Agronomia

L'agronomia es l'ensemble de las sciéncias exactas, naturalas, economicas e socialas, e de tecnicas qu’utiliza en practica e dins la compreneson de l'agricultura.

L'agronomia es diferenta de l'agrologia.

Lo tèrme ven dels mots grècs agro, camps e nomos, lei o règla.

Definicion

Los tèrmes d'agricultura e d'agronomia son sovent utilizats l’un per l’autre, alara que s'agís de dos concèptes diferents.

D'un biais general, l'agronomia es la sciéncia qu’a per objectiu de comprendre los mecanismes en jòc en agricultura e de los melhorar. Aquò explica que se pòt parlar de sciéncia agronomica.

L'agricultura, ela, es la practica de l'activitat agricòla. Idealament, l'agricultura se noirís de las reflexions agronomicas, e lo contrari.

Dins un sens estrech, l'agronomia conten la coneissença de las tecnicas agricòlas en interaccion amb lo mitan (data de la semanadas, rotacion de las culturas, causida del semanar, calcul de la mineralizacion de la matèria organica, tecnicas d'abaliment…). Dins un sens mai larg, l'agronomia compren tanben la coneissença de l'organizacion socioeconomica de l'agricultura (forma sociala, financiament, foncionament dels mercats, estructuras familialas).

Istòria de l'agronomia

Segon l’istorian Gilles Denis, l'agronomia aparéis en Euròpa al sègle XVIII, amb lo desvelopament del metòde scientific e d'una « ideologia de l'utilitat » que mena comprene e a mestresar la natura. Seriá tanben ligada al desvelopament de l'economia politica, de la fisiocracia e de l'idèa que l'agricultura es la font essenciala de riquesa d'un reialme. Per Gilles Denis, es donc anacronic de parlar d'agronomia abans son aparicion dins l'Euròpa del sègle XVIII. Al contrari, Jean Boulaine, definissent l'agronomia coma un « còrpus de coneissença relativas a la mesa en valor, a l’expleitacion e a la conservacion del mond rural, e sistèmas de tecnicas que permeton de los metre en valor », considèra que l'agronomia aparéis dins lo metèis temps que l'agricultura.

Antiquitat

Se dempuèi l’Antiquitat mai anciana, las evocacions dels trabalhs rurals son presents dins l'iconografia (bas-relèus egipcians per exemple) e fan l'objècte de l'atencion dels eleits dins unas civilizacions (ròtle de las paradeisias, palais e bòrdas imperialas, dins l'Empèri pèrsa aquemenid) cal esperar l'agronòma punic cartaginés (anciana Tunisia) Magon per que siá fach referéncia a un tractat d'agronomia estructurat. Sa valor foguèt tan reconeguda que lo Senat roman ordonèt de’n far la traduccion. D'un biais general l'aristocracia romana marcava un cèrt interés per l'agronomia çò que se tradusís per una succession d'autors (Caton lo Vièlh, Varron, Columèla, Palladius...) e de tractats portant sus l'agricultura.

De l’Edat Mejana al començament del sègle XIX

A l’Edat Mejana, lo progrès agronomic s’espandís subretot per la abadiás mai que mai benedictinas. A partir de Reneissença, le reviscol general de l'escritura e de la lectura toquèt tanben l'agronomia. Se d’en primièr se fa pas que publicar en latin puèi dins las lengas vernacularas los tractats antics, mai tard se produguèt de tractats originals.

Al sègle XVIII e començament del XIX, los fisocratas s'interesson a l'agricultura dins son aspècte economic, alara qu'un ensemble de grands proprietaris terrencs (Jethro Tull, Arthur Young, Mathieu de Dombasle) experimentant de metòdes novèls que difusan dins d’obratges e codifican a vegada jos forma de teorias. En parallel se crean de societats nacionalas o localas d'agricultura e de bòrdas experimentalas.

Sègle XIX

L'agronomia ven disciplina universitària pendent lo sègle XIX, se desvolopan a l’encòp la recerca e l'ensenhament a l’entorn de l'agricultura. Participan al movement dins la primièra mitat del sègle d’agronòmas coma Thaer, Thouin ou de Gasparin. Las contribucions de Liebig preparan l'avèniment de l'agricultura industriala.

sègles XX e XXI

Dins la segonda mitat del sègle XX, l'agronomia viu de prigondas mutacions sus un plan epistemologic e tecnic. Es tanben confrontada a de prigondas mutacions del contèxte agricòl.

L'agronomia subís une ruptura conceptuala que consacra sa separacion definitiva d’amb l'agricultura e son avèniment coma sciència d’espese: ara, la teoria scientifica precedís lo recamp de las donadas, al contrari de çò que prevaliá de per abans. Caracterizada per de concèptes novèls, coma lo « perfi cultural » (S. Hénin) que permet un apròchi teoric de l'estudi dels sols, l'itinerari tecnic o lo sistèma de cultura.

Dins la segonda mitat del sègle XX, l'agronomia es tanben confrontada a de cambiaments prigonds del contèxte agricòla. Après una fasa de fòrta creissança de la produccion agricòla, caracterizada pel desvelopament dels engrais e pesticids de sintèsi, ligats als progrèsses parallèls realizats en matèria de produccions vegetalas e animalas (seleccion e melhoracion), l'agricultura es confrontada a una tièra de dificultats. Las foncions economicas, environamentalas e socialas de l'agricultura son uèi al còr d'un vast debat de societat. De recentas crisis (vaca fòla, organismes modificats geneticaments, pesticids, Escherichia coli O104:H4), mostrèron plan la complexitat e l'importança d’aqueste debat, en metent per exemple en evidéncia lo ligam entre recerca agronomica e interés economics: associacion fòrça eficaça per accelerar lo novelum mas fasent problèma del moment que cal de l'evaluar objectivament. En efièch, los especialistas, implicats dins de programas industrials pòdon se trobar jutges e partidas. Es lo problèma mai general del conflicte d'interés espandit als cercaires.

A partir de las annadas 1980, d’aisinas novèlas son disponiblas per la recerca agronomica. La biologia moleculària dona de novèlas possibilitats per la seleccion varietala (cartografia puèi sequençatge dels genòmas, creacio d'OGM), l'estudi dels patogèns e damatjoses o l'estudi de las comunautats microbianas dels sòls o del rumen (qPCR, metagenomic). Lo desvelopament de l'informatica permet lo vam de la modelizacion e de la biometria mercé al desvelopament de mejans poderoses de calcul estatistics ara d’usatge corrent pendent las experimentacions.

Al vejaire de las importantas dificultats economicas del mond agricòl e païsan pendent las annadas 1980-90 marcada per una casuda de contunh del prètz de las matèrias agricòlas, unes agronòmas estiman indispensable de metre a jorn los mecanismes explicatius de l'evolucion de l'agricultura los ligant a l'evolucion de la demanda sociala. L'apròche agronomic purament local es enriquit e completat per un vejaire amb per objectiu replaçar l'agricultura e los sistèmas de produccion realizats dins lo contèxte mondial. A l'ora de la mondializacion dels escambis, paréis impossible d'interpretar coma cal las estrategias agricòlas sens conéisser las politicas agricòlas e los acòrdis internacionals subretot dins l’encastre de Organizacion mondiala del comèrci que condiciona lo prètz de las matèrias primièras e donc la renda de las produccions.

Desvelopament dels concèptes conciliant environament e agricultura

Las degradacions environamentalas, ligadas a l'agricultura industriala, al déesvelopament industrial e al creis fòrt de la populacion mondiala, provoquèron fòrça questions e menèt al desvelopament, veire l'aparicion de novèlas preoccupacions per la sciéncia agronomica (despollucion, tractament dels degalhs, amenatjament rural, luta biologica, luta integrada e produccion integrada). L'agricultura es confrontada tanben a las crisis de subreproduccion

Lo vam del concèpte de desvelopament sostenable a partir de la conferéncia de Rio de 1992 marca una virada novèla amb l'aparicion de preoccupacions al subjècte de la degradacion de las fonts naturalas (baissa de la fertilitat dels sols, pollucion de las aigas, erosion, pèrda de la biodiversitat domestica…) causada per l'industrialzacion de l'agricultura. Dins aqueste vejaire qu’a per objectiu final una reduccion drastica dels impactes ligats als intrants, l'agronomia se fixa coma objectiu de sosténer lo desvelopament d'una agricultura ara veire en aumentant las rendas de las culturas e de las produccions animalas tot en respectant los equilibris naturals. L'agricultura es concebuda coma un ecosistèma antropizat - agrosistèma - que l'òme ne fa partit e que deu manténer en equilibri.

Dins aqueste contèxte, lo vam de las novèlas tecnologias, biotecnologia e informatica, dobriguèt de camps novèls d'estudis menant al desvelopament de l'agricultura de precision. Mas existís un desacòrdi entre los agronòmas sus la plaça de donar a las novèlas tecnologias dins la resolucion dels problèmas actuals. Unes i veson que de mejans segondaris, quitament susceptibles mêmes d'agreujar los efièchs pervèrses de l'agricultura industriala quand d'autres ne fan lo pilar d'una novèla revolucion verda. A l’opausat d'autras solucions foguèron prepausadas pels agronòmas, basadas sus l'utilizacion de las regulacions naturalas dels agroecosistèmas: agricultura de conservacion, agricultura sostenibla, agroecologia, intensificacion ecologica, revolucion doblament verta... D’agronòmas tanben s’interessèron a l'agricultura biologica, una forma d'agricultura nascuda fòra de la recerca agronomica. D’entre d'autras formas d'agricultura se volent respectuosas del mitan, la biodinamia e la permacultura son marginalament estudiadas per d’agronòmas. Dins las annadas 1990 se fa tanben la promocion del concèpte de multifoncionnalitat de l'agricultura qu’a par objectiu de prene en compte dins las politicas agricòlas la diversitat de las foncions socialas e environamentalas de l'agricultura (sobeiranetat alimentària, emplec, gestion dels païsatges...) al delà de la foncion de produccion agricòla.

Al començament del sègle XXI se multiplica dins la literatura scientifica dels tèrmes designant de novèlas formas d'agricultura mai respectuosas de l'environament : agricultura sostenabla, agricultura sostenable de nivèls d’intrants flacs, ecoagricultura, modernizacion ecologica de l’agricultura...

Agronomia: una sciéncia locala

L'agricultura essent una mesa en valor d'un territòri donat avent las sieunas caracteristicas, l'agronomia replaça de coneissenças genericas dins un contèxte local. S'agís en efièch de comprene un mitan per ne tirar lo melhoe partit agricòl. Dins sa partida que tracta de las quita practicas agricòlas, l'agronomia es estrechament ligada a la pedologia dins la mesura on es estrechament ligada als sòls e als climats, que son pas jamai los meteisses d'una region a l'autra. Es la rason per que en França, per exemple, unas especializacions se fan en agronomia tropicala, que las especificitats son pas comparablas a l'agricultura de la metropòli. Se fa sovent referéncia al terrados, que devon èsser tractats de bais diferent los uns dels autres.

Nòtas e referéncias

Fonts

Antonio Saltini, Storia delle scienze agrarie, 4 voll., Bologna 1984-89, ISBN: 978-88-206-2412-5, ISBN: 88-206-2413-3 i ISBN: 88-206-2414-1
Antonio Saltini, Agrarian sciences in the west Firenze 2015