Tartarin de Tarascon

Tartarin (de Tarascon) es lo personatge centrau de divèrsei romans en francés de l'escrivan provençau Anfós Daudet. Lo primier roman Tartarin de Tarascon escrich en 1872, foguèt seguit de doas autreis òbras: Tartarin sur les Alpes en 1885 e lo que seriá lo darrier de la sèria, Port-Tarascon, en 1890. Lo protagonista s'inscriu dins una tradicion de far rire lo public parisenc en presentar d'estereotipes caricaturaus d'occitans, genre que i excelliguèt tanben Marcèu Panhòl. Dins lo vocabulari occitan, s'emplega per designar un raconte pron fantasiós lo mot tartarinada, bastit a partir dau nom Tartarin.

Tartarin de Tarascon

Tartarin

Tartarin, lo personatge centrau e antieròi dau roman de Daudet es, a l'epòca, una mena de caricatura deis abitants de Tarascon. Es lo cap dei caçaires de casquetas d'aquela vila provençala que, après que veguèt de leons, decidiguèt d'anar ne caçar en Argeria. Es descrich ansin per l'autor:

un òme èra assetat, de quaranta a quaranta-cinc ans, pichon, gròs, calossut, roginàs, en braç de camisa, amb de cauçons de flanèla, una barba fòrta e d'uelhs flamejaires"

Lo còrs de Tartarin èra un brave òme de còrs, ben pesuc, ben sensuau, ben mofle, ben gemegaire, plen d'apetís borgés e d'exigéncias domesticas, lo còrs ventrut e cort sus patas de l'immortau Sancho Pança.

Tartarin a un ròtle d'antieròi nèci, que se fa engusar per de personatges sens escrupols, dau temps de son viatge vèrs l'Atlàs. Daudet s'inspirèt de personatges de carn e òs coma per exemple son cosin Enric Reinaud que li contava sei viatges en Africa, e tanben de la vida de Jules Gerard, originari de Provença, que foguèt caçaire de leons en Argeria.

Fracàs iniciau de l'òbra

Part d'un Imatge d'Epinal a prepaus de Tartarin

Quand sortiguèt lo libre, en 1872, foguèt un vertadier fracàs.

Leis abitants de Tarascon, e mai lei provençaus en generau se sentiguèron insultats per aquela descripcion caricaturala de personatges provençaus.

L'ambient venguèt clarament ostil a Daudet en país provençau e s'èra dich que se veniá a Tarascon o mai a Nimes seriá tuat. Segon Jacques Roué, lei gents aurián cridat "A mòrt!" mentre qu'èra a passar per lo país e mai foguèsse acompanhat de Frederic Mistral.

Popularizacion de Tartarin

Tartarin au Carnavau de Niça (en 1912)

Malgrat aquesta debuta dificila, lo personatge venguèt lèu celèbre e seis aventuras foguèron publicadas mai d'un còp. Ansin en 1885 espeliguèt una seguida Tartarin sur les Alpes e mai un tresen libre Port-Tarascon, en 1890. Tartarin venguèt un personatge ben popular qu'apareissiá dins lei carnavaus e divèrs dessenhs. Un brin mai tard foguèron adaptadas au cinèma seis aventuras.

Recentament la municipalitat de Tarascon crompèt un ostau borgés dau sègle XIX, que sonèron "Maison de Tartarin de Tarascon", que se semblava a la descripcion facha de l'ostau de Tartarin e lo decorèron amb de mòbles e de vestits d'epòca en seguir fidelament lo roman per ne far un musèu a la glòria de Tartarin.

Lei traduccions dau libre

Quand lo libre coneguèt capitada comencèron de se far de traduccions dins mantei lengas. En 1887 espeliguèron lei versions anglesas The Prodigious Adventures of Tartarin de Tarascon e Tartarin on the Alps. La traduccion de Port Tarascon en anglés foguèt editada en 1891. Aquela meteissa annada sortiguèt la revirada en espanhòu facha per H. de los Ríos: Tartarín de Tarascón. La version italiana Tartarino di Tarascona, revirada per Mario Foresi, se publiquèt mai tard, en 1899, a Floréncia.

Filmografia

Mantun filme foguèt fach a partir de la primiera òbra: en 1908, 1934, e 1962. Lo darrier, foguèt mes en scèna per Francis Blanche e interpretat per Alfred Adam, Jacqueline Maillan, Bourvil e Robert Porte.

• Tartarin de Tarascon (1908), cort metratge de Georges Méliès;
• Tartarin de Tarascon (1934), filme de Raymond Bernard amb Raimu e Fernand Charpin. Lei dialògs foguèron escrichs per Marcèu Panhòl;
• Tartarin de Tarascon (1962), filme de Francis Blanche e Raoul André.

Liames extèrnes

• Las aventuras de Tartarin de Tarascon a Gallica.fr (fr)