Granda sinagòga de Bordèu
La granda sinagòga de Bordèu se quilha dins la carrièra del grand rabin Josèp Cohen (vèrs la carrièra de Santa Catarina) e es lo sèti de la comunautat sefardita bordelesa. Los servicis del matin e del ser s'i tenon cada jorn. La preséncia d'una comunautat jusieva à Bordèu data de fòrça sègles enrè. Cresquèt considerablament après la promulgacion del decret d'Alhambra (31 de març de 1492), pel qual los Reis Catolics decidiguèron la percaça dels jusieus de la Peninsula Iberica. La comunautat jusieva bordelesa balhèt mantun grand nom dins los domenis de la literatura, de las arts, del comèrci e de la politica (Gradis, Raba, Nunés Pereyra, Pereire, Mendès...). A la creacion del Consistòri central per Napoleon, un consistòri regional foguèt creat a Bordèu en 1808. Un an pus tard, foguèt fondada una granda sinagòga dins la carrièra Cauçaroja, dessenhada per l'arquitècte Arnaud Corcelle, inspirada de l'arquitectura orientala. Centre neuralgic del quartièr jusieu, aquela bastissa monumentala foguèt victima d'un terrible incendi en 1873. En seguida d'aquel sinistre, los representants de la comunautat decidiguèron de bastir un santuari novèl, que sa realizacion foguèt confiada a l'arquitècte André Burguet, puèi après la mòrt d'aqueste darrièr als arquitèctes Charles Durand e Paul Abadie filh. Las òbras començèron oficialament en 1877 e s'acabèron en 1882. Lo 5 de setembre de la meteissa annada, siá lo 21 d'elul de 5642 del calendièr ebrieu, la granda sinagòga de Bordèu foguèt inaugurada e dobèrta al culte. Durant l'ocupacion alemanda, la sinagòga, saquejada, foguèt lo luòc d'embarrament dels jusieus que avián pas capitat de s'enfugir a temps. Prèp de 1 600 familhas i foguèron empresonadas abans d'èsser deportadas vèrs los camps d'exterminacion de Dachau e d'Auschwitz-Birkenau.
 | |||
| Donadas | |||
|---|---|---|---|
| Tipe | Sinagòga | ||
| Arquitècte | Paul Abadie (ca)   | ||
| Construccion | 1882 | ||
| Caracteristicas | |||
| Estil | Neogotic Orientalista | ||
| Localizacion geografica | |||
| Intercomunalitat | Bordèu Metropòli | ||
| Comuna francesa | Bordèu | ||
| Localizacion | 36 cours Pasteur | ||
 | |||
| monument istoric catalogat (1998) | |||
| Activitat | |||
| |||
Arquitectura
modificarEs una de las sinagògas pus grandas d'Euròpa. L'estil atretzena l'estetica neogotica e las corrents orientalistas alavetz en vòga dins una partida d'Euròpa. Lo vaissèl mesura 36 m de longor e 26 m de largor. La façada monumentala es cantonada de doas torres. Lo projècte inicial prevesiá que foguèsson perlongadas per dos bulbes de basa octogonala, mas aquò fasent pas l'unanimitat (qualques unes dels membres de la comunautat i vesián una influéncia crestiana pro manifèsta), se suprimiguèron los fons destinats a lor acabament. L'interior dispausa de plan basilical antic e se compausa d'un vaissèl principal separat dels collaterals per una seria de catòrze colomnas de Corint (sèt de cada costat). Al nivèl superior se tròban las tribunas (meḥiṣa), espaci tradicionalament reservat a las femnas. Al fons del santuari, se situa l'arca santa (heiḥal), plaçada dins una granda arcada en arc ultrapassat. Una cortina de velós (paroḥet) de color granada li servís d'escrinh. La partida centrala de la sinagòga es ocupada per una estrada (tebah o bimah) ont ofícian los ministres del culte. Es precedida d'un monumental candelièr de sèt brancas (menorah) de prèp de 4,5 m de nautor. La cobèrta de l'edifici es una estructura metallica en tòla rivetada, òbra dels talhièrs de Gustave Eiffel. Aquela palastra metallica es amagada per una vòuta de quèrba de panièr bordada de breçòls transversals e l'ensems s'elèva a mai de 16 m. Aquesta disposicion permet un espaci interior de granda amplor que intensifica l'efièch de monumentalitat de l'edifici. La sinagòga de Bordèu venguèt «monument istoric» en 1998.
