Arc de Sant Martin
L'arc de Sant Martin, arc del cèl, arc de seda o arcolan es un fenomèn optic que consistís en far visiblas, dins lo cèl, totas las colors de l'espèctre de la lutz (roge, Irange, jaune, verd, blau, indigòt e violet) quand aquela se refracta e se rebat per las gotas d'aiga en suspension dins l'atmosfèra.
La refraccion se produís dins d'angles variables, mas a l'entorn de 138º (un pauc mens per la lutz de color roja e un pauc mai per la color violèta) e aquò fa qu'es possible de lo veire aisidament, perque s'èra rebatida dins un angle mai grand, la possibilitat de lo veire seriá mendre més. Atal, un rebat amb angle de sonque 180º poiriá èsser apreciat se l'observador èra en linha dirècta entre lo sol e la gota d'aiga. La valor de 138º implica que l'arc de Sant Martí sonque se pòt apreciar se l'observador es situat entre lo Sol e las gotas d'aiga que rebatan la seuna lutz. Aquel angle de reflexion foguèt descobèrt per René Descartes en 1637.
E mai, la talha de las gotas d'aiga fa que la refraccion de la lutz las travèrsa es pas totjorn egual, produsent de distorsions. La combinason de fòrça nombres gotas d'aiga de talhas diferentas, en moviment continú, provòca una dispersion de la lutz refractada en forma d'arc al cèl.
Un rai de lutz cambia de direccion tres còps en travessant la gota d'aiga e forman la refraccion visible que se nomena arc de Sant Martin (o arc primari), mas se las reflexions son quatre (se produís dins qualques rais de lutz) se fòrma un autre arc (nomenat arc segondari) amb un angle de 130º. Aquel arc segondari es fòça mens visible, de colors mais difusas e situats en òrdre invèrse a l'arc primari, es a dire amb la lutz de color roja cap a l'interior de l'arc.
Se las reflexions son cinc o sièis, l'angle de reflexion ja es fòrça inferior e atal fa que sián invisibles per l'observador.
Mai bassa es la situacion del sol mai grand se veu l'arc de Sant Martin. Dins las observacions fachas dempuèi la tèrra es improbable de veire un arc de mai de 180º, peque la vision totjorn demorará limitada per l'orizont e lo mai normal es de veire d'arcs d'uns 120º. Sembla que dempuèi un avion seriá possible de veire d'arcs que serián un cercle complet.
Aquel fenomèn optic interpelèt l'atencion dels òmes dempuèi l'antiquitat, li donant interpretacions mai divèrsas. Mas, sonque en 1611 se formulèt la Teoria Elementala (Antonius Demini), que serviguèt de basa a René Descartes per las seunas conclusons. Isaac Newton aportèt les seunas trobalhas sus la decomposicion en colors de la lutz blanca del Solelh e als primièrs ans del sègle XIX Thomas Young formulèt la Teoria Complèta.
Arcolan, arcan, arcau, arcana, arcanèl, arcolin, arquet, arrodet.
Arc de Sant Martin, arc de Sent Martin.
Arc de seda.
Dins la cultura
modificar
A causa de sa forma, sovent foguèt interpretat coma un pont entre lo cèl e la Tèrra, atal apareis en divèrses mitologias (la divessa grèga Iris, la sèrp irisada australiana, l'Indra indoa...) Lo simbolisme foguèt tornat pel cristianisme, lo consideran coma un signe de patz e aliança amb Dieu.
Coma signe de patz, apareis dins la Bandièra de la fòrça popularizada dins las manifestacions contra la guèrra d'Iraq; dins la nau de Greenpeace (Rainbow Warrior, en anglés, Guerrièr de l'Arc de Sant Martin) e dins la bandièra gai coma revendicacion del moviment LGBT. Tanbe es present dins la bandièra inca.
Los bodistas nomenan Arc de Sant Martin dins l'estadi mental atengut al nirvana, simbolizant la jòia suprèma (per la reünion de totas las colors). Per contra, pels japoneses es un simbol de mal astra, un presagi, per la similitud a la seuna forma amb una sèrp, animal maldich.
