Paternalisme
Lo paternalisme es una modalitat d'autoritarisme qu'una persona exercís lo poder sus una autra, en prenent de decisions al sieu nom e en ignorant los sieus desirs e condicions, en lo justificant amb de sentimentalismes e l'idèa que lo fa per lo sieu pròpri ben. Se sona aital perque es la quita actitud dels parents de mainats de menors d'edat.
I a de diferents tipes de paternalismes, coma per exemple lo politic, lo medical, l'entreprenarial o lo religiós. Lo politic es aquel d'un rei o governador brave qu'agís considerant que lo fa pel ben de lo sieu pòble mas sens lo prene en compte per jamai. Lo medical es aquel de la figura del prèire-expèrt unic coneisseire del ben e l'aplicant a l'objècte-pacient, sens lo prene en compte per jamai. L'entreprenarial es lo patron brave que justifica sas accions disent que son pel ben dels trabalhadors, mas sens los prene en compte. Lo paternalisme patriarcal confond lo feminisme amb lo paternalisme envèrs las femnas. Lo patriarcat paternalista, tanben nomenat "patronatge", es çò que tipicament exercissián los proprietaris de las fabricas del sègle XIX.
Etimologia modificar
La paraula "paternalisme" apareguèt pel primièr còp en lenga anglesa vèrs 1880, per designar la forma de proteccion sociala qu'acordava l'Estat.
Paternalisme politic modificar
En drech constitucional, un estat paternalista es aquel que limita la libertat individuala de los sieus ciutadans se basant en unas valors, estatalas, que fa la basa sas exigéncias. Lo paternalisme justifica l'autonomia individuala se basant sus una supausada incapacitat dels ciutadans per prene de decisions. Un exemple pòt èsser per exemple lo fach d'aumentar los impòstes sul tabac e de l'alcoòl se justificant en disent qu'es nocius per la santat qu'atal los ciutadans serán d'una utilitat melhora. O lo fach que, après lo resultat d'un vòte referendari los ciutadans ajan causit una opcion politica (coma l'intrada o pas a l'OTAN o l'aprobacion o pas d'un estatut d'autonomia) lo govèrn faga lo contrari, e o justifique explicant qu'o fa pel ben dels ciutadans, que son pas capables d'analisar e conéisser los tenents e sas consequéncias.
Paternalisme medical modificar
Lo paternalisme medical existissiá ja a l'epòca de la Grècia antica, que contunhèt lo cristianisme e encara en vigor fins fa plan pauc. Lo paternalisme medical implica una relacion entre lo mètge actiu e lo pacient passiu estrictament verticala, se fondant sus l'idèa que lo malaut es dins una nena d'incapacitat morala, de manca d'autonomia, per comprenes e prene de decisions, causa que l'infantiliza. Se considèra pas que lo còdi moral del malaut e del mètge pòdon pas coïncidir, s'es lo cas, l'actitud paternalista respècta pas lo malaut mas qu'impausa sistematicament la quita morala del mètge, pel ben supausat de l'autre. Se pren lo pacient coma un objècte passiu e qu'a pas drech a èsser informat, doncas que pas jamai compren o coneis, nimai es oportun de far comprensibla, objectiva e completa l'informacion per sul sieu estat, la sieuna malautiá e lo sièu tractament.[1]
Ipocrates de Còs es lo fondator del paternalisme medical, d'un biais ajornat pas que pendent los ans 1980, quand comencèt l'èra pòstipocratica, que se valoriza l'autonomia e capacitat decisionala de la persona malauta s'integrant dins lucha dels dreches umans dels ciutadans. Alara se concebèt un nòu modèl, nomenat democratic basat sus de nòrmas e leis. A l'ora d'ara se considèra pas legitim un tractament a un usatgièr dels servicis sanitaris que siá pas informat de bais que cal perque aquel pòsca prene quina decision autonòma que siá al subjècte d'esperel.[1]
Paternalisme emprenarial modificar
Lo patronisme obrièr es una forma de paternalisme social. Aquela forma de paternalisme se desvolopèt amb fòrça amb la revolucion industriala, al principi èra lo pròpri de las industrias mas amb l'evolucion de las entrepresas e formas de negòci s'espandiguèt als autres tipes d'aqueles.