Mestritge del fuòc
Lo mestritge del fuòc es una estapa majora de l'evolucion umana, que permetèt als umans de far coire lor noiridura e atal d'aumentar la valor energetica dels aliments, alunhar las parasitòsis, e levar la toxicitat d'unes vegetals cruds.
Origina
modificar| “ | Sapiatz qu'es lo pericle que portèt lo fuòc sus la tèrra, qu'es lo fogal primitiu de totas las flamas que gausissèm. | ” |
| — Lucrèci, De rerum natura, Libre V. | ||
De grands incendis damatjavan ja los primièrs boscs fa 375 milions d'annadas, al Devonian, plan abans l'aparicion de l'Òme. Los primièrs carbons vegetals fossilizats jos la forma de fusanh foguèron descobèrts dins de ròcas sedimentàrias datant d'aquesta epòca[1].
Los primièrs Òmes podavan observar que los fòscs naturals alucats dins lo maquís o lo bòsc pel pericle o los volcans fasián fugir los animals e que podavan prene sul sòl de las brancas mòrtas abrandadas après lo passatge d’un incendi[2]. Benlèu tanben an observat de fuòcs eissits de combustion espontanèa de metan (paluns) e de fosfan (folets) a l'aire liure. Tornant aquestes brandons suls luòc de vida, aurián commençat a metrejar lo fuòc, que l'utilizacion aguèt de consequéncias considerablas dins l'evolucion umana.
Foncions
modificarLa coseson aumenta la valor energetica dels aliments, atal mai aisidament assimilables (aument de la digestibilitat de l'amidon de 12 a 35 %, de proteïnas de 45 a 78%)[3]. Leva la toxicitat d'unes aliments, fasent tanben baissar la mortalitat, e favoriza un desmamatge precòç dels noirigats, las maires podent enseguida aver mai d'enfants[4].
Lo fuòc provesís una proteccion contra los predators a l'entorn dels campaments al sòl. Fa lum, permetent a l'Òme de penetrar dins las caunas. Perlonga lo jorn al prejudici a la nuèch, çò que permetèt l'espandiment de l'activitat umana de vespre, alonguèt l'estiu al pejudici de l'ivèrn, e favorizèt la conquisa d'espacis novèls dins las zonas temperadas frejas. Permetèt de melhorar la fabricacion d'aisinas al Paleolitic mejan permetent de durcir al fuòc la puta dels espioses e de las lanças, puèi al Pleïstocèn superior caufan los materials (òs, selze) per los assolidar o far mai aisit lor talh. Fin finala, foguèt un factor de convivéncia e de socializacion de vespre a l'entorn del fogal[5].
Tecnicas
modificarLas doas tecnicas tradicionalas de produccion del fuòc son la friccion de doas pèças de fusta (per ressatge, per ranuratge, per giracion), e la percussion d'una pèira dura contra una autra. L'arqueologia experimentala mostrèt que l'usatge d'un mineral de fèrre (sulfur de fèrre de tipe pirita, marcassita) produsent de belugas eficaças que los trocets largats produson una reaccion exotermica al contact de l'oxigèn de l'aire (proprietat ignefiganta per triboluminescéncia). La vision d'una produccion del fuòc amb dos selzes es belèu una legenda. En efi-ch, percutir un selze sus un selze provòca una beluga luminosa al luòc de la percussion mas es pas largada e demora « freja »[6].
La traceologia suls objèctes litics e de fusta fa mòstra d'utilizacion d'aquestas tecnicas: regas d'usadura caracteristicas sus las pèiras, usadura en « fusta virada » sus la mèchas[7].
Datacion
modificarUnes estudis fan mòstra d'utilizacion del fuòc[Nota 1] pel genre Homo fa 1,7 milion d'annadas (Ma)[8]. La preséncia de 270 òsses brutlats dins la cauna de Swartkrans suggís l'utilizacion del fuòc per l'Òme (fuòc antropic e non natural) fa 1 a 1,5 milion d'annadas, mas l'abséncia de fogals localizats e arrenjats e tanben l'abéncia de carbonvegetal mòstra una utilizacion temporària e pontuala, benlèu a partir de fuòcs naturals. Lo fuòc començava a l'epòca a èsser aprivadat mas pas encara mestrejat[9].
La preséncia d'un fogal mantengut pòt èsser provada sus diferents sites arqueologics per un molon d'òsses d'animals cremats e enegrits, per las sisas de cendres amolonadas dins los sediments, e per la preséncia d'una concentracion de pèira tocadas per una fòrta calor. Lo consens scientific actual data los mai ancians fogals incontestables a l'entorn de gaireben 400000 ans abans lo present[10].
Los sites coneguts find ara avent donat lis rèstes mai ancians de fogals son (non exaustiu):
- Menez Dregan : Bretanha (Finistèrra), 400000 ans
- Tèrra Amata : País Niçard, 380000 ans
- Vértesszőlős : Ongria, 350000 ans
- Qesem : Israèl, 300000 ans
- Zhoukoudian : China (Pequin), 425000 ans
Creis del cervèl
modificarAbans lo fuòc
modificarA causa dels compausants indigèsts de las plantas coma la cellulòsa bruta e d'amidon, de troces de la planta coma las cambas, las fuèlhas maduras, las raiças alargadas, e los tuberculs aurián pas fach partit del regime alimentari dels umans abans l'aveniment del fuòc. A la plaça, la consomacion de plantas auriá estat limitada a de partidas que son fachas de sucres simples e de glucids coma de granas, de flors e de fruchs carnoses. La preséncia de toxinas dins unas granas e la fonts de glucids tocava tanben l'alimentacion. Mas, los glucosids cianogenetics coma aquestes trobats dins las granas de lin e lo maniòc son fachas non toxicas per la coseson[11].
Las dents d'Homo ergaster mostrèron un estrechament progressiu amb lo temps (reduccion del volum del cròs oral, reduction de la maissa[Nota 2] e de la denticion)[12], çò qu'indica que los membres de l'espècia aurián podut manjar, abans d'accedir a la coseson, d'aliments atendrits per talh o espotiment, coma la carn e diferents vegetals[13].
Lo besonh de muscles masticataires poderoses, de muscles temporals per exemple, mermèron, çò que deliurèt la pression exercida sus la boita craniana[14]. L'explicacion d'un primièr desvelopament del cervèl fa 1,8 milion d'annadas per Homo ergaster poiriá tenir al fach qu'aqueste darrièr aprenguèt a preparar la vianda e los legums-raice tuberoses abans de los manjar.
Après lo fuòc
modificarLa coseson de la carn mas subretot dels legums-raices tuberoses agís al biais de « predigestion », permetent de consacrar mens d'energia a la digestion de la carn, dels tuberculs, o de proteïnas coma lo collagèn. Lo tube digestiu demeniguèt, çò que permèt de balhar mai d'energia al cervèl uman[15]. Atal, per comparason, se l'Òme modèrne manjava pas que d'aliments cruds e de produchs alimentaris non transformats, auriá besonh de manjar 9,3 oras per jorn per d'alimentar son cervèl[16]. Un regim essencialament crudivòr provòca a long tèrme de caréncias nutricionalas seriosas (baissa de l'indici de massa corporala, amenorrèa per las femnas)[17].
Coma lo mostrèron de neuroscientifics, lo nombre de neurònas es dirèctament correlat a la quantitat d'energia (o de calorias) necessària per alimentar lo cervèl. La coseson dels aliments permetèt donc de levar un varrolh fisiologic e metabolic, provesissent mai d'energia al cervèl que ara representa pas que 2 % de la massa corporala dels Òmes modèrnes mas consomís 20 % de l'enegia de basa necessària al còrs uman.
Nòtas e referéncias
modificarNòtas
modificar- (en) Cet article est partiellement ou en totalité issu de l’article de Wikipédia en anglais intitulé « Control of fire by early humans ».
- ↑ Aquestas ipotèsis ensejan d'explicar de rèstes de fogals non associats al caufament du materiall litic e qu'an pas daissat de rèstes carbonoses per de metòdes fisics (susceptibilitat magnetica dels sols somés a l'accion d'una calor intensa. Cf E. Le Borne, « Susceptibilité magnétique anormale du sol superficiel », Annales Géophysique, 11, 1955, p. 399-419) ou par l'analyse microscopique (micromorphologie des sols). Cf Karkanas, P., Shahack-Gross, R., Ayalon, A., Bar-Matthews, M., Barkai, R., Frumkin, A., Gopher, A., Stiner, M.C. (2007) « Evidence for habitual use of fire at the end of the Lower Paleolithic: Site-formation processes at Qesem Cave, Israel ». Journal of Human Evolution. 53(2):197-212
- ↑ L'efièch de la coseson dels aliments se traduch atal per de dents del sen que tròban ara pas mai lor plaça.
Referéncias
modificar- ↑ T.R Jones, W.G. Chaloner, « Les feux du passé », La Recherche, no 236, , p. 1152.
- ↑ Christian Marbach, Pierre Lindé, L'Innovation au pouvoir, Fayard, , p. 164.
- ↑ (en) Richard W. Wrangham & Rachel Naomi Carmody, « Human adaptation to the control of fire », Evolutionary Anthropology, vol. 19, no 5, , p. 187–199.
- ↑ Daniel Lieberman, L'histoire du corps humain, JC Lattès, , p. 99
- ↑ Henry de Lumley, « Il y a 400 000 ans : la domestication du feu, un formidable moteur d'hominisation », Comptes Rendus Palevol, vol. 5, nos 1-2, janvier-février 2006, p. 149-154 (DOI 10.1016/j.crpv.2005.11.014).
- ↑ Jacques Collina-Girard, Le feu avant les allumettes. Expérimentation et mythes techniques, Éditions de la Maison des sciences de l’homme, (lire en ligne), p. 28.
- ↑ Jacques Collina-Girard, « opcit », p. 77
- ↑ Steven R. James, « Hominid Use of Fire in the Lower and Middle Pleistocene: A Review of the Evidence », Current Anthropology, University of Chicago Press, vol. 30, no 1, , p. 1–26 (DOI 10.1086/203705, lire en ligne).
- ↑ (en) C. K. Brain & A. Sillent, « Evidence from the Swartkrans cave for the earliest use of fire », Nature, no 336, , p. 464-466 (DOI 10.1038/336464a0).
- ↑ W. Roebroeks et P. Villa, « On the earliest evidence for the habitual use of fire in Europe », PNAS, vol. 108, n° 13, 2011, p. 5209-5214. Gwenn Rigal, Le temps sacré des cavernes, José Corti, 2016, p. 70.
- ↑ (en) Stahl, Ann Brower (April 1984). « Hominid Dietary Selection Before Fire », Current Anthropology (University of Chicago Press) 25 (2): 151–168. doi:10.1086/203106.
- ↑ (en) Lucas PW, Ang KY, Sui Z, Agrawal KR, Prinz JF, Dominy NJ, « A brief review of the recent evolution of the human mouth in physiological and nutritional contexts », Physiol Behav, vol. 89, no 1, , p. 36-38.
- ↑ (en) Viegas, Jennifer (22 novembre 2005). « Homo erectus ate crunchy food », News in Science (abc.net.au).
- ↑ Henry de Lumley, Sur le chemin de l'humanité, CNRS Editions, , p. 87
- ↑ (en) Gibbons, Ann (15 juin 2007). « Food for Thought » (pdf). Science 316 (5831): 1558–60. doi:10.1126/science.316.5831.1558. PMID 17569838.
- ↑ (en) Ann Gibbons, « Raw Food Not Enough to Feed Big Brains », ScienceNow, American Association for the Advancement of Science, 22 octobre 2012.
- ↑ (en) C. Koebnick, C. Strassner, I. Hoffmann, C. Leitzmann, « Consequences of a long-term 539 raw food diet on body weight and menstruation: results of a questionnaire survey », Ann Nutr Metab., vol. 43, no 2, , p. 69-79 (DOI 10.1159/000012770).
Bibliografia
modificar- Henry de Lumley, La domestication du feu aux temps paléolithiques, Odile Jacob, , 192 p. (ISBN 978-2738135001, lire en ligne)
- Jacques Collina-Girard, Le feu avant les allumettes. Expérimentation et mythes techniques, Éditions de la Maison des sciences de l’homme, , 146 p. (ISBN 978-2735107650, lire en ligne)
- Pascal Richet, Le feu. Aux sources de la civilisation, Gallimard, , 159 p. (ISBN 978-2070302093)
- Louis Boyer, Feu et flammes, Belin, , 189 p. (ISBN 978-2701139739)
- Jacky Parmentier, Faire du feu comme nos ancêtres, Eyrolles, , 120 p. (ISBN 978-2212113709)
- Michel Balard (dir.), Jean-Pierre Mohin et Yvette Taborin, Les sociétés préhistoriques, Hachette Supérieur, coll. « HU Histoire / Histoire de l'Humanité », , 320 p. (ISBN 978-2011-45984-8)
- Thierry Tortosa (dir.), Principes de paléontologie, Dunod, , 336 p. (ISBN 978-2-10-05-7993-8)
- Dominique Grimaud-Hervé, Frédéric Serre, Jean-Jacques Bahain et al., Histoire d'ancêtres : La grande aventure de la Préhistoire, Paris IVe, Errance, coll. « Guides de la préhistoire mondiale », , 5e éd., 144 p. (ISBN 978-2-87-772590-3)
Vejatz tanben
modificarArticles connèxes
modificar- Tecnicas de produccion del fuòc
- Pirita