Joan Lluís Vives
Joan Lluís Vives i March, o tanben Lluís Vives (en latin: Ioannes Lodovicus Vives; Valéncia, 6 de març de 1493 - Brujas, 6 de mai de 1540) foguèt un filosòf e umanista valencian. D'origina jusieva se vegèt obligat de partir de son país nadiu per paur de l'Inquisicion, passèt la màger part de sa vida d'adult en Flandra e s'i revelèt un dels filosòfs e umanistas mai influents de son temps e de la Renaissença.
| Joan Lluís Vives | |
 Estatua de Joan Lluís Vives a Madrid, realizada per Pere Carbonell | |
| Naissença | 6 de març de 1493, [[Fichièr:Modèl:Country flag alias Catalonha|20x18px|border|Modèl:Country alias Catalonha]] Valéncia |
|---|---|
| Decès | 6 de mai de 1540, Brujas |
| Genre | Filosofia |
Sa produccion literària, sa pensada e sas aportacions dins lo domeni de las emocions e de la memòria faguèron que foguèsse considerat coma lo paire de la psicologia modèrna.
Biografia
modificarEnfància e joventut
modificarJoan Lluís Vives nasquèt a Valéncia en 1493 dins lo sen d'una familha de jusieus convèrses amonedats. Per tal de protegir sa vida e la dels membres de sa familha, e tanben d'evitar de se veire confiscar sas seves proprietats o d'èsser expulsats, los parents del futur filosòf s'èran vistes obligats, coma mantuna autra minoritat del Reialme de Valéncia, a se convertir al cristianisme. Pasmens malgrat sa conversion, contunhavan de practicar discretament sa tradicion religiosa dins una sinagòga que tenián dins l'ostal, e lo cosin german de l'escrivan, Miquel Vives, n'èra lo rabin.
En 1482, la vida de la familha cambièt subran quand l'Inquisicion descobriguèt Miquel e sa maire a l'interior de la sinagòga en plena foncion religiosa. Foguèron alara arrestats e se metèt en plaça un procès contra la familha Vives. Cinc ans mai tard, en 1487, Blanquina March i Almenara, la tanta de Miquel, foguèt citada a comparéisser e se deguèt presentar davant lo tribunal de l'Inquisicion de Valéncia. Blanquina se maridèt, quatre ans mai tard, amb un mercadièr, el tanben convèrs, Lluís Vives i Valeriola, e tornarmai se vegèt obligada d'abjurar davant lo Sant Ofici, e renegar sas cresenças. Malgrat tot aquò, la vida dels Vives seriá pas jamai tranquilla aprèp.
L'an seguent lo parelh aguèt son enfant, Joan Lluís, e tre aquel moment paire e maire decidiguèron de lo batejar sulpic qu'èran victimas d'una angoisssa constanta d'èsser acusats tornarmai per l'aparelh inquisitorial. Lo dròlle, tre son temps mai jove, foguèt mes jos l'aprendissatge de son oncle Enric, un erudit qu'aviá estudiat a Bolonha, amb la finalitat qu'aqueste li ensenhèsse tot çò que s'apren a l'escòla primària e tanben la lenga latina, lo vector de comunicacion internacional d'aquel temps. Aquel ensenhament se deviá mostrar fòrça util dins l'avenidor de Vives, qu'es gràcias a sa mestresa del latin que se poguèt ganhar la vida e viatjar dins mantun país dins son temps d'adult.
Pasmens la conversion dels Vives demorava pas qu'una faciada, e la familha contunhèt a seguir sas practicas religiosas tradicionalas, çò que faguèt qu'en 1500 lo paire de Joan Lluís foguèt arrestat, pel primièr còp. L'an seguent, en 1501, la repression s'accentuèt e lo cosin Miquel, amassa amb sa tanta, se vegèron condemnats per las autoritats religiosas catolicas. La senténcia los portèt a la mòrt que foguèron cremats sus un lenhièr, expausats sus la plaça publica.
A l'edat de quinze ans Joan Lluís Vives dintrèt far sos estudis a l'Universitat de Valéncia, tot bèl just fondada cinc ans abans. L'escolan estudièt dins çò qu'èra sonat alara l'Estudi General, entre 1507 e 1509 aproximativament. Qualque temps mai tard, d'autras tragedias se produsiguèron qu'afectèron prigondament la familha; sa maire moriguèt victima de la pèsta e a l'encòp periguèt una de sas sòrres. Sas doas autras sòrres e son fraire subrevisquèron, coma el, a l'epidemia. Pasmens, lo paire, preocupat per las consequéncias del procès que li fasián, decidiguèt de mandar lo jove Joan Lluís estudiar a l'estrangièr e de l'alunhar definitivament dels inquisidors del país de Valéncia qu'èran a agarrir constantament los membres de la familha Vives.
L'exili per Euròpa
modificar
Per èsser protegit de la persecucion que podiá patir per encausa de sas originas jusievas, Vives se vegèt constrench durant l'auton de 1509, quand aviá tot escàs 17 ans, a partir al nòrd dels Pirenèus. Residiguèt aital en França, als Païses Basses e tanben en Anglatèrra, e dins aqueste darrièr país exerciguèt coma professor a l'Universitat d'Oxford.[1] Sa primièra etapa se faguèt a París, ont se perfeccionèt, melhorèt e aumentèt sas coneissenças e son saber a l'Universitat de la Sorbona, una de las institucions mai prestigiosas d'Euròpa en aquel temps e un centre d'atraccion pels estudiants provenent de la corona d'Aragon. Per aqueles universitaris la popularitat de l'universitat se deviá tanben al fach qu'i ensenhavan mantes professors originaris de territòris de lenga catalana. Vives acabèt sos estudis dins la capitala francesa en 1512, e i obtenguèt son diplòma de doctor.
Se n'anèt puèi cap al Comtat de Flandra pr'amor de s'installar a Brujas, ont residissián alara divèrsas familhas de comerciants valencians. Una d'aquelas familhas implantadas dins la vila èra la dels Valldaura, qu'èran tanben d'origina jusieva, e qu'en 1524 Joan Lluís se maridèt amb la filha, Margarida Valldaura. Foguèt en aquel temps que li arrivèron de marridas nòvas de la capitala valenciana per l'assabentar que son paire èra estat condemnat, coma o èran estat abans son cosin e sa tanta, a èsser cremat sus un lenhièr per carrièra.
Fòrça deprimit per aquelas nòvas, Vives decidiguèt de partir cap a Anglatèrra, aprèp d'aver renonciat a una ofèrta que li faguèt l'Universitat d'Alcalà de Henares per i ensenhar de paur que poguèsse patir tornarmai de la repression inquisitoriala pr'amor de sas originas. A l'encòp se podiá pas permetre economicament las despensas qu'un viatge aital del nòrd al sud d'Euròpa podiá supausar. Durant l'estiu de 1523 Vives foguèt causit coma lector del Collègi anglés de Corpus Christi pel cardenal Wosley. Aital Vives vegèt realizada sa volontat de participar a la vida de la cort d'un rei, segon el l'unic endrech ont podiá exercir coma cal son activitat de recerca e d'ensenhament dels resultats de sos estudis, que podián èsser publicadas gràcias a las finanças reialas que comptava sus la generositat de la reina, Caterina d'Aragon. Foguèt durant aquel temps que venguèt amic del filosòf anglés Thomas More.
Malgrat tot, comencèt lèu a se desmoralizar en Anglatèrra, que la vida en Flandra e los amics qu'i aviá ailà li mancavan. Trobava tanben lo mond universitari de Lovaina, ont i aviá d'erudits e sabents coma Erasme demest mantun autre umanista europèu, fòrça mai interessant e estimulant intellectualament mentre que la cort anglesa li semblava fòrça mai paura a nivèl filosofic. Per tal d'ensajar de calmar sa , los reis lo convidèron a passar las fèstas de Nadal de 1523 amb eles, ja que la reina aviá trobat en Vives un conselhièr prudent e de bon conselh e un amic per partejar idèas e projèctes. Foguèt gràcias a aquela complicitat que poguèt, lo 28 d'abril de 1525, obtenir una licéncia per importar de vin e de lana sus l'isla britanica, e exportar de blat sul continent. Amb los beneficis d'aqueste comèrci e sa pension reiala son nivèl de vida se melhorèt considerablament, çò que li permetèt d'aleujar en part sos pensaments.
Dempuèi lo mes de mai de 1526 Vives èra tornat a Brujas e i demorèt fins a abril de 1527. Ailà s'èra assabentat que son amic, lo grand intellectual Thomas More, e mai foguèsse un fervent crestian e fisèl servidor del rei, èra estat condemnat per aqueste al cadafalç, que s'èra opausat a l'intencion del rei anglés Enric VIII de divorciar de son esposa Caterina. La decision del sobeiran britanic de terminar son maridatge se deviá al fach que sentissiá una passion per Anna Bolena e a l'encòp l'impossibilitat d'obtenir un descendent mascle amb sa molhèr. Amb Caterina d'Aragon, lo rei aviá pogut obtenir sonque una filha, Maria Tudor.
Caterina, que pensava que lo filosòf valencian podiá arribar a influenciar e mai convéncer son marit, demandèt a Vives de tornar en Anglatèrra ja qu'aviá pas mai l'ajuda de More, un de sos partisans mai fisèls, qu'èra estat executat qualque temps abans.
Òbras principalas
modificar- Opuscula varia Lovaina, 1519)
- Adversus pseudodialecticos Selestadii, 1520
- De subventione pauperum. Sive de humanis necessitatibus libri II Brujas, 1525
- De Europae dissidis et Republica Brujas, 1526
- De concordia et discordia in humano genere Antwerp, 1529
- De pacificatione Antwerp, 1529
- Quam misera esset vita christianorum sub Turca Antwerp, 1529
- De disciplinis libri XX Antwerp, 1531
- De anima et vita Basilèa, 1538
- Lingvae latina exercitatio
- De Europeae statu ac tumultibus
- Introductio ad sapientiam Lovaina, 1524
- De institutione feminae christianae
Referéncias
modificar<references>