Monisme (parlamentari)

Dualisme e monisme son doas formas de responsabilitat politica del Govèrn en regim parlamentari.

Definicions

Se pòt destriar dins lo drech constitucional lo parlamentarisme dualista o orleanista del parlamentarisme monista.

• Lo parlamentarisme monista se definís per lo fach que lo govèrn es responsable solament devant lo Parlament e pas devant lo cap de l'Estat (Monarca o President).

• Dins lo regim parlamentari dualista, lo govèrn es responsable politicament, davant lo Parlament e davant lo cap d'Estat.

Lo regim dualista

Lo regim parlamentari dualista, o classic, foguèt inicialament lo sol regim parlamentari practicat. Aparegut dins las monarquias europèas, en lo Reialme Unit (de 1792 a 1834), en França (de 1814 a 1848) e en Belgica (a partir de 1831), es una etapa màger entre l’absolutisme reial e la sobeiranetat del pòble.

Dins un regim parlamentari dualista, lo govèrn es responsable devant lo parlament e devant lo cap de l’Estat, eretièr de l’ancian monarca absolut (devengut rei del pòble o president). Aquela responsabilitat de l’executiu devant lo legislatiu se basa sul principi d’egalitat e de collaboracion dels poders, e coma o escriguèt Auguste Burdeau sus la monarquia de julhet de 1830 a 1848, jos un « regim parlamentari autentic » [es a dire dualista] « lo Parlament e lo Rei [son de] fòrça sensiblament egala ».

La teoria dualista repausa sus dos postulats :

• Egalitat entre los poders;
• Aquela egalitat se realiza amb un jòc equilibrat entre responsabilitat ministeriala e drech de dissolucion.

Dins las monarquias, l’afondrament de la legitimitat reiala en favor d'aquela del govèrn (en Anglatèrra a partir del començament del sègle XIX), balha una transformacion dels regims. Lo cap de l’Estat ten mai que mai un ròtle formal dins l’exercici dels poders. Anam doncas cap a un sistèma de tipe monista.

Lo regim monista

Jos un regim parlamentari monista, lo cap de l’Estat a un ròtle politic fòrça minim; son estatut es sustot onorific e es principalament lo simbòl e la caucion de l’unitat nacionala.

Lo govèrn es responsable solament debant lo Parlament (d’ont lo nom de parlamentarisme monista) e lo cap del govèrn (generalament nomenat Premièr ministre o President del govèrn pòt pas èsser revocat per lo cap de l’Estat (pasmens dins cèrts païses, lo poder de nominacion es formalament dins sas mans).

Lo parlamentarisme monista s’impausèt en Euròpa al cors del sègle XIX e es uèi lo tipe de regim parlamentari de luenh pus espandit dins lo mond. Dins los païses coma lo Reialme Unit, los Païses Basses o Belgica, le passatge d’un parlamentarisme dualista a un parlamentarisme monista s'efectuèt al cors del sègle XIX. Dins lo meteis temps, l’evolucion francesa cap a un parlamentarisme monista es pus brutala e pus tardiva.

La responsabilitat politica del Govèrn davant lo Parlament pòt s'exprimir de divèrsas manièras :

• la mocion de censura, a l'iniciativa dels Parlamentaris, permet a aqueles de se prononciar sus la politica del govèrn. Se la desapròvan, lo govèrn deu demissionar.
• la question de fisança es pausada pel govèrn directament a l'Assemblada. Amb aquela procedura met la seuna responsabilitat en jòc e deurà demissionar en cas de desfacha. E en cas de capitada pòt permetre d'acordar lo govèrn e los parlamentaris o amassar una majoritat dins lo Parlament.

Lo parlamentarisme monista se manifèsta tanben per un escafament del cap de l'Estat fins a reservar al president o al monarca un ròtle representatiu.

Una excepcion : la Vª Republica Francesa

En França, la Constitucion de la Vª Republica afirma la responsabilitat del govèrn devant lo Parlament, e, dins la practica, lo govèrn es responsable egalament devant lo cap de l’Estat : l’istòria de la Vª Republica mòstra ben que (levat 1962) lo Parlament renversa pas los govèrns e que los Premièrs ministres qu'an demissionat o an fach a la demanda del president de la Republica.

Aquela situacion de « neodualisme » resulta de la legitimitat que ten lo cap de l’Estat al cors de son eleccion al sufragi universal dirècte, transformant lo monisme constitucional en un « monisme de façada » (levat en periòde de coabitacion, que pòt gaireben pas pus arribar amb lo cambiament calendièr electoral), aquò redonant vida al dualisme.