Tunèl de Vielha

Eth tunèl de Vielha ei un tunèl arrotèr plaçat en Pirenèu centrau que comunique es comarques de Nauta Ribargorça (província de Lhèida) e era Val d'Aran (província de Lhèida). Hè part dera carretèra N-230, que junh era ciutat de Lhèida damb Vielha (cap-lòc dera val de Arán), e era termièra francesa.

Era boca sud deth Tunèl de Vielha.

Eth nau Tunèl de Vielha-Joan Carles I entath transit arrotèr a ua longitud de 5230 mètres e dispòse de tres carrils de circulacion, dus carrils en sens ascendent Vielha-Vilaller e un carril en sens descendent Vilaller-Vielha. Eth nau Tunèl de Vielha-Joan Carles I va parallel ath Tunèl de Vielha-Alfons XIII, eth quau se dèishe exclusivaments entath pas unidireccional de merces perilhoses e coma galaria d'evacuacion deth nau Tunèl de Vielha.

Era boca Sud deth Tunèl de Vielha se tròbe a ua altitud de 1593 mètres, en barranc de Mulleres, e era boca Nòrd se tròbe a 1396 mètres, en Barranc deth Pòrt.

Eth nau Tunèl de Vielha-Joan Carles I s'inaugurèc en 2007, en tot substituïr ar ancian Tunèl de Vielha-Alfons XIII que s'inaugurèc en 1948.

Istòria

Era situacion unica dera Val d'Aran l'a tostemp isolada dera rèsta d'Espanha: ua val geograficament occitana, daurida ath nòrd peth cors dera Garona. Solament i auie comunicacion damb Catalonha peth pòrt dera Bonaigua (2.072 m), ar èst; e peth pòrt de Vielha (2.450 m), ath sud. Aguesti passatges èren intransitables a l’iuèrn. Era carretèra deth pòrt de Vielha ère un camin entà pedons, shivaus o mules, mès cap veïcul non i podie passar, quan se ne auec besonh en sègle XIX.

Enes proximitats dera boca sud s'i trobaue un hostal nomentat Espitau de Vielha, qu'ère un lòc a on s'acuelhie as viatgèrs qu'anauen enquiara Val d'Aran, e qu'actuauments non da servici.

Tunèl d'Alfons XIII

Eth tunèl de Vielha siguec bastit entà facilitar es comunicacions e eth transpòrt entre es comarques de Ribagorça e era Val d'Aran ena província de Lhèida e jos eth massís pirenenc.

D'excepcionau envergadura entara epòca de bastiment, sense dobte hè part dera istòria dera Val d'Aran, donques qu'abans deth sòn bastiment demoraue incomunicat d'Espanha, pas atau de França per auer eth sòn pas naturau.

Era idèa deth bastiment deth tunèl siguecconsiderada per prumèr còp en sègle XIX, quan eth politic Pascual Madoz, fòrça aficionat ara geografia, encarguèc un projècte as enginhèrs francesi Auriol e Partiot mès pas s'arribèc a realizar per arrasons tecniques e economiques.

En an 1924 e pendent ua visita deth rei Alfons XIII en Aran, es abitants dera val li sollicitèren formauments qu'impulsèsse eth bastiment d'un tunèl, damb era intencion de póner fin ar isolament dera val plaçada ena cara nòrd deth Pirenèu. Era inestabilitat politica de l’epòca, dempús era Guèrra Civiu n'endarreric era realizacion enquiath 1948. Eth 1944, ei un objectiu estrategic en brèu assag d’envadir era Val d’Aran per part des fòrces antifranquistes: eth tunèl solament ei alavetz "ua manja qu'a viatges ère de besonh de rosigar-se-i". Mès es hèti militars de 1944 demostrèren qu'era defensa dera Val d'Aran requerie relacions constantes damb Espanha, quitament en iuèrn.

Eth tunèl triguèc a bastir-se 22 ans, per colpa dera Guèrra civiu es òbres se paralisèren pendent long temps, mès tanben sofric retards degudi a problèmes tecnics taus coma er ocasionat quan es manòbres que hègen eth tunèl a pic e pala trobèren junhetz borsa d'aigua que hec impossibla er auanç des òbres pendent sèt mesi, qu'anèc eth temps que trigui era borsa en vueitar-se entièraments, o en d'auta escasença que calec en eth recondusir era trajectòria donques que se picaue damb ua trajectòria confonuda.

Cau destacar eth tribalh des trabalhadors que realizèren aguesta obra donques que compdauen damb fòrça pòqui mejans tecnics e era majoritat deth temps exercien eth sòn trabalh calat enquias uassi pr’amor que s’aigua degotejava ath laguens dera montanha, açò associat as baishes temperatures hec que fòrça d'aguesti trabalhadors contractèssen grèus malauties pulmonars en melhor des casi o pas arribèssen a hèr a retirar ath morir a ua edat fòrça primairenca.

Eth prumèr tunèl auie 5.260 mètros de longitud, junhetz amplada de 7.5 mètro e dus carrils de circulacion, òm entà cada sens.

Era sua amplada de 7m, correspon a 3m a cada carril de circulacion e 0,50 m a cada trepader laterau existenta, a junhetz pendenta de 5%, e enquiara dubertura deth nau tunèl, aguesta infrastructura suportaue un trafic superior as 6.000 veïculs/dia en jornades punta e mai de 700 camions.