Mate

Lo mate o chimarrão (en portugués) qu'ei un béver tradicionau de Paraguai, Uruguai e Argentina e deu sud de Brasil. Qu'ei adobat per infusion de la huelhas (aperadas yerba mate en castelhan) d'un arbo aperat Ilex paraguyensis, qui son trencadas, e qui èran utilizadas dejà abans la conquesta espanhòu peus indians guaranís. Aquestas huelhas que son hicadas dens ua cuja (aperada tanben mate ) on òm hè colar aiga cauta qui ei filtrada au mejan d'un calamet (aperat bombilla en castelhan e bomba en portugués) e provesit d'un filtre au son cap qui entra en contacte dab las huelhas.

thumb

Ilex paragoaiensis

Mates tradicionaus argentins

Preparacion

Adobament de la cuja

Lo biais mei ortodòxe de preparar lo mate qu'ei dens ua cuja : qu'ei la mòda mei tradicionau e tanben la cuja que contribueish au gost deu mate. Abans de poder estar utilizada la cuja que deu estar adobada ; adpbar ua cuja que vòu díser la plear au tres quart dab mate puish acabar de la plear dab aiga e esperar 24 òras abans de la vueitar e deishar secar.

Sonque la cujan be son adobadas. Los mates de hustas que's coishirén dab un tau tractament e los mates de materiaus artifuaus (plastic, metau o porcelana) non pòden pas absorbar los elements deu mate.

Preparacion

Cuja e bombilla

La cuja (o aute recipient) qu'ei pleat aus tres quart dab mate. Puish, en lo bèth tapoar dab la pauma de la man, qu'ei segotit entà atau eliminar la prova deu mate qui produseish un gost desagradiu. Aquesta prova que's pausa sus la man e qu'ei eliminada.

Après òm inclina lo niveu deu mate den la cuja on e's vèrsa aiga tèbia dinc au som deus tròç de huelha de mate ; lo mate, atau, qu'absorba l'aiga e qu'en.hla e que's pòt alavetz intrudúser la bombilla (shens aquò har, lo bombilla que's tapoa).

Fin finala, que's pòt barrejar l'aiga.

A cada etapa que cau avisà's que lo mate qu'ei ua bevuda mes tanben ua tinta qui pòt plapar definitivament las pelhas.

• 
  1, plear la cuja aus tres quarts
• 
  2, inclinar lomate dehens la cuja
• 
  3, barrejar un pauc d'aiga tèbia per en.hlar lo mate
• 
  4, introdúser la bombilla un còp que lo mate e sia en.hlat

Lo mate dens la literatura occitana

Lo mate qu'ei mentavut dens lo lexic hornit en cap d'òbra dens Vita Vitanta Miquèu de Camelat e mei precisament dens lo son raconte Lo qui ei de Lavedan qui conta l'emigracion d'un lavedanés en Argentina : " [...] puish au lòc deu pinton que caló béver mate"