Lo haussà (Hausanci dens la lenga Hausanci) es una lenga afroasiatica, del grop chadic, parlada en Africa occidentala e centrala. Es la principala lenga del grop chadic e una de las lengas majoras d'Africa.

Infotaula de lengaHaussà (lenga)
Hausa Modifica el valor a Wikidata
Locutorsde 40 duscas 70 millions de
TipologiaSVO, Lenga tonala
Classificacion lingüistica
Haussà (lenga)
Estatut oficial
Oficial deBandièra: NigèriaNigèria (lenga officiala), Bandièra: NigèrNigèr (lenga nacionala)
Còdis lingüistics
ISO 639-1ha
ISO 639-2hau
ISO 639-3hau
Ethnologuehau Modifica el valor a Wikidata
Glottologhaus1257
ASCL9222 Modifica el valor a Wikidata
IETFha
Mòstra
Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'Òme
Mataki na farko
Su dai yan-adam, ana haifuwarsu ne duka yantattu, kuma kowannensu na da mutunci da hakkoki daidai da na kowa. Suna da hankali da tunani, saboda haka duk abin da za su aikata wa juna, ya kamata su yi shi a cikin yan-uwanci.

Classificacion

modificar

Lo haussà fa partida de la larga familha de las lengas afro-asiaticas, ramificacion chadica.

Las lengas chadicas an tres brancas: occidentala, centrala e orientala. Lo haussà fa partida del grop occidental. Cal notar que tot ben que las lengas chadicas compten mai d'un centenat de lengas, lo haussà sol representa gaireben 80% del nombre total de locutors de la ramificacion chadica.

Es una de las tres lengas africanas majoras oficialas de Nigèria e la mai importanta.

Es una lenga nacionala de Nigèr e es parlat per la majoritat de la populacion.

Es tanben una de las lengas nacionalas dins qualques autres païses (Benin, Chad, Cameron).

Es tanben una lenga veïculara largament utilizada en Africa occidentala e centrala (de Ghana a Sodan).

Dialectologia

modificar

Lo haussà a un vintenat de dialèctes. Es lo de Kano (Kananci) que sèrv de referéncia e de basi a la lenga estandarda.

Nombre de locutors

modificar

Als 50 000 000 de locutors de lenga mairala (que representa mai o mens lo nombre de Haussàs), cal ajustar un nombre desconegut de locutors qu'utilizan lo haussà coma lenga segonda. Cal pasmens reconéisser que lo nombre de 70 000 000 (sovent donat) es del tot possible vist que la lenga domina lo nòrd de Nigèria e Nigèr tot.

Los paises que comptan lo nombre mai grand de Haussàs son:

- Niger: al recensament de 2001 55,4% se declarèt haussà (en 1988 èran 53%). Amb una populacion de 18 000 000 en 2015 se pòt estimar a gaireben 10 000 000 los Haussàs d'aqueste país.

- Nigèria: 22% de la populacion ( 40 000 000 sus una populacion totala de 180 000 000 en 2015) se declara haussà.

De minoritats haussàs vivon de Ghana duscas Sodan e lor lenga es tanben sovent utilizada coma lenga franca.