavano in Italia, e che tutti i nostri principi gareggiavano in chiamargli e avergli in pregio. Sfidavansi Modèl:Sic Giullari a vicendevole canto, che accompagnavano col suono. Sedotti pertanto varj ingegni italiani dall'applauso e dai doni che costor riscuotevano, scrissero nella lingua e nel ritmo loro poetici componimenti- Tali furono, per tacer di molti altri, Nicoletto da Torino, Bonifaci Calvi, Bartolomeo Torti, Alberto Quaglia, Percivalle Doria, Alberto Malaspina e il celebre mantovano Sordello da Goito.»
↑ Rossi, Girolamo. Storia della città e diocesi di Albenga, p. 305.
↑ Spotorno, Giovanni Battista. Storia letteraria delle Liguria, p. 266-267.
↑ Bertoni, Giulio. I Trovatori D'italia, p. 137-138.