Axom

Se d'unes caractèrs d'aqueste article s’afichan mal (carrats vuèges, punts d’interrogacion…), consultatz la pagina d’ajuda Unicode.

Axom (አክሱም, Aksum) es una vila septentrionala d'Etiopia, dins la província del Tigré. Es un dels centres religioses de la Glèisa etiopiana ortodòxa.

Axom አክሱም
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Geografia fisica
Coordenadas	14° 08′ N, 38° 43′ E
Altituds  · Mejana	2 130 m
Geografia politica
País	Etiopia
Region	Tigré
Zona	Mehakelegnaw
Geografia umana
Populacion (?)	49 523 ab.

Axom èra lo centre de l'Empèri axomita entre los Sègles I e VI ApC. Lo site arqueologic ont se trapan las obeliscs d'Axom foguèt inscricha al patrimòni mondial de l'UNESCO en 1980. A l'entorn de la vila i a fòrça autres sites datats d'aquel periòde antic.

Axom possedís un aeropòrt (còde AITA: AXU).

La vila contemporanèa

La vila d'Axom compta uèi unes 50 000 abitants.

Un site arqueologic excepcional

Los obeliscs

L'estèla d'Ezana, un dels obeliscs d'Axom.

Orient Pròche vèrs l'an 600.

Las grandas estèlas axomitas, marcan segon los arqueològs la plaça dels tombèls dels sobeirans de l'empèri axomita. Figuran d'entre los mai grands monolits realizat per l'òme. Lo mai grand d'entre eles mesurava 33 mètres de naut, mas s'aclapèt benlèu pendent l'enauçament. Lo mai grand encara en plaça uèi mesura 23m.

Fòrça tombèls foguèron escavats, d'autres pilhat, d’autres estalivats. Lor contengut es servat dins los musèus arqueologics d’Axom e d’Addis Abeba.

L'un de obeliscs d'Axom foguèt portat en 1937 en Itàlia, après l'occupacion de l'Etiopia per las armadas de Mussolini. Èra erigit près de Circus Maximus, a Roma, debans l'immòble qu'abrigava lo ministèri de l'Africa italiana fins a 1945 e dempuèi 1951 le sèti de la FAO.

En 1947, l'Itàlia s'engatjèt a lo tornar, mas se faguèt sonque en 2005. Portat en tres troces, le monolit desmembrar a tornèt a sa plaça a Axom en agost de 2008.

Pendent la preparation de l'aral d'acuèlh, se faguèron d'importantas descobèrtas arqueologicas. Èra una necropòli reiala de diferentas dinatias precretianas, que contunha plan al delà dels tèrmes actuals de la zona arqueologica.

Los sites a l'entorn

Ciutat antica de May Hedja

Es lo luòc de las celèbras obeliscas situat al bòrd de la vila. La zona comptava subretot de tombèls e d'estèlas. De diferentas talhas, monoliticas, quadrangulàrias, a vegada escultadas las estèlas son talhadas dins de nefelinita de tingaïta una ròca gris-blau o d'autres basalts. Aquelas ròcas venon de la perièra de Gobedra a 5 km.

Una de las estèlas funeràrias del site de May Hedja

Dos cents estèlas e obeliscs foguèron descobèrts.

• Lo mai impausant - que jai trencat en troces - representa un ostal de 13 estatges, escultat sus las 4 fàcias. Longa de 33 m, sa basa mesura 3,80 m per 2,35 m. Son pes seriá de 600 t.
• L'obelisc de 26 m tornar per l'Itàlia es lo segond en talha.
• Lo 3n es l'estèla del rei Ezana amb 24 m. Nauta de 9 estatges es escultada sus 3 fàcias.
• Al pé d'aqueles monolits, lo malon de Nefas Mucha "lo luòc del vent" (pes estimat a 350 t) es lo plafon d'una sala sosterrena, benlèu un tombèl.

En fàcia de May Hedja, la glèisa modèrne Santan Maria de Sion e lo monastèria son situats dins una cencha que conten tanben de pilars e 12 sètge de pèire; lo Menagesha, luòc de coronament reial e dels conselhs e amassadas de justícia. I a tanben las riïnas de la basilica primièra de Mariam Sion, primièr edifici crestian etiopian erigida vèrs 321, jol reialme d'Ezana.

L'estructura nomenada "monastèri" o capèla, edificada jos Fasilidas en 1662, restaurada jos Menelik, es interdicha a las femnas. Es descorada de pinturas e conten lo tresaur: coronas imperialas, vestits reials e religioses, croses e tambors. Dins un amagatal secrèt dormiriá l'Arca d'aliança que conten las Taulas de la Lei, jamai expausadas mas que l'existéncia ne'n bobta pas cap d'un dels cresents de la Glèisa ortodòxa etiopiana.

Roïnas de Dongor

Al sud oèst de la vila i a los rèstes del palais del rei Calèb. Lo site ofrís una multituds de pichonas salas a l'entorn de la partida principala compausada de set pèças e d'un escalièr monumental. En 2008, d'arqueològs alemands descobrigèron, jos aquel palais, los rèstes d'un autre palais que presentèron coma essent aquel de la Reina de Saba.

Estèlas de Gudit

De l'autre costat de la carrièra en fàcia de Dongor, i a un aclapament d'obeliscs. Aquel necropòli dicha de Gudit legendària reina pagana o josièva, foguèt examinada en 1994. De rèstes de cambras funeràrias, de troces de terralhas, des rèstes umans e de placas de metal foguèron escavadas.

Sèrva de May Shum

Al nòrd èst d'Axom una dralha mena a las tombas supausadas dels reis Calèb e Gabra Masqal. Seguís d'en primièr una granda sèrva - la cistèrna de May Shum. Aquel banh legendari de la reina de Saba es un batistèri pels fidèls d'Axom a l'escasença de la fèsta de Timqet. Mai luènh, un ostalet apara la pèira d'Ezana, gravada d'inscripcions trilengas en sabèu, guèz e grèc. Los tombèls dels 2 reis, situats mai naut sul plan, son gravats de croses, de flèchas, d'elefants. Dos pesucs sarcofags i son pausats.

Zona Nòrd

Sus un pic rocasut es plaçada la glèisa de Sant Panteleon, bastida al sègle VI en onor de l'un dels Nòus Sants.

• Sites a l'entorn d'Axom
• 
  Necropòli de Gudit
• 
  La pèira d'Ezana
• 
  Sèrva de May Shum
• 
  Estèlas de la ciutat antica de May Hedja
• 
  Rèstes a Dongor

Una plaça de tria dins lo cristianisme etiopian

Fidèls a la glèisa de Santa Mariam de Sion

Segon la tradicion etiopiana contada dins lo Kebra Nagast (Käbrä Nägäst, ከብረ ነገሥት, libre de la Glòria dels Reis) que fonda la mitologia politica de la dinastia salamonida a partir del sègle XV, l'Arca d'aliança seriá estada panada per Menelik I, filh del rei Salomon e de la reina de Saba. Se lo tèxte del Kebra Nagast menciona pas jamai Axom, al contrari, las tradicions etiopianas assimilan dempuèi al mens lo sègle XVI lo luòc ont se pausa l'Arca d'Aliança coma la glèisa de Santa Maria de Sion. Encara i demorariá.

De sobeirans etiopians coma Zara Yaqob (1434-68) o Sarsa Dengel (1563-97) realizèron una ceremonia del sacre – diferenta de la ceremonia del coronament - a Axom, per far un ligam fòrt entre los rituals del poder reial e Axom.

Atan, dins la cencha de la glèisa, dels rèstes de la ciutat antica tornèron èsser utilizats, transformats en « tròns », sètis qu'ocupavan los oficials de la cort reiala pendent aquelas ceremonias.

Axom demora uèi encara un centre identitari de l'Etiopia, subretot pels Tigrèus.

Nòta e referéncias

Bibliografia

• Conti Rossini, Carlo, 1909-10 : Documenta ad illustrandam historiam. Liber Aksumae, Paris, 1909-10, CSCO vol. 54, p. 58 ; Aeth. t. 24, p. 27.
• Littmann, Enno, 1913 : Deutsche Aksum-Expedition, 4 vol.
• Hirsch, Bertrand et Fauvelle-Aymar, François-Xavier, 2001 : « Aksum après Aksum. Royauté, archéologie et herméneutique chrétienne de Ménélik II (r.1865-1913) à Zär’a Ya'qob (r.1434-1468) », Annales d'Éthiopie 17, p. 57-107
• Huntingford, George Wynn Brereton, 1965 : The land charters of Northern Ethiopia, 1965.
• Monneret de Villard, Ugo, 1938 : Aksum. Ricerche di topografia generale, Roma.
• Poissonnier, Bertrand, 2012: Les stèles géantes d’Aksum à la lumière des fouilles de 1999, in Fauvelle-Aymar Fr.-X. (dir.), Palethnologie de l’Afrique, P@lethnologie , 4, p. 49-86
• Éthiopie, Christine Colson, 2001, Editions Marcus.

Articles connèxes

• Reialme d'Axom

Ligams extèrnes

• Récit d'un voyage à Axoum
• L’UNESCO lance le projet de réinstallation de l’obélisque d’Axoum
• L'obélisque de la discorde, film documentaire de 52 minutes, 2006, réalisé par Laurent Védrine, récit du pillage et de la restitution de l'obélisque d'Axoum.