José de San Martín
Lo generau José de San Martín (Yapeyú, Entre Ríos, Argentina, lo 25 de heurèr de 1778 - Bolònha de Mar, França, lo 17 d'agost de 1850 ; tanben aprerat lo Liberator José de San Martín o, simplament lo liberator - el Libertador en castelhan) que ho, dab lo generau Simón Bolívar au Veneçuela, ua de las personalitats màgers de las guèrras d'independéncia dens las colonias espanhòlas d'America deu Sud. Qu'ei considerat com lo liberator d'Argentina, de Chile e de Peró : lo purmèr país que l'autreja lo títol de Pair de Patria, lo dusau de capitani generau de la soa armada e, fin finala, lo tresau de Liberator.
Temps de mainatge
modificar
Hilh d'un oficièr espanhòu e vadut dens l'actuau província argentina d'Entre Ríos, San Martín que vadó dens la Gobernacion de las Missions Guaranís. Lo son pair, Juan de San Martín qu'èra en carga d'aquesta gobernacion de Yapeyú qui èra estada administrat peus jesuitas abans la los expulsion. qu'ostentava atau lo grad de "lòctenent governador". qu'èra vadut en Espanha dens la vila de Cervatos de la Cueza, dens la Província de Paléncia, Castelha e Leon. la mair deu Libertador, Gregoria Matorras, qu'èra tanben de Castelha e Leon e qu'èra vaduda a Paredes de Navas ; qu'èra la neboda d'un haut foncionari espanhòu en Argentina, governador de Tucumán. San Martín qu'avó cinc grans hrairs e sòr : María Elena, Manuel Tadeo, Juan Fermín Rafael e Justo Rufino.
La familha que'abandonè Yapeyú entà Buenos Aires en 1881 per'mor d'un conflicte enter Juan de San Martín dab los indians de la soa gobernacion. En 1783 que tornè en Espanha entà installà's a Malaga.
Educacion e carrièra militara
modificar.jpg)
San Martín qu'arrecebó ua educacion suenhada en Espanha a partir de 1783. Que comencè la soa carrièra militara aus 11 ans com capdet dens lo Regiment de Murcia dab ua batejada deu huec au 13 en Argeria en bèth dehéner la hortalessa espanhòla d'Oran qui hore venuda fin finala peu rei Carles IV d'Espanha. Après, San Martín que lutè dens los Pirenèus contra las tropas francesa en 1793 puish au costat de França a partir de l'aligança enter Espanha e Napoleon. San Martín qu'avó atau lo parat de rescontrar l'emperaire francés en persona a Tolon. La nau de San Martín que ho presa peus anglés e eth que ho presoèr abans d'estar liberat.
Après l'invasion francesa d'Espanha e lo coroament de Jausèp Bonaparte com rei d'Espanha, San Martín qu'avó de combàter las òsts francesas qui ocupavan Espanha e que combató atau au ras deus anglés e en particular dab William Carr Bereshford qui avèva invadit la soa tèrra nadau chic de temps abans a l'escadença de las Invasions anglesas de l'arriu de la Plata. San Martín que en participè d'un biais decisiu a la victòria espanhòla de la batalha de Bailén (batalha decisiva de la Guèrra d'Independéncia d'Espanha - la Guèrra Peninsulara -).
El Libertador
modificar
A Cadis (lòc on e s'èra refugida la cort espanhòla hidèu a Ferrand VII d'Espanha), San Martín qu'entrè dens la lòtja maçonica deus Cavèrs Racionaus (qui amassava d'autes argentins com Carlos María de Alvear - l'aute gran creòle de l'armada espanhòla qui tornè dens l'Arriu de la Plata enta'u liberar - e José Matías Zapiola) qui obrava entà la liberacion de las colonias americanas ; San Martí que demandè alavetz la retirada de l'armada ; un còp aquesta autrejada, qu'acabè la soa carrièra espanhòla.
Lo Libertador que viatgè en Anglatèrra on s'associè e tractè dab sons hrairs francmaçons latinoamericans (com Francisco de Miranda e Andrés Bello entà adobar los plans de liberacion deu poder coloniau (plans començats peu veneçolan Francisco de Miranda, eth tanben francmaçon).
Tornat en Argentina - tostemps dab Carlos Alvear - lo govèrn deu triumvirat que'u hidè la mission de crear e d'entrainar lo regiment de granadèrs a chivau (còrs d'armada qui existeish enqüèra au dia de uei) dab lo quau e obtiengó la batejada deu huec e la famosa victòria de San Lorenzo (3 de heurèr de 1813). La granadèrs a Chivau gavidats per San Martín que capvirèn lo govèrn de Bernardino Rivadavia ; aquesta accion que ho en vertat ua decision collectiva de la Lòtja deus Cavèrs Racionaus per'mor de l'ostilitat de Rivadavia de cap l'estrategia politica deus maçons ; lo Libertador que declarè alavetz "No siempre están las tropas para sosterner gobiernos tiránicos" ("Las tropas non s'estàn pas tostemps entà emparar govèrns tiranics").
Suu plan personau, a Buenos Aires que conegó e qu'esposè a 34 ans la joena Remedio de Escalada, ua gojata de 14 ans de la hauta societat qui's morire quauques annadas après e qui hore la mair de la hilha deu Libertador.
Ua de las purmèras mission hidadas aus granadèrs a chivau après la victòri de San Lorenzo que ho de renforçar l'Armada deu Nòrd gavidada per Manuel Belgrano, un avocat revolucionari qui èra estat decretat generau shens nada formacion e qui après estiglantas victòria qui l'avèvan miat dinc a la ciutat de Potosí, e èra en des.hèita.
Après, aver tornada organizar l'armada deu nòrd, San Martín que considerè que non seré pas la miélher estartegia d'ensajar d'atacar las autoritats coloniaus peu nòrd e enlòc de liberar Chile e après Peró per la mar ; entàd aquò, qu'estabilizè lo front deu nòrd e que hidè la proteccion septentrionau d'Argentina au generau Martín Miguel de Güemes dab la soa armada de gauchos e la loa tactica de trigossar l'enemic pròcha de la guerrilla modèrna ; après, lo Libertador que trauquè la cordilhèra deus Andes, dab los generaus Bernardo O'Higgins e Juan Gregorio de Las Heras dens condicions extrèmas entà poder gahar e véncer l'armada espanhòla per suspresa e atau liberar Chile (definitivament liberat mercés a la batalha de Maipú) e Peró.
Guayaquil e la retirada de la vita publica
modificar
La soa armada que's juntè dab l'armada gavidada per Simón Bolívar dens la ciutat de Guayaquil (uei en Eqüator) on San Martín b'abandonè lo combat en tot deishar Bolívar sol capdau de la fasa finau de guèrra.
Au son tornar a Buenos Aires, Argentina qu'entrava dens ua etapa de guèrra civila e lo Liberator que partí de cap a l'exili en França ; que's morí a Bolònha de Mar. Lo son còs que demorè mantuas annadas dens la cripta de la catedrau d'aquesta ciutat abans d'estar sepelit dens la Catedrau Metropolitana de Buenos Aires on ei susvelhat peus sons granadièrs.
