Aus d'aur

Dins la mitologia grèga, l' Aus d'aur (en grèc ancian Χρυσόμαλλον Δέρας / Khrysómallon Déras) es l'aus de Crisomallos, marran alat que serviguèt a Frixos e Elle a fugir sa mairastra Ino. Arribat en Colquida, Frixos immòla lo marran a Zèus e dòna l'aus al rei Eetés, que lo penja a un casse e lo fa gardar per un dragon e d'òmes armats.

Jason tornant l'aus d'aur al rei Pelias. Cratèr de figuras rojas d'Apulia, v. 340 AbC. Lovre.

Pelias ordona a son nebot Jason de raubar l'aus d'aur. Medèa traís son paire Eetés e ajuda Jason e los Argonautas a la prene. Pendent la fugida, trenca son fraire Absirta en troces e los jeta dins l'aiga per ralentir Eetés que s'arrèsta per amaçar los troces e lor far de funeralhas dins un luòc alara nomenat Tomis (« trocejat »), çò que daissa als Argonautas lo temps d'escapar.

Interpretacions

L'interpretacion d'aquel mite grèc se deu cercar d'en primièr dins la cultura e las cresenças de la Grècia antica. L'espròva impausada a Jason consistís dins un primièr temps dins un viatge dins un al delà misteriós d'ont deu tornar transformat: lo simbolisme d'un tal vitage es pareissièr a aquel d'una davalada a çò dels mòrts e pren la valor d'una initiacion. La toison d'aur del marran meravilhós que deu tornar representa un talisman de poténcia, veire d'imortalitat, dins las reialtats aqueanas, e es gatge de feconditat: se lo vei amb l'anhèl portant un aus d'aur aparegut a Argos e que parla Euripides: l'eraud de la vila invita los Micenians a venir « contemplar l'apareisson qu'anoncia un reialme benaurós ». Aquel aus d'aur es en efièch lo presagi anonciant lo reialme de Tiesta per l'ostal dels Atrids. Un tal simbolisme venon de proprietats magicas atribuidas a la pel de l'animal sacrificat, subretot à la pel lanosa. Segon los autors que tornan aquela legenda, aquela toison possèda en mai un treslus d'aur o de porpre: es de porpre per Simonid de Ceos, e se sap que la porpra es la color reiala; es o blanc, o porpre per Apollonios de Ròdes. Dins son treslús d'aur o de porpre, s'agís d'un simbòl d'imortalitat emmantelant son possessor d'un rai vivent. L'obratge de René Roux insistís que la toison d'aur representa plan un rite reial. Es tanben dins aquel sens que Pindar conta l'episòdi de la toison d'aur: Jason deu tornar, al tèrme d'una conquista menada al perilh de sa vida, digne del sceptre pairal. Es çò demandat pel seu oncle Pelias:

«Consentís a complir aquel expleit, e jura que te cederai lo sceptre e la reialtat.»

Mas tanben apond a aquel mite un simbolisme iniciatic, perque l'expleit de Jason, familhièr als espectators de Pitagoras, èra figurat sus los estucs de la basilica pitagoriciana. Dins la doctrina orficopiagoriciana, la quista de la toison d'aur simboliza atal un rite de passatge cap a una forma superiora de vida umana.

Dins lo mite d'Amor e Psiquè, contat per Apulèu dins L'Ase d'aur o Las Metamorfòsis, una de las espròvas impausadas per Vènus a Psiquè consistís a tornar un troç de toison d'aur de fedas fèras, qu'atacan los umans dins la jornada. Una canavèra parlanta conselha a Psiquè de culhir, lo ser vengut, de las fedas lor lana d'aur demorada presa dins la vegetacion.

A l'epòca modèrna, los comentators faguèron d'autras allusions. Atal, en Georgia, del costat dels Svanas, (pòble etnic Georgians vivent dins los monts del Grand Caucàs) populacions montanhòlas del nòrd que recercan de pampalhetas d’aur dins los rius del Caucàs, ont utiliza d'ora de toisons de motons per culhir las pampalhetas d’aur que son fòrça. Es una coincidéncia que la legenda de la toison d'aur se debana en Colquida, qu'es ara en Georgia? Aquò confirmariá benlèu la tèsi del mètge filosòf Michael Maier, comte palatin de l'emperaire Rodòlf II, que publica vèrs 1614 a Londres un obratge que confirma las teorias de Bracesco, Arcana arcanissima, ont pretend mostrar que tota l'allegoria de la Toison d'aur significa pas mai que l'obtencion de la medecina d'aur dels alquimistas.

Vejatz tanben

• Crisomallos
• Òrdre de la Toison d'aur
• Jason